Bu yıl 1 Mayıs'ta Taksim'e "çıkma" konusu hukuk ekseninde de ele alındı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) 27 Kasım 2012 tarihinde vermiş olduğu Disk-Kesk kararının 1 Mayıs Bayramı'nın Taksim'de kutlanması gerektiği hususunda Türkiye'ye uluslararası bir yükümlülük yüklediği iddia edildi. Hatta, yetkililerin Taksim'de kutlama yapılmayacağı açıklaması üzerine konu Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) bireysel başvuru yoluyla taşındı. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) tarafından güvence altına alınmış bulunan "toplanma" ve Anayasa tarafından tanınan "toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme" haklarının spesifik olarak 1 Mayıs'ı Taksim'de kutlama "hakkı" içerip içermediği hukuken değerlendirilmesi gereken bir husustur.
Konuyla ilgili AİHM kararı 1 Mayıs 2008 tarihinde Şişli'de Disk binası önünde toplanan Disk ve Kesk üyelerine polisin müdahalesi ile ilgilidir. Bunun öncesinde yetkililer Taksim Meydanı'nda yapılacak herhangi bir gösterinin olası provokasyonlar, trafiğin aksaması ve kamu düzeninin bozulması gerekçeleriyle kanunlara ve anayasaya aykırı olacağını belirtmiştir.
'Kamu Düzeni ve Güvenliği Önemli'
AİHS, 11. madde ile herkesin barışçıl olarak toplanma hakkına sahip olduğunu ifade etmektedir. Ancak bu hak mutlak olmayıp sınırlanabilecek mahiyettedir. Nitekim, yine 11. madde bu hakkın kullanılmasının yasayla düzenlenmek şartıyla, kamu güvenliği ve düzeni amacıyla demokratik bir toplumda kabul edilebilecek şekilde sınırlanabileceğini öngörmektedir. Disk-Kesk kararında AİHM, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na da atıfta bulunarak izin vermeme bağlamında yasayla düzenlenme şartının yerine getirildiğine hükmetmiştir.
1 Mayıs'ta Taksim'de toplantı ve gösteri için izin verilmemesinde kamu güvenliği ve düzeni, yani müdahalenin haklı gerekçesinin bulunup bulunmadığı hususunda ise Mahkeme, yetkililerin müdahalenin kamu düzeninin bozulmasının engellenmesi amacıyla yapıldığını belirttiklerini ve farklı düşünmek için bir gerekçenin olmadığını ifade etmiştir. Yargıç Sajo, Mahkeme kararını desteklemek için yazdığı görüşünde açıkça güvenlik riski olan durumlarda bölgeye girilmesine engel olmak üzere önleyici tedbirler alınmak istenmesinin makul ve gerekli olduğunu ve en iyi değerlendirmeyi devlet yetkililerinin yapabileceğini ifade etmiştir.
AİHM: 'Müdahale Tarzı Yanlış'
AİHM, Taksim Meydanı'nın şehrin kalbinde yer aldığına ve büyük ölçekli bir gösterinin kamu düzenini aksatabileceğine işaret etmiş ve gösteri yeri ile ilgili karar vermek ya da Taksim Meydanı'nda gösteri düzenlenmiş olması durumunda güvenlik açısından bir risk oluşturup oluşturmadığını değerlendirmek konumunda olmadığını belirtmiştir.
1 Mayıs 2008 tarihinde yaşanan somut olayda AİHM, izin verilmeyerek müdahale edilmesinin gerekçesini meşru kabul ederken, müdahalenin yapılış tarzını Sözleşme'ye aykırı bulmuştur. Mahkeme Şişli'de toplanan Disk ve Kesk mensuplarına karşı, Şişli Etfal Hastanesi'ne gaz bombası atılmasından da hareketle, polisin orantısız kuvvet kullandığını, polise karşı gerçekleşen bir saldırıyı yetkililerin kanıtlayamadığını ve polise yöneltilen saldırı iddiası ile ilgili soruşturma açılmadığını saptamıştır.
Bu yıl Taksim'de toplantı ve gösteri yapılmasına izin verilmemesi üzerine Anayasa Mahkemesi ise kendisine yapılan bireysel başvuruyu iç hukuk yollarının tüketilmediği gerekçesiyle reddetmiştir. AYM kararının isabetli olduğu değerlendirilebilirse de Twitter hakkında yapılan başvuruda bu şartı aramayan AYM'nin tutarlılığı tartışmaya açılmıştır.
Sonuç itibarıyla, AİHM kararının mutlak olarak Taksim'de toplanma ve gösteri hakkı verir şeklinde yorumlanması yerinde değilidir. Polisin müdahalesinin ise demokratik bir toplumda kabul edilebilir bir standartta olması ve şiddete başvuru üzerine gerçekleştirilen bir müdahalenin bunu delillendirmesi gerektiği değerlendirilebilir.
