SABAH - 03/08/2006 - Soli Özel

Şu an 3 Ağustos 2006 - Perşembe tarihli sabah.com.tr'yi okumaktasınız.
Bugüne ait sabah.com.tr içeriği için tıklayın »

kapat

Google Arama

SMS:
SO yaz
boşluk bırak
mesajını yaz
4122'ye gönder

Ticaret savaşları

Uzun vadedeki sonuçları Lübnan'daki savaştan daha önemsiz sayılamayacak gelişmeler de yaşanıyor dünyada. Bunların başında, dünya ticaretinde yeni bir serbestleşmeyi başlatacak Doha görüşmelerinin kesilmesi geliyor. Zengin ülkelerin tarım sübvansiyonlarından vazgeçmememeleri ve piyasalarını fakirlerin tarımsal ürünlerine açmamaları başarısızlığın temel sebebi gibi gözüküyor.
Böylesi bir durumda dünyanın genel müzakere mekanizmalarından ikili anlaşmalar ve içe kapanmalar dönemine geçmesi ihtimali var. Bu türden bir ekonomik korumacılığa kayılması dünyadaki siyasi gelişmeler açısından da hayli sakıncalı olabilir. İkinci Dünya Savaşı'nın zayıflamış bir İngiltere'nin Almanya'nın yükselişini durduramaması kadar ekonomik buhranın yarattığı iklimden beslenmesi halen akıllarda. Bu konularda uzman tarihçiler benzerliklerden kaygılanıyor.
Doha görüşmelerinin şimdilik kesilmesi ve yeniden başlama ihtimalinin zayıflığı Dünya Ticaret Örgütü'nün Başkanı Pascale Lamy'i de telaşlandırdı. Özellikle gelişmiş ülke ticaret bakanlarına hitap eden mektubunda Lamy dünya ticaretinin iki tehditle karşı karşıya olduğunu vurguladı. Birincisi "önceliklerin kapsamı ve derinliği açısından küresel bir anlaşmayla kıyaslanamayacak ikili ve bölgesel anlaşmalara kayması". İkincisi ise "anlaşmalarla halledilemeyen meseleleri çözmek amacıyla örgütün hayli etkili tahkim mekanizmasına başvuru furyasının başlaması".

Serbest ticaret tehlikede
Doha görüşmelerinin başarısızlığa uğraması geçtiğimiz onyıllarda dünyada genel refah seviyesinin artmasına neden olan serbest ticaret sisteminden çark edilmeye başlamasına yol açabilir. Böyle bir durumda, özellikle gelişmiş ülkelerde ekonomik kriz yaşanması halinde
korumacılık dürtüleri güçlü olarak devreye girecektir. Daha şimdiden zenginlerin bencilliğinin kendisini gösterdiği pek çok konu var.
Zengin ülkeler iç siyaset nedenleriyle zaten tarım sübvansiyonlarından vazgeçmiyorlardı. Özellikle Afrika'dan gelecek tarım ürünlerine ve genelde azgelişmişlerden gelen mallara piyasalarını açma konusunda ise isteksizdiler. Giderek ticarette gümrükleri indirmenin ulusal çıkarlara aykırı hareket etmek anlamına geldiği düşüncesi de inatlarında etkili olmaya başladı.

Göç dalgası olabilir
Yükselen ekonomilerden Hindistan ve Brezilya kendi korumacılık eğilimlerinden feragat etmeye yanaşmadılar. ABD ise hoşlanmadığı bir anlaşmayı desteklemeyeceğini daha önceden bildirmişti. Büyük ve irice ülkelerin kapışmasında her zaman olduğu gibi en büyük zararı da en fakir ve güçsüz Afrika ülkeleri gördü. Tarımsal ürünlerini daha rahatça satma imkanını elde edemediler. Bunun yanı sıra Doha görüşmelerinin bu ülkelerdeki geleneksel tarım ve aile işletmelerini, verimliliği arttırarak korumaya yönelik bazı önlemler de alınamayacak.
Doha'nın canlandırılabilme ihtimali hayli düşük. Gelecek yıl ABD Başkanı'nın kendi başına anlaşma imzalayabilme yetkisi de sona erecek. Korumacılık eğilimlerinin giderek arttığı ABD de Kongre'nin genelde ABD'nin desteklediği ticaret serbestleşmesine destek vermesi zor. Tersine Amerikan tarımına destek eğilimlerinina artması ve gelişmişler arasında sanayi mallarında haksız rekabet davalarının artması ihtimali yüksek. Korumacılık nedeniyle Çin ekonomisinin de daralma tehdidiyle karşılaşması ise ciddi siyasal sonuçlar doğurabilir.
Gelişmiş ülkelerde çılgınlık boyutlarına varan göç korkusunun ardında fakir ülkelerdeki ekonomik imkansızlıklar var. Ticaret alanı daralan bir dünyada yoksullukla mücadele de, göçü önlemek de zorlaşacaktır . Bu denli derin yoksulluk üreten bir dünya ise kolay huzur bulamaz.