|
 |
 |
 |
 |
|
24 Ocak Kararları ekonomiyi dışa açtı Gümrük Birliği rekabet gücü kazandırdı
1990-2000 arası dönem, dış ekonomik konjonktür açısından çok şanssız geçti. Körfez Savaşı'ndan Rusya ve Uzakdoğu krizine kadar büyük dış olumsuzluklar bu dönemde yaşandı. AB ile yapılan Gümrük Biliği anlaşması ise dönüm noktası oldu T 1980 öncesinin kapalı ekonomisinde dış rekabetten uzak kalan Türk sanayisi 24 Ocak kararları ile liberal ekonomi yolunda ilk adımları atıp ihracata yöneldi. TL'nin dünya para birimleriyle konvertıbl olması ise ancak 1989'da gerçekleşti.
Türkiye imalat sanayinin dışa açılması ve rekabet karşısında gücünü artırmak zorunda kalması ekonominin liberal hale gelmesi ile birlikte ortaya çıkan gelişmeler. 1980'li yıllarda 24 Ocak Kararları'yla dışa açılan ve ihracata dayalı büyümeyi hedefleyen Türk sanayisi 1995 sonrasında ise Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği anlaşmasına uymak için sürekli kendini yeniledi.
PETROL KRİZLERİ SORUN YARATTI
1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin ekonomik ve dış ticaret hayatında en önemli tarihlerin başında 1980 yılı gelir. 24 Ocak Kararları olarak bilinen geniş kapsamlı ekonomik bir paket bu tarihte uygulamaya konulmuştu. 1970'li yıllarda başlayan petrol krizleri sonrasında dünya ekonomisiyle birlikte Türkiye ekonomisi de sorunlar yaşamaya başlamış ve radikal kararlar alınması kaçınılmaz olmuştu. Bu kararların temel amacı ülke ekonomisinin serbest piyasa mekanizması kurallarına göre işlemesini sağlamak ve dünya ekonomisi ile bütünleşmeyi gerçekleştirmeti. Ekonomik program ile birlikte Türkiye, ülke ekonomisini dışa kapalı bir hale getiren ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisini terketmiş ve "ihracata dayalı sanayileşme" stratejisini benimsemiştir. Bu kararların teknik altyapısını hazırlayan Turgut Özal sonraki tarihlerde kurduğu Anavatan Partisi ile iktidara gelip Başbakan olmuş ve Cumhurbaşkanlığı'na kadar yükselmişti. İhracatta önem arzeden ulaşım, haberleşme ve diğer altyapı yatırımları hız kazanmış ve 1980-1990 döneminde, ihracat ile ilgili bürokratik engeller büyük ölçüde azaltıldı. 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu ile ilgili olarak Temmuz 1984 tarihinde çıkarılan 30 Sayılı Karar, 1989 tarihine kadar kambiyo rejiminin esasını oluşturmuş, bu tarihte yapılan değişiklikle her türlü dövizin ithali serbest bırakılmıştır. 1990 yılında Kambiyo Rejimi daha da liberalleştirilerek Türk Lirası'sının konvertibilite özellikleri güçlendirilmiş ve 32 sayılı Karar'da yapılan değişiklikle, TL ile ihracat ve ithalat serbest bırakılmıştır.
YÜZDE 49 DEVALÜASYON YAPILDI
24 Ocak 1980 Kararları çerçevesinde, gerçekleştirilen devalüasyon sonucu TL'nin değeri ABD Doları karşısında yüzde 49 oranında düşürülmüş ve iç talep kısılarak ihracata ivme kazandırılması amaçlanmıştır. Sabit kur uygulaması terk edilerek günlük olarak ayarlanan esnek kur sistemine geçilmiş ve bu sayede gerçekçi kur politikası uygulanmaya çalışılmıştır. Başta parasal ve nakdi teşvikler olmak üzere ihracat değişik destek unsurları ile teşvik edildi. Türk ihracatçılarının dış pazarlarda rekabet gücünü artırmak ve Türkiye'nin ihracata yönelik stratejisini desteklemek amacıyla 1987'de Türk Eximbank kurulmuştur. 1979 yılında 2.3 milyar dolar olan ihracat 1990 yılına gelindiğinde 12.9 milyar dolar düzeyine çıktı. Tarım ürünleri payı hızla gerilerken sanayi mallarının payı önemli oranda artış gösterdi. 1980 yılında yüzde 36 olan sanayi ürünlerinin toplam ihracat içindeki payı 1990 yılına gelindiğinde yüzde 80'e ulaştı.
