Toplumsal değişim tanımını gayet iyi bildiğimiz, konuşurken tartışırken masa, sandalye dercesine bir solukta kullandığımız kimi kavramları altüst ediyor.
Bunun son örneğini Bilgi Üniversitesi'nden siyaset bilimci Ayhan Kaya verdi. Ferhat Kentel ile birlikte Almanya'da ve Fransa'da, 'Euro Türkler'i araştıran Kaya, bugün Fransa'da ayaklanan kitlenin önemli bir bölümünün kendini ' Müslüman ateist' olarak adlandırdığını söylüyor. (Neşe Düzel'in röportajı, Radikal, 14 Kasım ) Hadi buyrun buradan yakın! Allah'a inanan anlamındaki 'Müslüman' ile Tanrı'nın varlığına inanmayan anlamındaki 'ateist' bir arada kullanılabilir mi? Bunlar birbirini kesinkes dışlayan, biri varsa diğeri olmayan kavramlar değil mi? Şimdiye kadar öyleydi. Peki değişen ne? Nasıl oldu, ne değişti de şimdiye kadar yan yana gelemeyen bu kavramlar arasında bir ilişki, bir yakınlaşma doğdu?

***
Ayhan Kaya çarpıcı bir örnekle olayı anlatmaya çalışıyor: 1990'larda Almanya'da ' Islamic Force' ( İslam Gücü ) adlı rap müzik yapan bir topluluk vardı. Artık dağılmış olan grubun aslında İslam ile doğrudan hiçbir ilişkisi yoktu. Hatta elemanlarından biri İspanyol'du. " Burada İslam, karşı koyuşun, direnmenin dili oluyor " diyor Kaya.
Yani dışlanan, ezilen, hor görülen kitleler... Ki bu kitlenin çoğunluğunu Kuzey Afrika'dan göçenlerin çocukları oluşturuyor... Avrupalıların korktuğu bir şeye sarılarak tepkilerini dile getiriyorlar.
Bir soru daha: Sorun bu kitlenin ' asimile olmaması' mı? Hayır! Tersine bunlar Fransızca konuşan, Fransız kültürüyle yoğrulmuş kişiler. Ama ülkede öyle bir ırkçılık, ayrımcılık, hor görme var ki... Neticede ayaklanıyorlar.
Peki bu ayaklanmanın dili ne olacak? İşte o noktada İslam devreye giriyor.
Ancak... Eğer amaç bir rahatsızlığın ifadesi ise o zaman din, din olmaktan çıkıyor... Bir simgeler toplamı haline geliyor. Dolayısıyla Müslüman da, ateist de o direniş bayrağının altında savaşıyor. (Hatta iş daha da ileri giderse ' Katolik' Fransa'da ayrımcılığa uğrayan Protestanlar dahi o bayrağa sahip çıkabilir.) Yani ' gerçekten' Müslüman oldukları, yürekten dindar oldukları için isyan etmiyorlar. Ayrımcılığa karşı direnmek, seslerini duyurmak için çabalarken bunu İslam'daki simgeleri, kavramları kullanarak yapıyorlar.
İşte bu karmaşık süreç sonucunda 'Müslüman ateist' gibi tuhaf bir adlandırma karşımıza çıkıyor. Eski düşünüş kalıplarımızı çatlatıyor, zihinsel alışkanlıklarımızı allak bullak ediyor.
Not: Bütün bu açıklamalara rağmen 'Müslüman ateist' adlandırması yine de tuhaf duruyor. Belki ' İslami ateist' demek daha doğru olacaktır.