Geçen haftaki yazımda Ece Ayhan şiiriyle Gezi eylemcileri arasındaki benzerliklerden dem vurmuştum. Ancak bu fotoğrafın içine Can Baba'yı koymamak olmaz. Bana göre Gezi'nin yarısı Ece Ayhan'sa diğer yarısı Can Yücel'dir. Sivilliği ile Ece Ayhan, mizahı, hınzırlığı, muzipliği, humoru, hatta 'serhoş'luğu ile Can Baba'dır.
'Polise orantısız zeka uygulamayın' sözündeki kıvrak zeka ile Can Baba'nın
"Ben ömrümce muhalif yaşadım
Devletçe de menfi bir TİP sayıldım
Onun için kan grubum
RH negatif" dizeleri aynı yolun yolcusudur.
Türkiye İşçi Partisi'nin tüzük kongresinde toplantı uzayıp, her kafadan bir ses çıkınca ayağa kalkıp "Beyler beyler Türkiye'de komünist olmak için tüzük değil, büzük ister," diyen Can Yücel'dir. Cezaevinde şarap imal ettiği için hücre hapsine mahkum edilip üzerine üç gün üç gece tazyikli su sıkılınca da, "O kadar şarabın üzerine iyi geldi," diye durumuyla alay edebilen bu hınzırlıkla, biber gazı yedikçe "Tüp gaz kaçağını çakmakla kontrol ediyoruz, biber gazından mı korkacağız," diyebilen gençlerin hınzırlığı arasında ortak bir bağ olsa gerek.

***
Peki neden humor, neden mizah?
Can Baba'ya göre humor denilen 'başkaldırısal çare'nin kaynağı kentleşme ve sanayileşme.
Bir söyleşisinde bu bağlantıyı şöyle açıklıyor:
"İnsanın sıkışması sorunu kentleşmeyle ortaya çıkmıştır. Bu, köylünün kuraklık ve sel afetiyle yahut tahsildar tarafından sıkıştırılmasından çok farklı bir konumdur. Kentte sıkıştırılma, maddeten ve manen çok genel ve yaygın bir ortam özelliği olduğu gibi, aynı zamanda biyolojik bir boşluğa düşmeyi de içermektedir. Köylü komedyen gibidir, afetler karşısında ne yapacağını bilir, hem de yaşamın düz giden süreci içinde gönül eğlemesini de eski gelenekler çerçevesinde yürütür. Ama kent insanı sıkışmış, sıkıştırılmıştır... Kuyruğu sıkıştırılmış bütün hayvanlar gibi, memeli bir hayvan olan insan da, buna aklıyla yani vücutlaşan aklıyla ve akıllaşan vücuduyla tepki gösterir. Bu da İngilizlerin humor, bizimse zaman zaman alay, zaman zaman da argoca matrak dediğimiz yöntemdir. Bu yöntem, kişiyi ta temelinde kendi kendisiyle alay eden bir oyunsamaya sevk edecektir. Ki, kişi vakitsiz ölmesin..."
Gezi'nin kentli orta sınıf hareketi olduğu düşünüldüğünde Can Baba'nın ne demek istediği daha iyi anlaşılmakta.
Bu arada Can Yücel, önemli bir şeyin daha altını çizer. Humor ve ironinin hatta şiirin akıl işi olduğunun.
"Akılsız kalmış şiir, kafasız kalmış Danton gibidir"
sözü, belki de sivil eylemleri şiddete bulaştırılmasına karşı uyanık olunmasını isteyen bir işaret fişeğidir.
***
Can Yücel'le ilgili bilgiler için Sıddık Akbayır ile Cezmi Ersöz'ün kısa süre önce yayımlanan CANdı YÜCELdi ŞARABİYDİ isimli kitabından yararlandım. Yazıyı yine bu kitaptan sizi gülümsetecek iki Can Yücel anekdotuyla bitirelim:
- Bir kez gözaltındayken, 'Hayatını anlat' derler. Bir başlar anlatmaya, nasıl susturacaklarını bilemezler. Sonunda 'S...tir ol git' deyip kovarlar.
- 1971, 12 Mart'ının karanlık günleridir. Can Yücel çevirdiği iki kitap nedeniyle 15 yıl hapis cezası alır. İki yıl sonra aftan faydalanıp tahliye olur. Bu durumu şöyle anlatır: "Şiirden değil, çeviriden yattım. İki çeviri yapmıştım. Biri Che'nin İnsan ve Sosyalizm'i, öteki Gerilla Harbi. Bu ikincisi üç bölümden oluşuyordu. Guevera'nın, Mao'nun ve bir Amerikalı generalin günlüğünden... Amerikan general contre-gerillayı anlatıyor. Dava dört yıl sürdü. Amerikan general yüzünden mahkum olduk. Adama telgraf çektim, 'Sayın General, sakın buralara gelmeyin. 142'den sizi bekliyorlar' diye. Ya işte Amerikan general yüzünden ben yattım. Bu da CIA'nın en güzel oyunudur."
Not: Kitabı hazırlayan arkadaşlara kitabın bundan sonraki baskıları için küçük bir bilgi. Benim 1992'de Cem Yayınları'nda çıkan Kürt Sorunu-Aydınlarımız Ne Düşünüyor isimli kitabımda Can Yücel'le Kürt meselesi üzerine yapılmış bir söyleşi de yer almakta.