KABİL, Afganistan - Amerika, Afganistan'dan çekilmek için uygun bir plan bulmakta zorlanıyor olabilir ama Abdul Vasay Manani, kendi planından son derece emin. Son yedi yılını Pakistan sınırından büyükbaş hayvan getirerek geçiren Afgan kasap Manani, kendisi ve ailesi için kârlı bir iş kurmuştu. Manani, Kabil'in en iyi restoranlarına et sağlıyordu. Ancak 38 yaşındaki Manani, geçtiğimiz ay 14 günlüğüne Hindistan'a gitti. Amerikalıların ve diğer yabancı birliklerin çoğunun çekileceği 2014'de işlerinin alt üst olmasından korkan Manani, yeni bir iş ve ev planı yapıyor. Afganistan'ı ve burada yıllardır edindiği her şeyi geride bırakmaya hazır. Manani, "Daha önceki gibi Taliban geri döner ve insanlara kırbaçlarıyla emir yağdırırsa, burada kalamam. Ailemin güvenliği için bu ülkeden ayrılmak zorundayım" diyor. Afganların çoğu bu endişeyi taşıyor. İ şyeri s ahipleri, a nalistler ve ekonomistlerle yapılan mülakatlar, Afganistan'la Amerika'nın ilişkilerinin kötüleşmesi ve Batılıların geri çekilmeye başlamasıyla birlikte hem yerli hem de yabancı ticaret topluluklarının muazzam bir endişe içinde olduğunu gösteriyor. Böylesi bir ortamda karamsar göstergeler bulmak hiç de zor değil. 2011'de 30 bin 400'ün üzerinde Afgan, gelişmiş ülkelere sığınma başvurusunda bulundu. Birleşmiş Milletler verilerine göre bu rakam son 10 yılın en yükseği ve 2005'teki sayının dört kat daha fazla. Bununla birlikte yurda geri dönmek isteyen Afganların sayısıysa 2010'da 110 binken geçen yıl 68 bine düştü. Burada faaliyet gösteren tek Batılı banka geçen ay ülkeden ayrılacağını açıkladı. Geçen yıl ülkeden Afganistan'ın gayri safiyurtiçi hâsılasının dörtte birine denk gelen nakit para dışarı çıkarıldı. Burada iş yapmak isteyen yabancı şirketlerin sayısı azalıyor. Mevcut şirketlerse yatırımlarını azaltıyor ve yeni yatırım planlarını iptal ediyor. Üst düzey Afgan yetkililer de durumun farkında. Devlet Başkanı Hamid Karzai geçen ay, "Bazı iş adamlarının Afganistan'dan kaçtığını ve işlerini dışarıya taşıdıklarını duyuyorum. Burada tonlarca para kazanıp Amerikalılar gidiyor diye kaçmaya hazırlanan o iş adamlarına yazıklar olsun" dedi. Büyük şirketler güvenlikle ilgili endişelerini dile getiriyor. Ülkede şubesi bulunan tek Batılı banka olan Standard Chartered, bu şirketlerin en önemlilerinden biri. Şirket geçen ay faaliyetlerini yerel bir Afgan bankasına devredeceğini ve ülkeden çekilme nedeninin büyük ölçüde şartların kötüleşmesi olduğunu söyledi. Afganistan Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Muhammed Kurban Hakjo, ülkenin en büyük dört cep telefonu şirketinden birinin müdürünün kendisine 2014'den sonra ülkedeki yatırımlarını dışarı taşıyacağını söylediğini belirtti. Hakjo, "Daha iki yıl var ama iş dünyasına yakın kişiler, herkesin bu konuda endişe duyduğunu söylüyor" diyor. Afganistan Yatırım Ajansı'na göre, geçen yıl kaydolan yabancı şirketlerin yaptığı 55 milyonluk yatırım, son yedi yılın en düşük rakamı ve 2006'da zirve yapan yatırım harcamasının sekizde biri. New York'ta doğup büyüyen Afgan asıllı Amerikalı iş kadını Masuda Sultan'a göre, ihtiyat eğilimi, işçi çıkaran ya da yeni yatırımları iptal eden şirketlerde kendini belli ediyor. Sultan, "Tanıdığım insanlar içinde yatırım planları yapanlar var. Henüz bir yere gittikleri yok ama yurtdışı seçeneklerini ve Afganistan'daki diğer sektörlere de geçmeyi değerlendiriyorlar" diyor. Afganistan'a akıtılan milyarlarca dolarlık imar ve yardım parasına rağmen, refah için itici bir güç olabilecek büyük bir üretim ya da teknoloji üssü hâlâ görünürlerde yok. Kabil'deki Pepsi'ye ait yeni bir şişeleme tesisi, az sayıdaki birkaç yeni yatırımdan biri. Her hafta yardım paralarından ya da uyuşturucu ticaretinden geldiği düşünülen milyonlarca dolar, bavullara ya da kutulara doldurularak Kabil'den Dubai gibi yerlere giden uçaklara yükleniyor. Kasap Manani ve güvencelerini sağlayacak büyük miktarda paralara sahip olmayan diğerleri için, ülkede kalma isteği, ailelerinin güvenliğini sağlama ihtiyacıyla çatışıyor. Manani, Afganistan'ın kuzey kesimlerinde büyüdü ve 1990'lardaki kanlı iç savaşa katıldı. "Tekrar elime silah alıp savaşacak gücüm yok. O yüzden buradan gitmeye çalışıyorum" diyor.
