Enerji dağıtım özelleştirmeleri, Hazine'nin yüzünü güldürüyor. Dağıtım bölgelerini devralan özel sektör firmalarının bir bölümü ihale bedelini peşin öderken, diğerleri de vadesi gelmeden ödeme yapmaya başladı.
4046 sayılı kanun kapsamında Temmuz 2008'de başlanan ve Aralık 2010'da sona eren elektrik dağıtım ihalelerinde, bugüne kadar 18 elektrik dağıtım şirketinden 9'u yeni sahiplerine devredildi.
Bu süreçte Aras Elektrik Dağıtım A.Ş'nin ihalesi, Danıştay tarafından iptal edilirken, kalan 8 dağıtım şirketinin devir süreci ise devam ediyor.
Aras Elektrik Dağıtım A.Ş haricindeki 17 elektrik dağıtım şirketinin ihalesinde oluşan özelleştirme tutarı da 15 milyar 760 milyon 350 bin dolar olarak belirlendi.
''BORCU ÖDEYİP KURTULAYIM'' ANLAYIŞI YAYGIN
Özelleştirme İdaresi, peşin ödeme esasının öngörüldüğü Akdeniz, Ayedaş ve Toroslar hariç dağıtım ihalelerinde katılımcılara vadeli ve peşin ödeme seçeneği sundu. Ancak, vadeli ödeme seçeneğinin söz konusu olduğu Meram ve Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş'de ihaleyi kazanan firmalar, bedelin tamamını peşin olarak ödedi.
Özelleştirmeler sonucu Meram'dan 440 milyon dolar, Osmangazi'den de 485 milyon dolar gelir sağlandı.
İhale bedeli 227 milyon dolar olan Çoruh ile 230 milyon 250 bin dolar olan Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş'de ise öngörülen peşinattan daha fazla tutarda ödeme yapıldı. Bu 2 dağıtım şirketindeki peşin ödeme tutarı da ihale bedelinin yaklaşık yüzde 70'ini oluşturdu.
Başkent Elektrik ve Sakarya Elektrik Şirketlerinde de yatırımcılar, özelleştirme taksitlerini vadesinden önce yatırma yolunu tercih etti.
ERKEN ÖDEMEYE 2 FİRMA DAHA KATILDI
Bu arada, borcun erken ödendiği dağıtım şirketleri arasına Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş ile Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş de katıldı.
En son devredilen dağıtım şirketleri arasında yer alan bu 2 bölgeden Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş'de, Limak-Kolin-Cengiz grubunun oluşturduğu Çamlı Enerji Dağıtım ve Perakende Satış Hizmetleri A.Ş, 31 Ağustos 2011 tarihinde ödenmesi gereken 51 milyon 700 bin dolar tutarındaki taksit anapara borcuna mahsuben 5 Mayıs'ta 30 milyon dolar erken ödeme yaptı.
Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş'de de, yine aynı şirketlerin kurduğu Uluğ Enerji Dağıtım ve Perakende Satış Hizmetleri A.Ş, 31 Ağustos 2011 tarihinde ödenmesi gereken 188 milyon dolar tutarındaki taksit anapara borcuna mahsuben 26 Nisan sonrası 100 milyon dolarlık erken ödemede bulundu.
KAR ORANLARI YÜZDE 2,23
Bu arada Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın bağlı olduğu Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesini ''çok önemli bir reform'' olarak niteledi.
Şimşek, bu şirketleri devralan özel sektör firmalarının yurt dışından kaynak da sağlayarak, erken ödeme yapmalarının ise hem Türkiye'ye duyulan güvenin, hem de sektörün ve bu şirketlerin güçlü yapısının sonucu olduğunu ifade etti.
Enerji dağıtım bölgelerinde özel sektörün kar marjının yüzde 2,23 olduğunu bildiren Şimşek, şöyle devam etti:
''Özel sektör firmaları, bu kar marjına da ancak kayıp-kaçağı azaltırsa ve diğer taahhütleri tam olarak yerine getirirse ulaşabiliyor. Şimdi böyle bir yapıda firmalar, erken ödeme yapıyorsa, öncelikle Özelleştirme İdaresi'nin taksitli ödemede uyguladığı libor artı yüzde 2,5 ile yüzde 3,5 arasında değişen faiz yükünden kurtulmak istiyordur. Bu faizi ödememek için de genellikle dış kaynağa ihtiyaç duyulur. Eğer firmalar, özelleştirmenin faiz yükünün daha altında bir maliyetle kaynak temin ediyorsa, bu da yurt dışında Türk ekonomisine duyulan güvenin, sektörün durumunun ve firmalarımızın güçlü yapısının sonucudur.
Bundan da hem devlet, hem vatandaş kazançlı çıkar. Firmalar, dağıtım bölgelerinde yükümlülüklerini yerine getirirse, kayıp-kaçak azalırsa, herkes aldığı elektriğin parasını öderse, elektrikteki fiyat artışı ihtiyacı da azalır. Elektrik parasını düzenli ödeyen vatandaş, ödemeyenlerin yükünü de üstlenmek zorunda kalmaz.''
YILDA 1,8 MİLYAR LİRALIK YATIRIM
Bakan Şimşek, dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesiyle bu alan için gerekli 1,8 milyar liralık yatırımın özel sektör eliyle gerçekleştirileceğini de söyledi.
Bunun kamunun yükünün azaltılması anlamına geldiğine de dikkati çeken Şimşek, ''Yeni durum kamu şirketleri arasındaki borç-alacak sorununu da ortadan kaldırıyor. Botaş, doğalgazı alıyor, Türkiye Elektrik Üretim A.Ş'ye veriyordu. O da elektriği üretip Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş'ye aktarıyordu. TEDAŞ, elektrik paralarını alamadığı için EÜAŞ'a borcunu ödeyemiyordu. O da, TEDAŞ'tan para alamadığı için Botaş'a ödeme yapamıyordu. Bu da zincirleme sıkıntılara neden oluyordu'' diye konuştu.
KAYIP-KAÇAKTA YÜKSEK ORAN
Öte yandan, Özelleştirme İdaresi yetkilileri de dağıtım özelleştirmesiyle birlikte elektrik kayıp-kaçağında ciddi bir azalma beklediklerini bildirdi.
Türkiye'de bazı bölgelerde çok yüksek kayıp-kaçak bulunduğuna işaret eden yetkililer, ''Örneğin Diyarbakır'da kayıp-kaçak oranı yüzde 75'e ulaşıyordu. Bu hiç faturalandırılmayan elektrik paralarıyla ilgili rakam. Bir de faturalandığı halde tahsil edilemeyen elektrik bedelleri var'' dedi.
Yetkililer, Türkiye'de 100 liralık elektrik faturasının 70 lirasını elektrik bedelinin oluşturduğunu, 30 liranın ise vergi, TRT payı, iletim payı olarak tahsil edildiğini ifade etti.
Türkiye'de kişi başına yıllık 2,5 kilovatsaat olan elektrik tüketiminin OECD'de 6-7 kilovatsaat arasında değiştiğini, bu rakamın Norveç gibi ülkelerde 25 kilovat saate kadar çıktığını da kaydeden Özelleştirme İdaresi yetkilileri, ekonominin büyümesine paralel ülkemizde de enerji sektörünün büyüdüğünü, bu şartlarda enerjinin Türkiye'nin önü en açık sektörleri arasında bulunduğunu belirttiler.
