Washington kaynıyor. Buradan Türkiye-ABD ilişkilerini yazmayı düşünürken ve o nedenle temaslarda bulunurken Obama'nın beklenen/ beklenmeyen konuşması geldi ve bir anda tartışma alemi bambaşka bir yöne kaydı. Obama, Afganistan'a 30000 yeni asker göndereceğini ama 18 ay sonra Temmuz 2011'de de birlikleri geri çekeceğini söyledi. Kıyamet koptu. Bu satırları yazdığım sırada bir yandan da Senato'daki toplantıyı izliyorum. Clinton, Gates ve Mullen senatörlerin Obama'nın açıkladığı savaş planıyla ilgili sorularını yanıtlıyor.
New York Times'da yayınlanan başyazıya ve yoruma bakılırsa Obama'nın konuşması ikna edici. Ne var ki, gerek o yazı gerekse kulislere sıçrayan yorumlar açıklanan planın önemli boşluklar içerdiğini vurguluyor. Konuşmanın bu bapta birkaç önemli noktası var.
1. Obama'nın gerek göndereceği yeni asker miktarı, gerekse geri çekilme zamanlaması Bush'un başlatıp sürdürdüğü 'ucuz savaş' anlayışının bir uzantısı olarak görülüyor. Yani yetersiz asker ve aceleci bir zamanlama. Bölgedeki komutan en az 40 bin yeni asker gerekiyor derken 30 binde kalınması bu yorumun kaynağı. Öte yandan Amerika'nın şu son sekiz yılda bölgede sürdürdüğü politika Afgan halkının Irak halkına nazaran Amerikalılara daha yakın davranmasına rağmen tam bir başarısızlık. Amerika bölge için verdiği sözlerin hiçbirisini yeterince tutamamış görünüyor. Bazı iyileşmeler varsa da bunlar yeterli değil.
2. Obama'nın yeni stratejisinde Pakistan en az Afganistan kadar ağırlık taşıyor. Bunun bir taşla iki kuş vurmak mı olduğu yoksa iç içe geçmiş bu iki planda Afganistan başarısızlığının Pakistan'da yeni sorunlar mı doğuracağı en çok irdelenen nokta. Taliban ve El Kaide üstünden götürülen tek boyutlu bir model Pakistan'ın iç politikasını yeniden kurgulamaya ne kadar yeter sorusu bir başka problem odağı.
3. Amerika yönetiminin bizzat kendisi Afganistan'da işlerin iyi gitmediğini ve çok çeşitli sorunlar ürettiğini Obama'nın şu son konuşmasıyla itiraf etmiş sayılıyor. 'Bundan sonrasına açık çek yok' derken Obama'nın Afgan yönetiminden duyduğu rahatsızlığı dile getirdiği açık olmasına açık da durumu değiştirmek için ne yapacağı meçhul. İşin özü Amerika bir batağa mı saplandı diye herkes birbirine soruyor. Öte yandan, Obama'nın bu konuşmasıyla hem Bush yönetiminin başarısızlığını vurguladığı hem de bölgeye yeni askerler sevk ederek yani savaş yanlılığını sürdürerek politikasına Cumhuriyetçilerin bir ölçüde hoşuna gidecek bir yön verdiği gene öne sürülen görüşler arasında.
Bütün bunlardan sonra ortaya şu çıkıyor. Bir kere bugüne kadar Amerika bu savaşta 200 milyar dolar harcadı ve 800'den fazla ölü verdi. Yeni strateji her yıl 30 milyar dolar ek yük getirecek. Bu paraların hepsi savaşa gitmiyor. Bir bölümünü ulusal ordunun modernleştirilmesi tüketiyor, bir bölümünü de Amerika'nın orada bir 'ülke inşa etmek' için yaptığı yatırımlar yiyor. Ama sonuç iç karartıcı. Karzai yeniden başkan olmak için seçimde hile yapıyor, rüşvete ve kirli işlere dayalı devlet mekanizması değişmiyor, 'modernleşme' hâlâ çok yüzeysel ve yerel askeri birlikler bekleneni vermekten çok uzak.
Bu durumda son seçimlerde Obama'ya karşı Başkan adayı olan Senatör McCain Senato soruşturmasında (hearing) karşısındaki Obama yönetimini geri çekilme planı hakkında sıkıştırdıkça sıkıştırıyor. Somut ve yeterli yanıtsa yok. Ortada çok ciddi belirsizliklerin olduğu açık.
Washington'da en çok söylenen şu-galiba: bu kararı açıklayarak Obama kendisini sırat köprüsüne çıkardı. Bakalım öte yakaya geçebilecek mi, yoksa hiç öyle istemiyoruz demesine rağmen bu savaş sürdükçe sürecek mi?
Benim cevabımsa belli: hiçbir ülke kendisine ait olmayan bir savaşı kazanamaz. En fazlasından kazandım zanneder.
