AB ile Airbus pazarlığı

Müzakere tarihi için günler yaklaştıkça Türkiye ve Avrupa Birliği'ne hükmeden ülkelerin ellerindeki kartlar da yavaş yavaş açılıyor. Dün Türk Hava Yolları (THY), dünya havacılık sektörünün de yakından takip ettiği uçak alımlarında nihai imzayı Berli'nde attı. (Yazıyı kaleme aldığımızda bir aksaklık yoktu.) Daha önce her türlü detayı ve alt anlaşmaları tamamlanmıştı.
Airbus'tan uçak alım anlaşmasına THY Yönetim Kurulu Başkanı Candan Karlıtekin, şirketi ve Türkiye'yi bağlayıcı imzayı atmış olmalı ki, yazıyı kaleme aldığımız esnada, 'Fransa ve Alman hükümetleri, Türkiye ile üyelik müzakerelerine başlanmasını tavsiye eden Avrupa Birliği Komisyonu İlerleme Raporu'na destek verdiklerini açıkladılar.' Zamanlama harika. İster Amerikalı Boeing'ten isterse Avrupalı Airbus'tan bir kamu kurumu olan THY için uçak almaya kalkarsanız muhakkak surette bunun siyasi bir tarafı oluyor. Türkiye'nin Airbus'ı tercih ettiğini kamuoyu bu sütundan öğrendi. Netice itibarıyla, 'Hükümetin tercihi Airbus' başlıklı yazımızdaki detaylarda böyle bir araştırma sonucu ortaya çıktı. Ancak THY yönetimi uçak alımı esnasında pazarlıkları gerçekten iyi götürdü. Çok fazla rengini belli etmedi. Hatta THY yöneticileri bile ne yapacakları konusunda epeyce tereddütler yaşadılar. Ama hem Boeing'ten hem de Airbus'tan denebilirki 2004'ün en iyi rakamlarını aldılar. THY'nin pazarlık aşamasında farkında olunmayan bazı ayrıntılar da Türkiye'ye yardımcı oldu. Mesela 2003'te Airbus'un tarihinde ilk defa Boeing'ten fazla sipariş alarak öne geçmesi sebebiyle rekabet ve yarışın çok yoğun olması, THY'nin uçakları çok uygun şartlarda sipariş etmesine fırsat verdi.

Başbakan'a özel uçak
Ancak, halen daha ne THY'nin ne de Türkiye'nin uçak ihtiyacı tam olarak giderilmiş değil. Milli havayolunun yurtiçinde sefer yapacak bölgesel jetlere (Regional Jet, RJ) ihtiyacı var. Başbakan'ın halen daha istediği şekilde bir Air Force Number One uçağı olmadı. Ve mevcut uçakla kısa seyahatlerini, THY'den kiralanan uçaklarla da uzun uçuşlarını yapabiliyor. İşte bu esnada THY Genel Müdürü Abdurrahman Gündoğdu da Başbakanlık'ın hizmetinde kullanılmak üzere uçak arayışında. Başbakan küçük gövdeli iş jeti değil, Türkiye Cumhuriyeti'ni temsil edecek gösterişe sahip, büyük gövdeli ve kalabalık gruplarla seyahat etme imkanı olan uçak arıyor. Özellikle Airbus'ın 310 modelinin modifikasyonla Başbakanlık'ın emrine amade hale getirilmesi söz konusu. Airbus 319 modeli de tercihler arasında ki, bu modellerin Airbus Corparate Jetliner'e dönüştürülmüş iş jetleri tipi de var. Ama görünen şu ki Başbakan AB ile ilişkileri düzelttikçe Airbus'a daha yakın oluyoruz.
THY'nin alacağı uçakların rakamsal değeri üzerinde kafası karışan Türk medyasının da son gelişmeler ve açıklamalardan sonra daha sağlıklı bir bakış kazanacağını sanıyorum. Çünkü, liste fiyatı 35-40 milyon USD civarında görünen uçakların değeri bir çok parametreye ve işbirliğine bağlı olarak ortalama yüzde 25-30 aşağı dahi inebiliyor. Uçakların değerleri, alım anlaşması esnasında off set olup olmamasına, sipariş edilen uçak sayısına ve uçak üreticilerinin ilgili oldukları pazarı ellerinde tutabilmek için geliştirdikleri ticari yöntemlere bağlı olarak değişebiliyor.