Bizim gazetenin dünkü manşeti, "Bize kolpa yaptın" şeklindeydi. Alaattin Çakıcı adamıyla MİT'çi Kozinoğlu'na bu mesajı göndermişti. SABAH da habere "Kolpa: Argoda; kandırmak" notunu düşmüştü.
Arkadaşlar çok sayıda okurun bu konuda aradığını söyledi. O halde gelin şu 'kolpa' kelimesini biraz daha açalım.
***
Bizde 'argo' ile 'küfür' hep birbirine karıştırılır. Halbuki ortak noktaları olmasına karşın iki ayrı alandır. Küfür, karşı tarafı aşağılamak, kızdırmak ve üzmek üzere söylenmiş kabaayıp sözdür. Bir küfrü hemen herkes anlar.
Argo ise daha çok alt sınıftan grupların kendilerini diğerinden ayırmak ve korumak için kullandığı bir 'özel dil'dir. Herkes anladığı anda argo olmaktan çıkar.
Argo farklı dillerden faydalanır. Örneğin Çakıcı'nın kullandığı 'kolpa' (kolpo ve kulpo da denir), Hulki Aktunç'un 'Büyük Argo Sözlüğü'nden öğrendiğimize göre, İtalyanca'dan geçmedir. Okuyalım:
Kolpo: (İtal. Colpo; bilardoda vuruş, çarpma, çalım) Fırsat, uygun durum. Bir amaca ulaşmak için olağandışı davranma, rol yapma. Açmaz, içinden çıkılması güç durum. Hile tuzak.
Kolpo oynamak (yapmak): Hile, dalavere yapmak.
Kolpoya düşmek (gelmek): Tuzağa düşmek, oyuna gelmek, dalavereye kanmak.
Osman Cemal Kaygılı, 'Argo Lügatı' adlı çalışmasında kelimeyi 'Kulpo' olarak verir ve şöyle tanımlar: Numara, dalavere, biçimine getirmek, karşısındakinin suyuna göre hareket etmek, tuhaflık, kur yapmak.
***
Argo kelimelerin anlamlarını çözmek ve argo hakkında okumak gerçekten çok eğlencelidir.
Eğer konuya meraklıysanız Aktunç'un ve Kaygılı'nın sözlüklerinden başka şu kitaplara da bakabilirsiniz:
Türk Kültüründe Argo (der.: Prof. Emine Gürsoy Naskali ve Gülden Sağol): Marmara Üniversitesi'nde yapılan sempozyumda sunulan bildirilerin toplamı. Şahane bir kitap. Ayrıca at yarışı, askeri okul ya da edebiyat argosu gibi konular ele alınmış.
Argo Kitabı (Mehmet Arslan): Yeni çıktı. Hem tarihsel-kuramsal bilgiler, hem de binlerce örnek bulabilirsiniz.
Kadın Argosu Sözlüğü (Filiz Bingölçe): Kitap önce yasaklandı, sonra beraat etti. İlginç örnekler var.
