YAUTEPEC, Meksika - Azucena Mora Díaz'ın erken doğan ikizleri, hükümetin sigorta planı sayesinde, buradaki Kadın Hastanesi'nde ebeveynlerine tek kuruş masraf çıkarmadan tedavi edildi. Mora şimdi sağlıklı olan kızlarıyla ilgili konuşurken, "Her şeyimizi bu sisteme borçluyuz" diyor. On yıl önce, Meksikalıların yarısının sağlık güvencesi yoktu. Derken, Meksika Kongresi sağlık hizmetine ulaşamayan tüm Meksikalılara bu hizmeti sunmak için bir yasa çıkardı. Yasanın amacı belliydi: Herkese sağlık güvencesi. Hükümet altı yıl önce oluşturduğu sağlık sigortasına, Eylül ayına kadar 51 milyon kişiyi kaydetmeyi umuyor. Böylece hedef, an azından kâğıt üstünde tutturulacak. Planı eleştirenlere göre asıl soru bütün bu insanların, hükümetin vaat ettiği sağlık hizmetini gerçekten alıp alamayacağı. Birçok kişi parasız tedavi ediliyor. Planı eleştirenler bile bunun hayat kurtardığını ve ailelerin yoksullaşmasını engellediğini kabul ediyor. Bu yıl 12 milyar dolarlık bir bütçenin ayrıldığı bu görev, oldukça zor. Hükümetin sağlığa yönelik sosyal koruma programından sorumlu Salomón Chertorivski, bunun yine de mümkün olduğuna inanıyor. "Kolay olmadığı kesin. Sadece yeterli olmakla kalmayıp, beklenen kaliteyi de yakalamalı" diyen Chertorivski'ye göre, Meksikalıların yalnızca yüzde 9'u 60 yaşın üzerinde olduğu için ülkenin nispeten genç nüfusuna yapılan sağlık harcamaları düşük. Meksika'nın görece yoksul eyaletlerinde ve özellikle de en muhtaç durumda olanların hizmet kalitesi hâlâ düşük. Meksika Halk Sağlığı Enstitüsü'nün yaptığı ve planın eyalet ile yerel düzeyde ne ölçüde iyi yürütüldüğünü sorgulayan bir araştırma, buralarda sağlanan katkıların ve şeffaflık düzeyinin "hiç yeterli olmadığını" belirtiyor. Meksika Sağlık Bakanı José Ángel Córdova, ülkedeki yerel yönetimlerin yüzde 8'inde hiçbir sağlık tesisi olmadığını kabul ediyor. Bakanlığın kendi istatistikleri, kurumun en yoksul eyaletlerde bebek ölüm oranı (Meksika bu alanda dünyada 106'ncı) ile anne ölüm oranını düşürme hedeflerini tutturamadığını gösteriyor. Bunlar iki temel sağlık göstergesi. Meksika'daki küçük, varlıklı bir kesimin özel sağlık sigortası var. Maaşlı çalışanların çoğu, Meksika Sosyal Güvenlik Kurumu olarak bilinen devasa ama yıpranmış bir kamu sağlık sisteminden hizmet alıyor. Sistem sadece çalışanlara hizmet verdiği için milyonlarca insanı dışarıda bırakıyor. Federal hükümetin programı uygulanmadan önce, bu insanlara yönelik olarak çoğu kez ücret karşılığı hizmet veren bir sağlık güvenliği ağı vardı. Bu hizmet, eyalet hükümetlerince işletilen hastane ve kliniklerde veriliyordu. Hastaneden taburcu edilen hastalar, ilaçlarını kendileri almak zorundaydı. Birçoğunun imkânı buna yetmiyordu. Bu köhne yapı, 2004'te hizmete giren yeni sağlık sigortasının (Seguro Popular) temelini oluşturdu. Her Meksikalı bu sisteme kaydolabiliyor. Birçok basit tıbbi hizmeti ve ilacı sağlayan sistem, bazı ağır hastalıkları da kapsıyor. Sistem gelir düzeyine göre alınacak yıllık bir ücreti içeriyor ama hükümetin dediğine göre katılımcıların çoğu aşırı yoksul olduğu için hemen hiç kimse bunu ödemiyor. Sistemi tasarlayan eski Sağlık Bakanı Doktor Julio Frenk, planın hükümet harcamalarını doğrudan kayıtlı insan sayısına bağladığını söylüyor. Şu anda Harvard Halk Sağlığı Fakültesi'nin dekanı olan Frenk, "Bütçe mantığını değiştirdik" diyor. Bu program kamu sağlık harcamalarında, gayrisafi milli hâsılanın yüzde 1,5'i kadar ek artış sağladı. Ancak Pan Amerikan Sağlık Örgütü ile Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı verilerine göre Meksika, gelişmiş ülkelerle Şili ve Kosta Rika gibi diğer Latin Amerika ülkelerinin hâlâ gerisinde. Bazı uzmanlar, hasta başına 200 dolar ayıran bütçenin çok yetersiz olduğunu belirtiyor. Bütçedeki para, eyaletlerdeki sisteme kayıtlı kişi sayısına bağlı olarak eyalet hükümetlerine aktarılıyor. Parayı uygun bir şekilde harcayarak hastalara vaat edilen hizmeti sunmak, eyalet hükümetlerine bağlı. Sistemi eleştirenlere göre, planın en zayıf noktası bu. Çok sayıda kişiyi sisteme kaydetmek için her tür teşviki alan eyaletler, parayı nasıl harcadıklarına dair hesap vermek zorunda değil. Fundar adlı gözlemci örgütün müdürü Miguel Pulido, "İnsanlar kâğıt üzerinde kaydoluyor ama ortada ne doktor, ne ilaç ne de hastane yatağı oluyor" diyor. Bazı eyaletlere düzgün iş yaptırmanın zor olduğunu kabul eden Chertorivski, yine de "Gidip yetkilerine el koyamayız" diyor. Sonuçta Meksikalıların aldığı hizmet, oturdukları yere göre değişiyor. Morelos Eyaleti'ndeki yetkililer, başarılarının bir örneği olarak kadın hastanesini gösteriyor. Üç yıl önce açılan hastane, yüksek riskli gebeliklerle ilgileniyor, göğüs kanseri tedavisi yapıyor, doğum dersleri ve yenidoğan yoğun bakım hizmeti veriyor. Ancak yerel kliniklerdeki standartlar düşük. İkizlerin annesi Mora, "Oralarda neredeyse ilaç bile yok. Sadece aşı yapmaya yarıyorlar" diyor. Chertorivski'nin önleyici tıbba ve hasta haklarına odaklanmaya dayalı 2011 planlarının merkezinde, gezici klinikler var. Ancak o, hedeflerle gerçeklerin bazen farklı olduğunu kabul ederek "Ben ne yapılması gerektiğini söylüyorum" diyor.
