kapat
   
SABAH Gazetesi
 
   Son Dakika
  » Yazarlar
   Günün İçinden
   Ekonomi
   Gündem
   Siyaset
   Dünya
   Spor
   Hava Durumu
   Sarı Sayfalar
   Ana Sayfa
   Dosyalar
   Teknoloji
   Emlak
   Otomobil
   Detaylı Arama
   Arşiv
   Etkinlikler
   Günaydın
   Televizyon
   Astroloji
   Magazin
   Sağlık
   Cuma
   Cumartesi
   Pazar Sabah
   İşte İnsan
   Sinema
   20. YILA ÖZEL
   Turizm Rehberi
   Çizerler
Bizimcity
Sizinkiler
emedya.sabah.com.tr
Google
Google Arama
 
Abdurrahman Yildirim @ SABAH
 

20 yılın sonunda, kapitalizmin kalesi artık bir devlet dairesi

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, ekonominin dışa açıldığı, piyasalaşmanın öne çıktığı bir dönemde faliyete geçti. 26 Aralık 1985'de ilk seansı ile faaliyete geçen İMKB, daha önceki İstanbul Menkul Kıymet ve Kambiyo Borsası'nı da resmen tarihe gömdü. Yani karşımızda 20 yıllık faaliyet dönemini geriden bırakan bir borsa değil, kökleri daha eskilere dayanan bir gelenek var.
Şirketler daha önceki tarihlerde halka açılmıştı. Borsa olmadığı halde bankaların ilgili birimleri ile yetkisiz aracılar bu işin tacirliğine soyunmuş, ikinci el piyasayı oluşturmuştu. Nitekim işlemlere 40 şirketle başlandı, bugün 304 şirkete çıktı. İlk yılın 13 milyon dolarlık işlem hacmi son yıl 200 milyar doları geçiyor. Borsadaki şirketlerin toplam piyasa değeri 1 milyar dolara bile varmazken 20. yılın sonunda 155 milyar dolara dayandı. Aradan geçen 20 yılda köprünün altından çok sular geçti. Borsa aktı, coştu ve duruldu.
* İşe tamamen yerli yatırımcılarla başladık. Ocak 1986 yılında tahmini yatırımcısı sayısı 50 bindi. 2000 patlamasıyla bu sayı aktif biçimde en çok 1 milyon 385 bine kadar yükseldi. Son yıllarda ise ciddi bir azalmayla 900 bin kişisel yatırımcının altına indi.
* Yerli kişisel yatırımcıların bıraktığı alanı da, 1989'dan itibaren piyasada resmen yer almaya başlayan yabancı kurumsal yatırımcılar doldurdu. 20 yıl sonra piyasanın üçte ikisini yabancılara bıraktık. Artık İMKB yerli yatırımcıların değil, yabancıların kontrolünde bir piyasa.
* Yerli yatırımcıların piyasadan çekilmesinde sistemin 'zede' yaratma özelliğinin yüksek oluşu etkili . Önce 1994 krizinde aracızedeleri yarattık. 2001 krizinde bankazedeleri.
Sayıları 500 bine vardığı tahmin edilen zedelerin 750 milyon dolara yaklaşan zararları oluştu. Bunun için sonuç alıcı bir çalışma da yapamadık. Piyasa geçmişiyle helalleşemedi.
* Son birkaç yıl hariç borsanın 20 yılı yüksek enflasyonun etkisinde geçti. Enflasyon şirket kârlarını şişirirken sermayelerini eritti. Şirketler temettü dağıtmayı unutttu, yüksek enflasyon ortamında temettülerin de önemi kalmadı. Temettü olmayınca değer artışına oynama ve spekülasyon ağırlık kazanmaya başladı. Temettüye dayalı yatırımcı giderek günlük alsatçı ve oyuncu haline geldi. Bu işi götüremeyenler de oyunun dışında kaldı.
* Şirket sermayeleri eridikçe, sık sık nakit sermaye artırımları gündeme geldikçe, küçükbüyük hissedarların cebinden para çıktı. 1995'e kadar dağıtılan temettüler sermaye artırımlarını karşılarken, sonrasında durum tersine döndü. Nakit sermaye artırımları temüttüleri geçti. Şirketler büyükküçük hissedarlarına verdiğinden daha çoğunu geri aldı.
* Hisse senedi yatırımı başlangıçta çok bakirdi ama hem temettü verimliliğinden hem de vergisiz bir yatırım alanı oluşundan dolayı da cazipti. 20 yılın sonuna doğru temettü verimliliği düştüğü gibi, üzerine bir de vergi bindi. 1999'dan itibaren üç ay içinde elden çıkarılan ve kâr edilen işlemler normal Gelir Vergisi'ne tabii. 2006 yılından itibaren ise vergi istisnasının uygulanacağı elde tutma süresi 1 yıla uzatılırken beyan yoluyla Gelir Vergisi yerine artık yüzde 15'lik standart stopaj geliyor.
* Hem piyasanın yabancı yatırımcıların eline geçmesi, hem de yerli kişisel yatırımcıların azalmasıyla borsanın oynaklığı da azaldı. Artık bir günde yüzde 20'ye varan artış veya düşüş geçmişte kaldı. Yüzde 5'lik fiyat değişimi bile büyük hareket oluyor. Günlük oynaklık yüzdesi önemli ölçüde geriledi.
* Çuvalla hisse senedi taşınarak aracılar arasında elden yapılan takas işlemleri ve aracılardaki saklama işi artık Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu'nca gerçekleşiyor. Hisselerin sahtesinin basılması söz konusu değil. Çünkü hisse senetleri fiziken basılmıyor. Kayden tutuluyor ve takası da kayden yapılmaya başlandı.
* Borsa 20 yıl önce faaliyete geçerken özerk bir kurumdu. Piyasayı düzenleyen ve denetleyen kamu kurumu da özerkti. İMKB'nin sadece başkanı hükümet tarafından atanıyordu, geriye kalan yönetim kurulu ve bütün çalışanları özeldi. Harcama ve yatırımlarında borsa özerkti. Bütün mali konulara İMKB'nin genel kurulu karar veriyordu. Tam bir meslek örgütü gibi çalışıyordu. Ama 20 yılın sonunda bu özerklik yitirildi. Artık İMKB'nin kararlarına, ilgili kamu otoritesi olarak SPK, ilgili Bakan, Kamu İhale Kurulu karar veriyor. İMKB Genel Kurulu'nun aldığı kararlar onaya tabi. Beğenilmeyenler değiştirilerek onaylanıyor. Borsa ve piyasa İstanbul'da, yönetimi Ankara'da.
* 20 yılın sonunda İMKB artık fiilen bir meslek örgütü değil, bir devlet dairesi. Tasarruf genelgesi ve Devlet İhale Kanunu'nun değişikliği ile özerkliğini yitirmiş, harcama ve yatırım yönünden tamamen devlet çarkının içine girmiş. Bütün gelirleri de Maliye'ye gidiyor. Bir anlamda vergi dairesi gibi çalışıyor. Bu yeni statü sektör tarafından istemeyerek de olsa, kabullenilmiş. Borsaya 20 yıl önce dikilen elbise dar veya geniş olduğuna bakılmaksızın, çekilip alındı sırtından. Kapitalizmin kalesi olmasına bakılmaksızın borsa klasik bir devlet dairesi haline getirildi.

