İngiltere, genetik hastalıklara çare olarak üç insanın DNA'sıyla bebek yapılmasına izin verip vermemeyi tartışıyor. "Tasarım bebeklerin" önünü açacağı iddia edilen bu yöntemi "ucubeler doğar" diye eleştirenlerin sayısı hiç de az değil. Amaç aslında mitokondrial hastalıkların anneden bebeğe geçmesi önlemek. Ancak sonuçta ortaya çıkacak bebeğin anne ile babanın yanısıra, bir başka kadının daha genetik malzemesini taşıyacak olması, tartışmanın da fitilini ateşledi. İngiltere'de, her 200 çocuktan biri, hatalı mitokondri (Besinlerdeki kimyasal enerjiyi hücre içerisinde yüksek enerjili moleküllere dönüştüren, canlı hücrelerinin enerji santralları) ile dünyaya geliyor. Bu da kas sistemi çalışmayan, kör, kalp yetmezliği bulunan çocuklara hatta çok fazla ölü doğuma yol açıyor. Mitokondriler çocuğa yalnızca annenin yumurtasından geçiyor. İşte bugüne kadar tıbbın çaresiz kaldığı bu soruna karşı önerilen tedavi yöntemine göre başka bir insandan alınan mitokondriler yumurtaya yerleştiriliyor. Ardından tüp bebek yöntemiyle gebelik gerçekleşiyor. Ancak mitokondriler de kendi genlerine ve DNA'larına sahip olduğundan, bebek daha anne karnına girmeden üçüncü bir kişinin daha genetik özelliklerini taşımaya başlıyor.
NE ZAMAN SÖYLENİR?
İngiltere'de bu yöntemle doğacak çocukların neler hissedeceği, onlara gerçeğin ne zaman söylenmesi gerektiği, ebeveynlere etkisi ve mitokondri verecek kadınların statüsü de ele alınıyor. Çalışmanın sonuçları hükümete ilkbaharda sunulacak. Bakanlar yasayı değiştirmeyi kabul etse bile, tekniğin güvenli olup olmadığıyla ilgili kaygıların aşılarak uygulamaya geçilmesi birkaç yıl alacak. Halen İngiltere'de bu alanda araştırma yapmak serbest olsa da tekniğin hastalar üzerinde kullanılması yasak. İnsan Genetiği Uyarı adlı bir kuruluş ise yöntemin genetik yapısı değiştirilmiş "tasarım bebeklerin" yolunu açtığı gerekçesiyle itiraz etti.
TEKNİK OLARAK ZOR DEĞİL
Dr. Nesrin Erçelen (Genetik Bilim Uzmanı): Mitokondri bozukluğundan kaynaklanan genetik hastalıklar nedeniyle bebek anne karnında veya doğar doğmaz ölür. Babadan sperm ve anneden yumurta hücreleri alındığında hücreye enerji veren mitokondride bozukluk varsa bir üçüncü kadından mitokondri transferi yapılabilir. Ancak bu mitokondrinin de DNA'sı vardır. Böylece üç kişiden bir bebek meydana gelebilir. Teknik olarak kolay ama işin içine felsefe de girdiği için tartışılabilir.
CANİLER, katiler DOĞABİLİR
Prof. Dr. Sezai Şahmay (Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı): Bu konunun araştırılması iyi ancak uygulanması için çok düşünülmesi gerekli. Çünkü genetiği değiştirilmiş gıdaların sonuçları nasıl hiç öngörülmeyen durumlara yol açıyorsa insan genini değiştirmek çok daha vahim sonuçlar doğurabilir. Genetik, üzerinde oynamaya çok müsait değildir. Dahası bu çalışmaları insanlarda yapmak bence çok doğru değil. Caniler, katiller, ucubeler yaratılabilir.
YEPYENİ BİR ÇAĞA GİRİYORUZ
Doç. Dr. Süleyman Engin Akhan (Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı): Önümüzdeki 10 yılda bu çalışmalar rutine girecek. Bebeğin bozuk olan mitokondrisinin yerine, başkasından transfer gerçekleşiyor. Mitokondri, DNA taşısa bile bunun bebek üzerinde çok büyük etkisi olacağını zannetmiyoruz. Bu tartışmalar önümüzdeki günlerde kök hücreden sperm ve yumurta transferleri gündeme girince büyüyecek. Çünkü yepyeni bir çağa giriyoruz.
