Bu vergilerle mevduat daha çok baştacı olur

Dün yerli yatırımcıların tasarruf eğilimini ortaya koyduk. Şunu gördük ki, banka dışı yerli yatırımcılar devlet iç borçlanma senetlerine ve hisse senetlerine yönelmeyi durdurmuş. Hazine ihalelerinin başlatıldığı 1984 yılından bu yana ilk kez mevduatın getirisi bono ile yarışır hale gelmiş. Yine son 21 yıldır ilk kez yerli para cinsinden mevduata bu ölçüdes bir yönelme var. Yılın dokuz aylık döneminde tüketici fiyat artışı yüzde 3.93 olmasına karşılık mevduattaki artış yüzde 25.78'i bulmuş.
Hisse senetlerine yerli yatırımcıların yönelmemesinin gerisinde piyasaya güvensizlik ve geçmişte yaşanan acı tecrübeler kadar treni kaçırmak da var. Borsayı bu dönemde sürükleyenler ise asıl yabancı yatırımcılar.
Yatırım fonlarından henüz bir kaçış yok. Ama performans düşüklüğü ve yüksek yönetim giderlerinden dolayı yatırım fonlarına kayda değer bir yönelmenin olduğunu da söyleyemeyiz. 9 aylık dönemde yatırım fonlarının değer artışı zaten yüzde 11 iken, toplam fon tutarında büyüme sadece yüzde 15 düzeyinde.

Bankaların da tercihi
Asıl yönelmenin neden yerli para cinsinden mevduata olduğunun getiri ve vade açısından avantajlarını dün belirtmiştik.
Buna bugün iki neden daha ekleyeceğiz. Bu nedenlerle birlikte 2005'te başlayan mevduata yönelmenin devam edeceği öngörüsünde bulunacağız.
Mevduatın 20 yıllık aradan sonra yeniden baştacı edilmesinin ardına bankaların tercihini koymak gerekir. İç borçlanmada risk giderek azalırken vade de uzadı. Kamu net borcunun GSMH'ya oranı yüzde 90.5 düzeyinden dört yılda yüzde 58.5'e düşürüldü. Bu durumda bankaların devlet iç borçlanma senetlerine yönelmelerinde risk unsuru giderek azaldı. Vatandaşıa artık daha çok bono aldırılmasının nedeni ortadan kalktı.
Ancak vatandaşı bono yerine mevduata yönlendirmenin gerisinde bankaların bilanço büyütme isteği ve kendi aralarındaki yarış da etkili. Hazine bonosunu vatandaşa satmak bir aracılık işi ve sadece komisyon almış oluyorlar. Bu satışı yapmak bilançosunu büyütmüyor. Ama mevduat tamamen bilançoya giriyor. Üstelik banka bu parayı serbestçe kullanabiliyor.

Vergi etkisi
Vatandaşı bu yıl giderek mevduata yönlendiren bir gelişme de vergi. Finansal araçların vergisi bilindiği gibi yeni yıldan itibaren değişiyor. Mevduatın üzerindeki stopaj düşürülüyor. Örneğin bir ve üç aylık vadeye yüzde 18, altı aylık vadeye yüzde 16 stopaj yeni yıldan itibaren yüzde 15'e indiriliyor. Buna karşılık kişisel yatırımcılar için devlet iç borçlanma senetlerindeki stopaj sıfırken 2006'dan sonra yüzde 15'e çıkarılıyor. Bu faiz gelirleri üzerinden yapılacak vergi kesintisi. Vadesi gelmeden alım satım kazancı elde edilirse ondan da yüzde 15 stopaj kesintisine gidilecek. Alım satımlarda zarar edilmesi halinde ise üçer aylık dönemlerde bu zararın kârdan mahsup edilebilmesi için beyanname verilmesi gerekecek. Bu da kişisel yatırımcıları gelecek yıldan itabaren bonoya yönelmekten alıkoyan bir gelişme.

Eğilim devam eder
Tüm yatırım araçlarının eşit vergilenmesinin ve bu arada mevduat üzerindeki yükünün azaltılmasına kaşılık devlet iç borçlanma senetlerine bindirme yapılmasının, tasarruf etme alışkanlığı üzerinde ciddi etkileri şimdiden ortaya çıkmaya başlamış. Ancak stopaj etkisi henüz yeni.
Zaman ilerledikçe ve uygulama dönemi olan 2006 yılı içinde, bu eğilimin daha belirginleşeceğini, banka dışı kesimin bonodan kaçınırken mevduata yönelmeye devam edebileceğini tahmin ediyoruz.
Normali de bu değil mi zaten?

Sonuç
"Ancak durgun su yıldızları yansıtır" Çin Özdeyişi