Kurtuluş Savaşı'nın ardından Türkiye'nin yeniden ayağa kalkması ve ekonomik bağımsızlık adına milli kaynakların işletilmesi, yerli fabrikaların kurulması, temel tüketim maddelerinin öz kaynaklardan karşılanması, Türkiye ekonomisinin geliştirilmesi ve tutumluluğa dikkat çekmek amacıyla her yıl 12-18 Aralık tarihleri arasında ''Tutum, Yatırım ve Türk Malları Haftası'' kutlanıyor.
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (TİSVA) verilerinden derlenen verilere göre, Türkiye'de halen sudan ekmeğe, kağıttan yakıta, enerjiden gıdaya kadar bir çok tüketim maddesi israf ediliyor. TİSVA'nın yaptığı hesaplamalara göre, bu israflar karşılığında her yıl Türkiye'nin Gayri Safi Yurtiçi Hasılası'nın (Milli Gelir) dörtte 1'i çöpe gidiyor.
Türkiye 2030 yılında su sıkıntısı çeken bir ülke olacak
Bir ülkenin su zengini konumunda olabilmesi için kişi başına 8-10 bin metreküp arası su düşmesi gerekir. Ancak Türkiye'de kişi başına düşen su miktarı bin 430 metreküptür.
Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü verilerine göre, Türkiye'nin 2030 yılında 80 milyon nüfusa ulaşması ve buna bağlı olarak kişi başına bin 100 metreküp kullanılabilir su miktarıyla, su sıkıntısı çeken ülke konumuna gelmesi bekleniyor. Dakikada 50-100 damla arası su akıtan musluktan, ayda 750 ila bin 500 arası litre su israf ediliyor. Diş fırçalama esnasında açık bırakılan musluktan ortalama 15 litre, tıraş olurken veya yüz yıkanırken günde 15-35 litre su tasarrufu yapılabiliyor.
Yapılan su israfına bir başka etken ise tarımdaki sulama yanlışlıklarıdır. Türkiye'nin kısıtlı su kaynaklarının dörtte 3'ünü tüketen sulama yatırımları hızla yapılırken, suyun tasarruflu kullanımı üzerinde yeterince durulmamaktadır. Sulanan alanların yüzde 94'ü, suyu israf eden yüzey sulama metotları (karık, tava ve salma) ile yapılırken, geriye kalan sadece yüzde 6'lık alanda modern sulama sistemleri (yağmurlama, damlama) kullanılmaktadır. Modern sulama sistemleri kullanıldığında yüzde 50 oranında tasarruf sağlanabiliyor.
Günlük 5 milyon ekmek çöpe atılıyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, halen 600 bin kişi Türkiye'de açlık sınırında yaşarken, günlük 5 milyon ekmek çöpe atılıyor.
Türkiye Fırıncılar Federasyonu bilgilerine göre, Türkiye'de günlük üretilen 82 milyon ekmeğin, 77 milyon adeti tüketilirken günlük 5 milyon ekmek israf ediliyor. Bunun dışında henüz üretim aşamasında 1,5 milyon ekmek zayi oluyor. Türkiye'de bir yılda israf edilen ekmek, ortalama 450 bin ton buğdaya karşılık geliyor.
Gıda tüketiminde en çok israf edilen ürünlerin başında gelen ekmek israfının Türkiye'deki adediyle ülkelerin nüfusları karşılaştırıldığında, ortaya ilginç sonuçlar çıkıyor. Türkiye'de israf edilen ekmek miktarı, 4 milyon 495 bin 404 nüfuslu Hırvatistan, 4 milyon 300 bin nüfuslu Gürcistan ve 3 milyon 596 bin nüfuslu Moldova'dan daha yüksek. Ayrıca, israfın ulaştığı boyut, 2 milyon nüfuslu Kosova, 625 bin 266 nüfuslu Karadağ, 398 bin 534 nüfuslu Malta ve 300 bin 101 nüfuslu İzlanda'nın nüfusunun toplamından daha fazla. İsraf edilen ekmekle Türkiye, her yıl yaklaşık 600 milyon lira fakirleşiyor.
Yıllık ilaç harcamamızın yarısı israf oluyor
Öte yandan Türkiye'de yıllık ilaç harcaması yaklaşık 15,2 milyar lirayı buluyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerinde, ilaçların yaklaşık yüzde 50'si yanlış ya da gereksiz kullanılıyor veya kutusu bile açılmadan çöpe atıldığı bilgisi yer alıyor. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürü Dr. Burçak Deniz Dedeoğlu, bu oranların Türkiye için de geçerli olduğunu belirtiyor. Gereksiz ilaç kullanımı, insanların sağlığını ciddi oranda zarar vermesinin yanında devlete de büyük mali yük getiriyor.
Sağlık Bakanlığı, Tıp Kurumu Derneği ve Türkiye Eczacılar Birliği'nin verilerine göre, eczanelerdeki ilaçların ortalama yüzde 7'si kullanma süresi dolduğu için çöpe atılıyor. Ev ve kurumlardaki çok sayıda ilaç, ecza dolaplarında çürümeye terk ediliyor. Türkiye'de ilaç israfı ve doğru ilçe kullanımı adına İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde ''Akılcı İlaç Kullanımı Şubesi'' kuruldu.
