Amerika geçtiğimiz haftadan bu yana İnsansız Hava Araçları'nı (İHA) tartışıyor. İHA'ları gündeme getiren iki olay yaşandı. 11 senatör, İHA saldırılarında hayatını kaybeden Amerikalılar'ın öldürülme gerekçelerini ve yasal dayanaklarını Beyaz Saray'dan öğrenmek istedi. Başkan Barack Obama bu gizli gerekçelerin senatörlere verilmesini kabul etti ama gerekçeler senatörlerden önce basına sızdı. Obama yönetiminin terör şüphelisi Amerikan vatandaşlarının yargılanmaksızın öldürülmesini de yasal olarak değerlendirdiği ortaya çıktı.
Bu konu gündemdeyken Obama'nın CIA başkanlığına atadığı Beyaz Saray Terör Danışmanı John Brennan için Kongre'de özel oturum düzenlendi. Kongre onay öncesi CIA başkan adayını 4 saat boyunca soru yağmuruna tuttu. Soruların merkezinde yine İHA operasyonları vardı.
Brennan, Obama'ya İHA'ların hedef alacağı isimlerin listesini sunan kişi olarak biliniyor. Kendisine gelen istihbarat raporlarını derleyerek "yok edilecekler listesi" hazırlıyor. Başkan listeyi onaylıyor ve İHA'lar hedefi yok ediyor. Yargılama yok. Savunma yok.
Brennan Kongre üyelerine Obama yönetiminde düzenlenen İHA saldırılarının ahlaki ve yasal olarak hiçbir probleminin olmadığını savundu.
Bu savunma sonrası tartışma alevlendi. İnsan hakları aktivistleri Brennan ve Obama'yı protesto etti. Bazı Demokratlar İHA operasyonları ile ilgili yasal düzenleme istedi. Hatta "özel suikast mahkemesini" gündeme getirenler de oldu. Cumhuriyetçiler şüpheliyi canlı yakalayıp sorgulamak varken onu öldürmenin hatalı bir strateji olduğunu savundular. Amerikan medyasında Amerika'nın sembolünün "özgürlük anıtı" değil "ölüm saçan robot uçaklar" olduğu yazıldı.
Yasal düzenleme şart
Bütün bu eleştirilere rağmen Obama, İHA'ları hem iç güvenlikte hem de terör ile mücadelede daha etkin kullanmaya kararlı gözüküyor. Gelen eleştiriler Nobel Barış Ödüllü Başkan Obama'yı yasal bir düzenleme yapmaya zorlayacak. Sınırlar çizilecek. İHA'lar daha da yaygınlaşacak.
ABD, savunma bütçesinde tasarrufa giderken İHA'lara ayrılan bütçeyi artırıyor. Bu araçlara 2012'de 5 milyar dolar ayrıldı. 2013'te diğer alanlardaki kesintilerden oluşan tasarruf İHA yatırımlarında kullanılacak. Hali hazırda değişik özeliklerde 7 binden fazla İHA'sı olan ABD, gelecek savunma staretejisini de buna göre yapıyor. Üniversitelerde "çok amaçlı İHA pilotu" yetiştirme programları hızla yaygınlaşıyor.
Lobi güçleniyor
ABD terörle mücadelenin yanı sıra sınır güvenliği ve iç istihbaratta da bu cihazları kullanıyor. İHA'ların öneminin artması bu alanda lobisiyi de güçlendiriyor. İHA üreticisi dev şirketler ABD'li siyasilere geçtiğimiz yıl 2.3 milyon dolar bağış yaptı. Siyasetçilerin misyonu bu araçların daha da yaygınlaşmasını sağlamak. Obama yönetiminin agresif İHA programı diğer devletleri de İHA sahibi olmaya itiyor. İHA'ların en büyük üreticisi ve satıcısı ABD ve İsrail. İHA'ya sahip olan ülke sayısı her geçen gün artıyor. Pazar büyüyor fakat üretici ülke sayısı çok sınırlı. Türkiye test sürecini tamamlayan ANKA ile az sayıdaki ülkeden biri. Türkiye'nin bu alandaki faliyetleri Amerika ve İsrail'deki İHA lobisinin keyfini kaçırıyor.
