Sağır olmaları sebebiyle sesli iletişim kuramayan arıların dans ederek anlaştığını belirten Uludağ Üniversitesi (UÜ) Veteriner Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Tayar, yiyecek kaynağının kovana uzaklığı, doğrultusu, zenginliği gibi gerekli her türlü bilginin bu dansta gizli olduğunu söyledi.
Koloniler halinde ağaç kovuklarında ya da benzeri kapalı mekanlarda yuva yapan arıların birbirinden ilginç özellikleri herkesi şaşkına çeviriyor. Bir arı kolonisinde bir kraliçe, birkaç yüz erkek ve 10 ila 80 bin arasında işçi arının bulunduğunu belirten UÜ Veteriner Fakültesi Gıda Hijyeni ve Teknolojisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mustafa Tayar, arıların çoğu zaman yiyecek bulmak için geniş alanları taramak zorunda kaldığını dile getirdi.
Yeni bir besin kovanı bulan arının koloninin diğer üyelerine haber vermek üzere hemen kovana geri döndüğünü kaydeden Tayar, kısa bir süre sonra koloninin diğer üyelerinin besin kaynağının etrafında uçmaya başladığını ifade etti. Arıların sağır olduğunu ve bu sebeple birbirleriyle sesli iletişim kuramadığını anlatan Tayar, duymamalarına rağmen arıların yiyecek kaynağını nokta atışı ile bulduğunu kaydetti. Tarif yönteminin alışılmışın dışında olduğunu söyleyen Tayar, arıların bu özelliğinin bilim adamlarını şaşırttığını vurguladı. Tayar, "Arıların tarif metodu da şaşırtıcı.
Arılar tarif etmek istedikleri yeri dans ederek anlatıyor. Yiyecek kaynağının bulunabilmesi için kaynağın kovana uzaklığı, doğrultusu, zenginliği gibi gerekli olabilecek her türlü bilgi bu dansta gizlidir. Yiyecek kaynağını keşfeden arı, tekrar kovana döner. Arının genel davranışlarından yiyecek kaynağı ile ilgili tüm bilgiler elde edilebilir" dedi.
Arı dansının iki ayrı şekli olduğunu, dans biçiminin yiyecek kaynağının uzaklığına göre değiştiğini vurgulayan Tayar, 'daire dansı'nın en çok rastlanılan şekil olduğunu belirtti. Tayar, "Sadece işçilere yuvanın yakınlarında 15 metreden daha yakın mesafede bir kaynak olduğunu bildirir. Bu dans sırasında yakında bir kaynak fark eden işçi arı, ilk önce yuvanın içindeki işçilere nektar verir ve ardından dansa başlar. Diğer arılar daha sonra bu dansa eşlik eder. Dansçı arı, tekrar tekrar küçük daireler çizer.
Her 1-2 turdan sonra bazen de sık aralıklarla ters döner. Saniyelerce ve bir dakika süren bu dansta 20 kadar tur olur. Sonra tekrar dansçı ve yuvadakiler arasında bir nektar değişimi olur. En sonunda dans sona erer. Dans eden arı başka bir besin aramak üzere yuvayı terk eder. Karl ve Frisch, yaptığı bir deneyde dansçı ile ilişki kuran 174 işçi arıdan 155'inin 5 dakika içinde besin kaynağını bulduğunu ispatladı" şeklinde konuştu.
Arıların dans ederek yaptıkları tariflerini karanlık bir kovanda, peteklerin üzerinde yaptığını söyleyen Tayar, arıların çevrelerinde toplanan diğer arılara yiyecek kaynağı hakkında gerekli olabilecek tüm bilgileri karanlıkta verdiğini belirtti.
Arıların 15 metre kadar uzaklıktaki besin kaynakları için daire dansını kullandığını, 25-100 metre arasındaki besinler için sallama dansını yaptıklarını anlatan Tayar, arıların 100 metreden daha uzak kaynaklar için kaynağın uzaklığı, yönünü ve niteliğini bildiren kuyruk dansı ile iletişim kurduğunu dile getirdi. Tayar, bu dansın '8' rakamı dansı olarak da bilindiğini açıkladı. Tayar, bu dansta işçi arıların adım atarken bir yandan da karınlarını titrettiğini kaydetti.
ARILAR MÜHENDİS GİBİ ÇALIŞIYOR
Tipik bir kuyruk dansında arının kısa mesafe için dümdüz bir hat üzerinde hareket ettiğini ve vücudunu yaklaşık 13-15 defa bir yandan bir yana doğru salladığını söyleyen Tayar, "Arının düz olarak geçtiği bu yolun kovanı yukarıdan aşağıya doğru kesen dikmeye yaptığı açı, besin kaynağının güneşe olan açısını verir. Dans ederken yere tam dik gelen üst kısım sembolik olarak güneşi göstermektedir.
Eğer arı kovanıyla besin kaynağını ve kovanla güneşin hemen altındaki ufuk çizgisini birleştiren bir çizgi çizilirse, iki çizgi arasında oluşan açının sallanma dansının açısıyla aynı olduğu görülür. Arılar tıpkı bir inşaat mühendisi gibi bölgeleri üçgenlere bölme işlemini yapabilmektedir.
Kuyruk dansında yapılan sallanma hareketi boyunca arının karnı en önemli organıdır. Kaslara ve iskelete ait titreşimlerden kaynaklanan bir vızıltı sesi çevreye yayılır. Arı düz olarak aldığı her yolun sonunda bir dönüş yapar ve başlangıç noktasına doğru yarı dairesel bir şekilde döner. Daha sonra tekrar düz bir hat üzerinde ilerler ve tam ters yöne doğru bir dönüş yapar. Çember dansında olduğu gibi kuyruk dansı da dansçının durması ve midesindeki balı yakındaki işçilere dağıtmasıyla sona erer" ifadelerini kullandı.