Sadece bir büro elemanı yılda ortalama 81 kilogram kağıdı çöpe atıyor
Dünyada her yıl kağıt üretiminde tüketilen orman alanı yaklaşık 40 milyon hektarı buluyor. Bir ton kağıt 17 ağaç, 17 ağaç ise 70 metrekare orman demektir. Bir ton kağıt için, 2 bin 33 metreküp kabuksuz odun, 4 bin 100 kilowatt elektrik enerjisi, 32 bin litre su ve bin 750 litre fuel-oil (yakıt yağ) kullanılıyor. Bu durumda 270 kilogram kirlilik atmosfere salınmakta ve 2 bin 5 metreküp depolama alanı gerekiyor. Sadece bir büro elemanı yılda ortalama 81 kilogram kağıdı çöpe attığı düşünüldüğünde, her gün tonlarca kağıt israf ediliyor.
Atık kağıtların kullanılmasıyla yüzde 25 enerji tasarrufu, yüzde 60 hava kirliliği, yüzde 40 su kirliliği, yüzde 60 su tasarrufu ve yüzde 40 çöp hacminde azalma sağlanılabilir. Bir ton kullanılmış kağıt, geri kazanıldığında yaklaşık 16 adet çam ağacının kesilmesini, bir ton kullanılmış gazete kağıdı, 8 çam ağacının kesilmesini engelleniyor.
Isıtma ve aydınlatmada kullanılan enerjinin yüzde 35'i israf ediliyor
Türkiye'de konutlarda, ısıtma ve aydınlatmada kullanılan enerjinin yüzde 35'i israf edildiği belirtiliyor. Konutlarda her 100 liralık elektrik faturanın 35 lirasının tasarruf edilme potansiyeli bulunuyor. Bu potansiyelin Türkiye ekonomisine yılda yaklaşık 6.6 milyar liralık tasarruf sağlayabileceği kaydediliyor.
Yemek pişirme esnasında düdüklü tencerelerin kullanılmasıyla yüzde 50-70 oranında enerji tasarrufu sağlamak mümkün olabiliyor. Camlarda ısıcam sistemi kullanılarak, kışın ısı kaybında yüzde 40-50, yazın ısı izolasyonunda ise yüzde 15 oranında tasarruf sağlamak mümkün olabiliyor. Milli gelirim yüzde 10'una denk gelen israf içerisinde yalıtımsız yapılardan her yıl yaklaşık 8 milyar lira da buhar olup uçuyor. Pencere ve kapı izolasyonu yapıldığı yüzde 15 oranında ısı tasarrufu sağlanabileceği bildiriliyor.
Türkiye'de çöplerin sadece yüzde 40'ı geri dönüştürülüyor
Türkiye'de her yıl 1 milyar 100 bin liralık atık kaynak ayrıştırılmadığı için değerlendirilmeden imha ediliyor. Günlük 5 milyon lira değerindeki kağıt, karton, metal, cam, plastik, tekstil, ahşap, elektronik atık, lastik gibi atık üreten Türkiye, bunun ancak yüzde 40'lık kısmını geri dönüştürerek ekonomiye geri kazandırılabiliyor.
Demir, çelik, bakır, kurşun, kauçuk, cam gibi elektronik atıkların geri dönüşüm ve tekrar kullanılması, tabii kaynakların tükenmesini önleyebiliyor. Bu durum, ülkelerin ihtiyaçlarını karşılayabilmek için ithal edilen hurda malzemeye ödenen döviz miktarını da azaltacak, kullanılan enerjiden büyük ölçüde tasarruf sağlayacaktır. Örneğin kullanılmış kağıdın tekrar kağıt imalatında kullanılması hava kirliliğini yüzde 74-94, su kirliliğini yüzde 35, su kullanımını yüzde 45 azaltığı ve bir ton atık kağıdın kağıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilecektir.
Bunları biliyor musunuz?
Dünyada bir yılda tüketilen kola, meyve suyu gibi içecek kutularından geri dönüşümle 10 adet büyük yolcu uçağı üretilebilir.
Dünyada her yıl 7 milyon ton çöp denizlere atılıyor.
Gelişmiş ülkelerde bir kişi yılda 550 kilogram çöp üretmektedir.
Bir bilgisayar cipi üretilirken ağırlığının 4500 katı kadar çöp de üretiliyor.
Uzun süreli kapalı kalacak ise televizyonların uzaktan kumanda yerine, elle düğmesine basarak kapatmak, her yıl dünyada bir elektrik santrali kadar daha az enerji tasarrufunu sağlar.
Fluoresan lambalar, diğer lambalara oranla dörtte bir oranında daha az enerji harcar.
Pil yapımı için harcanan enerji, pilin ürettiği enerjiden 50 kat daha fazladır.
4 kişilik bir aile günlük bulaşığını elde yıkarsa, ortalama 84-126 litre su harcar. Oysa bulaşık makinesi aynı bulaşığı sadece 12 litre su ile yıkar. Bu da bir yılda ortalama 26-40 ton su tasarrufu demektir.
Türkiye'de bir yılda israf edilen ekmek, ortalama 450 bin ton buğdaya karşılık gelmektedir.
Saç kurutma makinesinin 10 dakika çalışması 60 kilowattlık bir lambanın 3 saat yanmasına eşdeğer enerji tüketiyor.
