DONGSHIGU, Çin - Chen Guangcheng, resmi olarak özgür ancak onunkinden daha fazla kısıtlanmış bir hayat düşünmek zor. Çin'in en önde gelen insan hakları savunucularından biri olan Chen, güvenlik görevlileri ve sopa, taş ve telsizlerle donatılmış köylüler tarafından 24 saat boyunca evinde kilitli tutuluyor. Onu görmek isteyen ziyaretçiler geri püskürtülüyor ve bazen de dayak yiyor. Chen, interneti ve telefonu kesildiği için dış dünyayla bağlantı kuramıyor. Bu tecrit edilmiş hayatını karısı ve küçük kızıyla paylaşıyor. Büyük bir kesim tarafından baskı yoluyla kürtaj ve kısırlaştırmaya yönelik yerel bir aile planlaması kampanyasına karşı yürüttüğü mücadeleye misilleme olarak 51 ay hapis cezasına çarptırılmıştı. Geçen Eylül'de salıverilmesinden yana karısı ve kızı da aynı kısıtlamalara tabi tutuluyor. 39 yaşında görme özürlü bir avukat olan Chen, bu ay başında gizlice dışarı kaçırılan bir videoda, "Küçük bir hapishaneden çıkıp daha büyük bir hapishaneye girdim. Yaptıkları şey eşkıyalık" diyor. İnsan hakları savunucularına göre, Chen'e uygulanan ve "ruanjin" olarak bilinen gayri resmi ev hapsi, avukatlar, demokrasi aktivistleri ve isteklerine boyun eğmeyi reddeden gizli kilise liderleri üzerindeki kontrolünü artırmayı amaçlayan Çinli yetkililerin git gide daha sık kullandığı bir taktik. Çinli yetkililer bu tür önlemlerin varlığını reddediyor. Ancak insan hakları savunucuları ve avukatlara göre Komünist Parti güvenlik yetkilileri, düşman olarak gördükleri kişileri ev hapsi, kaçırma ve bazı durumlarda saldırı ya da işkenceye tabi tutmak stratejisini genişletiyor. Çin İnsan Hakları Savunucuları isimli bir grup, geçen sene 3 bin 500'den fazla kişinin kanundışı bir şekilde alıkoyulduğunu belirtiyor. Bu gayri resmi gözdağı verme kampanyası, geçmişte serbest bırakılan siyasi tutuklulara bilhassa büyük darbe vurdu. Bunların arasında dört yıl boyunca 14'üncu kattaki dairesinde ev hapsinde tutulan Şanghaylı avukat Zheng Enchong ve arsalarına el konulan köylüleri bir zamanlar korkusuzca savunduğu için pek çok kez saldırıya uğrayan ve devlet güvenlik görevlilerinin gözetiminde olduğu varsayılan Gao Zhisheng de var. Gao, geçen sene ortalıktan kaybolmadan önce Associated Press'e 14 aylık esareti boyunca sürekli işkence gördüğünü söyledi. Nobel ödüllü Liu Xiaobo'nun eşi Liu Xia, geçen Ekim'de ödül açıklandığından beri görülmedi. Uluslararası İlişkiler Konseyi'nden Çin hukuku uzmanı Jerome A. Cohen, "Avukatları alıkoymak ve muhaliflere sürekli olarak fiziksel saldırıda bulunmak, hükümetin hukukun üstünlüğü ilkesine bağlı olduğu yönündeki iddialarını ciddiye almayı zorlaştırıyor" diyor. Hukukçulara göre Çinli güvenlik yetkililerinin Olimpiyat Oyunları ve artan toplumsal huzursuzluğu bahane ederek, bütçelerini artırıp kapsamlı önlemler yürürlüğe koydu. Hukuk uzmanları, orta düzey Komünist Parti liderlerinin polis, savcılar ve mahkemeler üzerinde sınırsız kontrole sahip olmasına rağmen istikrara yönelik tehditleri ortadan kaldırmaları yerel baskı altında olduklarını söylüyor. Bu yüzden, daha acil tedbirler almak amacıyla yasaları kenara itip yasadışı gözetleme veya kısa süreli alıkoyma uygulamaları daha avantajlı görünüyor. Chen'in videosunu kimin kaçırdığı anlaşılamadı ama kısa süre önce videoyu internette yayınlayan China Aid isimli Texas merkezli Hıristiyan kuruluş, bunu "destek veren bir devlet yetkilisi"ne ithaf etti. Videoda Chen'in karısı Yuan Weijing, içinde bulundukları durumu anlatıyor. "Sürekli birileri pencereden içeri bakıyor veya kapıyı çalmadan eve giriyor. Evin kapısı içerden açılmasını önleyen demir bir çubukla kitlenmiş durumda. İnsan hakları gruplarına göre video ortaya çıkınca çift feci bir şekilde dövüldü. Yetkililer ailenin herhangi bir kısıtlama altında olduğunu reddediyor. Avrupalı diplomatların soruları karşısında ise Çin'de ev hapsi gibi bir yasal kavramın olmadığı söylüyorlar. Kendisine telefonla ulaşılan Yinan Vilayeti Propaganda Bürosu'nun Başkanı Xue Jie, gazetecilerin Chen'e telefon edebileceğini ya da onu ziyaret edebileceğini öne sürüyor. Ancak Chen'i ziyaret etmek isteyenler farklı bir gerçekle karşılaşıyor. Bu ay aralarında bir The New York Times fotoğrafçısının da bulunduğu pek çok muhabir tartaklandı. Gazetecilere sopalarla gözdağı veren ve fotoğraf makinelerinin hafıza kartlarına el koyan bir grup adam, fotoğrafları ve video kaydını silmeye çalışırken nüfus kâğıtlarını göstermeyi reddetti. Hangi yasaya göre bu yetkiye sahip oldukları sorulduğunda, içlerinden birisi ilgisiz bir şekilde homurdandı. "Bunun yasalarla ilgisi yok" dedi.
ANDREW JACOBS ve JONATHAN ANSFIELD
