 |  |
 |
|
Kötülük: İçte mi, dışta mı?
Düşünüyorum: Acaba Ahmet Hamdi Tanpınar, Bahaeddin Özkişi'ye neden, "Yazmaya devam et, sen 10 Sait Faik edersin" demişti?
Tanpınar'ın ışık gördüğü bir genci teşvik etmesi gayet normal. Tuhaflık şurada: Tanpınar herhangi bir yazar değil. Osmanlı-Türk kültürü ve edebiyatı üstüne kafa patlatmış bir akademisyen, bir düşünür aynı zamanda. Böyle bir uzman, nasıl olur da Sait Faik gibi bir öykü deviyle, Bahaeddin Özkişi gibi bir genç yazarı bu şekilde kıyaslar?
Yani soru şu: Tanpınar, Bahaeddin Özkişi'de nasıl bir cevher buldu da ilk bakışta aşırı gibi görünen bir şekilde övdü, destekledi?
'İSLAM'DA PSİKOLOJİ EKSİKTİR'
Sanırım cevabı Tanpınar'ın 'Edebiyat Üzerine Makaleler' adlı kitabında buldum.
'Romana ve Romancıya Dair Notlar-1' (1943) başlıklı yazısında Tanpınar, "İslamın kısır bıraktığı bir saha varsa o da psikolojik araştırmadır" diyor. Yani ona göre bizim edebiyatımız, Batı'dakinin tersine, insan ruhunun derinliklerine inmemiştir. Psikolojiyi çok yönlü, çok katmanlı, olumlu ile olumsuzu aynı anda içinde barındıran bir muamma olarak ele almamıştır.
Kötülük bizde, mesela 'Şeytan'ın sebep olduğu bir durumdur. Kişi olsa olsa bir an için şeytana uyarak kötülük yapar. Sonra da tövbe eder.
'Küçük insan'ı anlatan Sait Faik'in karakterleri de bu büyük geleneğin içinde yer alır: Ezik, fakir, güçsüz, hatta biraz delidir onlar. Ancak 'özde kötü' değillerdir. Eğer bir kötülük yaparlarsa, bunun nedeni şartların onları bu yola itmesidir.
Kötülüğün 'dışarı'ya atılmasına 'sol' edebiyatta da şahit oluruz. Genel olarak sosyolojinin, özel olarak da Marx'ın izinden gidenler, toplumsal şartların bozukluğunu öne çıkarırlar. İnsan kötülük yapar çünkü şartlar onu buna iter
YARIM KALMIŞ BİR PROJE
Bahaeddin Özkişi ise farklıydı... Geçen gün burada sözünü ettiğim 'Körlerden tiksinti duyan adamın' öyküsünde olduğu gibi... Kötüyü, kompleksi, sapkınlığı 'dışarıda' değil 'içeride' arayan bir yazardı. Dikkatini 'öteki'ne değil, 'kendi'ne yöneltmişti.
Peki Özkişi, Tanpınar'ın hararetle desteklediği bu 'radikal projeyi' gerçekleştirebildi mi? Doğu edebiyatında eksik olan psikolojik derinliğe ulaştı mı? Bence hayır. 47 yıllık yaşamında bunun ancak ipuçlarını verebildi.
|
