DSİ 9. Bölge Müdürlüğü kaynaklarından derlenen bilgilere göre, Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren ülkenin elektrik ihtiyacını gidermek üzere Fırat Nehri üzerinde bir baraj yapılması fikri, uzun süren araştırmalar sonucu Keban ilçesinde somutlaştı.
Türkiye'nin en büyük, dünyanın ise sayılı barajları arasında olan Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nin proje çalışmalarına 1963 yılında start verildi.
Proje hazırlandıktan sonra 8 Ocak 1965 yılında inşaat ihalesi yapılan baraj için aynı yılın mayıs ayında, baraj alanına gidecek yol, baraj yapılmadan önce nehir yatağını değiştirecek derivasyon tünelleri gibi yan unsurların inşaatına başlandı. Barajın temeli ise 12 Haziran 1966 yılında dönemin Başbakanı, 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından atıldı.
Baraj, proje çalışmalarının başladığı 1963 yılından tam 11 yıl sonra 27 Ağustos 1974'te deneme elektrik üretimini gerçekleştirdi. 8 tribünlü olan barajın ilk 4 tribünü 9 Eylül 1974 yılında dönemin Başbakanı merhum Bülent Ecevit tarafından hizmete açıldı. Barajın son 4 tribünü ise 1981 yılında zamanın Başbakanı Bülent Ulusu döneminde faaliyete geçirildi.
Projesinden hizmete alınışına kadar bir çok hükümet gören Keban Barajı için Elazığ, Tunceli, Erzincan, Malatya ve Sivas'ta binlerce metrekare alan kamulaştırıldı. Barajın maliyetinin bir kısmı Dünya Bankası ve farklı ülkelerden alınan hibe veya kredilerle karşılandı.
TÜRK MÜHENDİSLİĞİNİN ORTAYA KOYDUĞU İLK DEV BARAJ
Hizmete girmesinin ardından 37 yıl geçen Keban Barajı, emeği geçen herkes için bir gurur kaynağı oldu. Yapıldığı dönem ülke elektrik ihtiyacının yüzde 20'sini tek başına karşılayan baraj, 1950'lerde Hirfanlı ve Sarıyar barajlarının ardından büyük baraj inşaatı tecrübesi kazanmış olan Türk mühendisliğinin ortaya koyduğu ilk dev baraj, gururu ve yüz akı oldu.
Barajın yapılmasıyla Elazığ'ın batı, kuzey-doğu ve doğu istikametinde 125 kilometre uzunluğunda 675 kilometrekare alana sahip 30 milyar ton kapasiteli dev bir göl oluştu. Baraj bir yandan elektrik enerjisi üretirken bir yandan da göl çevresinde oluşan mesire alanlarıyla bölgede sosyal hayata katkıda bulundu, sağladığı balık avcılığı imkanıyla alternatif bir gelir imkanı sundu. Baraj, günümüzde enerji üretimini yanı sıra kültürel ve turizme katkısı, tarımda sulama ve son yıllarda ortaya çıkan balık üretimiyle de ekonomiye ciddi katma değer sağlamaya devam ediyor.
KENDİNİ DEFALARCA AMORTİ ETTİ
Baraj, yapım amacı doğrultusunda yıllardır görevini yerine getirdi, maliyetini de defalarca amorti etti.
8 tribünlü yıllık 6 milyar 200 milyon kilovatsaat enerji üretme kapasitesine sahip baraj, geçtiğimiz yıl 7 milyar 950 milyon kilovatsaat elektrik üretirken, bu yılın ilk 7 ayında 3 milyar 100 milyon kilovatsaat elektrik üretti.
BARAJIN YAPIM AŞAMASI GÖRÜNTÜLERLE KAYIT ALTINA ALINDI
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından baraj inşaatının fiilen yapıldığı 1966-1974 yılları arasında yapılan çalışmalar görüntü ve fotoğraflarla kayıt altına alındı.
Çekilmiş görüntülerde barajın yapılacağı alanda suyun kontrolünün sağlanması için inşa edilen derivasyon tünelleri de dahil olmak üzere inşaatın tüm aşamalarına yer verilmiş. İnşaata katılan büyük iş makinelerinin o zaman Elazığ il merkezinde faytonların yanından geçerken halkın araçları seyretmesi, barajdan önce Fırat Nehri üzerinde bulunan barajın yapılması nedeniyle yıkılan eski Fırat Köprüsü yer alıyor.
Baraj yapımı için kurulan beton santrali, sondaj ve patlatma çalışmaları, barajın temelinin hazırlanması, bend duvarı yapılmadan önce su geçirmemesini sağlamak için zemine serilen kil tabakaları, duvar inşaatının ardından elektrik santralinin parçalarının kurulması görüntüleri bulunan kayıtlarda, inşaat çalışmalarının yanı sıra inşaatta görev alan işçilerin de günlük mesailerinden parçalar, yemekhanede yemek yemeleri ve vakit geçirmeleri göze çarpıyor.
Görüntülerde ayrıca barajın tamamlanmasının ardından oluşan gölde o dönem baraj inşaatında çalışan yabancı işçilerin yaptıkları, yelken ve su sporları günümüze aktarılıyor.
Baraj inşaatında hayatını kaybeden Türk ve yabancı tüm işçilerin hatıraları, isimlerinin yazılı olduğu bend duvarı üstünde yapılan anıtla yaşatılıyor.
CUMHURİYET'İN DEV ESERİ
DSİ 9. Bölge Müdürü Nevzat Aksu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Fırat Nehri üzerinde kurulan Keban Barajı'nın yapılma fikrinin 1930'lu yıllardan itibaren ortaya çıktığını söyledi.
Barajın yapımının ardından devamında Karakaya ve Atatürk barajlarının yapıldığını anımsatan Aksu, ''Bu barajların da suyu Keban Barajı'ndan gelmektedir. Keban Barajı, asırlardır akan Fırat Nehri'nin dizginlendiği ilk noktadır. Cumhuriyet'in ilk yıllarında hayal edilen ve yapımına karar verilen Keban Barajı, Cumhuriyet'in gerçekleşen bir rüyası, dev eseridir'' dedi.
GEÇEN YIL ÜLKE EKONOMİSİNE 1 MİLYAR DOLAR KATKI
Aksu, Keban Barajı'nın yapımının ardından devamındaki barajların yapıldığı gibi günümüzde nehrin üst kısımlarında da yeni hidroelektrik santrallerinin yapımının devam ettiğini kaydetti.
Barajın ürettiği elektrikle maliyetini birçok kez karşıladığını anlatan Aksu, ayrıca oluşturduğu göl alanıyla da kültür, turizm, sosyal hayat, tarım, ve son yıllarda yaygınlaşan balık üretimiyle ekonomiye katkıda bulunduğunu belirtti.
Aksu, ''Keban Barajı, elektrik üretimi, balık üretimi gibi katkıları göz önüne alındığında geçen yıl yaklaşık 1 milyar dolar ülke ekonomisine katkıda bulunmuştur'' diye konuştu.