Sonuç
"Herkes ölmek için yaşar, düşmek için yükselir"
Marlowe

YAZARIN ÖNCEKİ YAZILARI
 Enflasyon hedefinden istisnai sapmalar faizi artırmayacak   / 23-12-2005
 Sosyal güvenlik reformu işgücü piyasasıyla uyumlu olmalı   / 22-12-2005
 Tasarrufu bırak tüketmeye bak!   / 21-12-2005
 Tasarrufların dörtte üçü YTL 'Dövizden liraya geçişler sürer'   / 20-12-2005
 Sermaye piyasasında son şans ve sıkıntılı süreç   / 19-12-2005
 Borçları ödemenin cezasını mı çekiyoruz?   / 16-12-2005
 Olumlu haber azlığında hükümetin adımları belirleyici   / 15-12-2005
 Sorun büyümede değil; kur, cari açık ve enflasyonda   / 14-12-2005
 Büyüme rakamları faiz düşüşüne son diyor   / 13-12-2005
 Yabancıların Türkiye'deki parası 55 milyar dolar   / 12-12-2005
GAZİ ERÇEL
Hem istikrar hem güçlü temsil
TÜSİAD'ın geçen hafta...
GÜNTAY ŞİMŞEK
AK Parti, TÜSİAD ve yolsuzluk
Patronlarla hükümetin...
ABDURRAHMAN YILDIRIM
20 yılın sonunda, kapitalizmin kalesi artık bir devlet...
Antalya'ya yıldız yağacak
Dokuz günlük Kurban Bayramı tatilinde Antalya'daki oteller,...
Seri katili cep mesajı ele verdi
Üç ay içinde dört kişiyi öldüren katil zanlısını sevgilisinin cep...
Burun farkıyla kurtardı
Burun farkıyla kurtardı
Önceki gece Kars-İstanbul uçağında, elektronik sistemlerin dahi...
Ankara bu ara casus kaynıyor
Ankara bu ara casus kaynıyor
Emekli Büyükelçi Kaya Toperi "Ne zaman Türkiye'de kavga çıkar,...
IMKB
E: 38.920 D:% 1,48
DOLAR
S: 1,348 D:% -0,333
EURO
S: 1,598 D:% -0,467
 
    Günün İçinden | Yazarlar | Ekonomi | Gündem | Siyaset | Dünya | Televizyon | Hava Durumu
Spor | Günaydın | Kapak Güzeli | Astroloji | Magazin | Sağlık | Bizim City | Çizerler
Cumartesi | Pazar Sabah | Sarı Sayfalar | Otomobil | Dosyalar | Arşiv | Künye | Ana Sayfa
   
    Copyright © 2003, 2004 - Tüm hakları saklıdır.
MERKEZ GAZETE DERGİ BASIM YAYINCILIK SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
Üretim ve Tasarım   Merkez Bilgi Grubu