KÖRFEZ KRİZİ ETKİLEDİ
90'lı yılların başında gerek dünya ekonomisinde yaşanan durgunluk ve "Körfez Krizi" gibi dış faktörler, gerek ekonomideki yüksek enflasyon oranı, kamu açıkları, artan iç ve dış borç stoğu gibi kronikleşen sorunların sonucunda, 1994 yılında ekonomik kriz yaşandı ve bu kriz sonrasında 5 Nisan Kararları olarak bilinen, ekonomik istikrarın sağlanmasını hedefleyen bir dizi tedbirler paketini uygulamaya konuldu. 1994 yılında yapılan yüksek oranlı devalüasyon ve uygulanan ekonomi politikaları, uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü olumlu yönde etkiledi. 1994 ve 1995 yıllarında ihracat sırasıyla yüzde 18 ve yüzde 19,5 oranında arttı. 1995 yılında, Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) üye olunurken, 1996 yılının başından itibaren AB ile Gümrük Birliği'ne gidilmesi karara bağlandı. 1996 yılında ihracat artış hızının yüzde 7,3 oranında gerçekleşerek yavaşlamasının en önemli nedeni dünya ticaretinin büyüme hızındaki yavaşlama olarak gösterildi. DTÖ verilerine göre, dünya ticaret hacmindeki artış 1995 yılında yüzde 9,1 iken 1996 yılında yüzde 5,4'e düştü.
İHRACAT 26 MİLYAR DOLARA ÇIKTI
İhracatın 1997 yılında bir önceki yıla kıyasla daha hızlı gelişme göstererek yüzde 13,1 seviyesinde artması ve 26,2 milyar dolar düzeyine çıkmasının esas nedeni, yılın ikinci yarısında Asya'da ortaya çıkan mali krizin etkilerine rağmen, dünya hasılasında kaydedilen önemli ölçüde büyüme sonucunda artan dış talep olarak açıklandı. Ancak 1997 yılı ortalarından itibaren, önce Uzakdoğu ülkelerinde mali piyasalarda başlayan kriz, zamanla reel sektörü de etkiledi ve bunun sonucu olarak 1998 yılında dünya ekonomisinin büyümesi sadece yüzde 2,2 oranında kalırken, dünya ihracatı ise yüzde 1,6 oranında geriledi. Küresel krizin 1998 yılı Ağustos ayında Rusya'ya sıçraması ülkemiz ihracatında beklenen artışın gerçekleşmesini engelledi. Dünya talebindeki daralma, dünya mal fiyatlarında gözlenen düşme sonucu ülkemiz dış ticareti önemli ölçüde etkilendi ve 1998 yılında ihracat yüzde 2,7 oranında artarak 27 milyar dolar oldu. 17 Ağustos 1999'ta ve daha sonra yaşanan depremlerin sonucunda yüzde 6,1 oranında daralan ekonomi ihracatı da olumsuz yönde etkiledi. 1989 yılından itibaren sürekli artış gösteren ihracat 1999 yılında yüzde 1,4 oranında azalarak 26,5 milyar dolara geriledi.
2000 YILI İHRACAT İÇİN ZOR GEÇTİ
2000 yılı ihracatçılar açısından çok zor bir yıl oldu. Uluslararası piyasalarda Euro/Dolar paritesinde Euro aleyhine yaşanan gelişmeler ve ham petrol fiyatlarında gözlenen yüksek artışın maliyetleri arttırması ihracatçı firmaları olumsuz etkiledi. Uygulanan ekonomik programın ilk yılı olması sebebiyle, enflasyon hedefine paralel olarak yürütülmekte olan kur politikası, ihracatımızı olumsuz yönde etkileyen diğer bir gelişme oldu. Dışsal ve içsel faktörlerden kaynaklanan tüm bu olumsuzluklar neticesinde, 2000 yılında ihracat yüzde 4,4'lük artışla 27,8 milyar dolara ulaşmıştı. 2000 yılı toplam ihracatının yüzde 91,2'lik bölümünü imalat sanayi ürünleri, yüzde 7,1'lik bölümünü tarım ve ormancılık ürünleri ve yüzde 1,4'lik bölümünü madencilik ürünleri oluştu. 2000 yılı ihracatının ülke ve ülke gruplarına göre ayırımına bakıldığında ise; en önemli ihraç pazarı olan OECD ülkelerine yönelik ihracatın 19 milyar dolar olarak gerçekleştiği görülüyor. Avrupa Birliği'ne yönelik ihracat 14,5 milyar dolar olurken, OECD ülkelerinin toplam ihracat içindeki payı ise yüzde 68,4 oldu. OECD üyesi olmayan ülkelere yönelik ihracat ise, bir önceki yıla göre değerde yüzde 1,6 oranında artarak 7,9 milyar dolar oldu ve genel ihracat içerisindeki payı da yüzde 28,3 düzeyinde gerçekleşti.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
