Sonda söyleyeceğimi başta söyleyeyim: SGK verilerinde durum iç açıcı değil. Meclis'ten geçen iki 'reform' yasasından sonra emeklilik yaşı kademeli olarak 65'e kadar yükselse de rakamlar 'kötüye gidiş var' diyor.
Kasım 2009 yayımlanan son veri... O halde krizin en az bir yıllık fotoğrafını çekebiliriz...
Türkiye'de Kasım 2009 itibariyle 15.3 milyon SGK'lı çalışan, 8.4 milyon da SGK'dan emekli aylığı alan var.
Peki Eylül 2008'de yani Lehman'ın iflasıyla başlayan krizden hemen önce rakamlar neymiş? Mesela sanayicilerin 'işler zorlaşıyor' uyarılarının artmaya başladığı Mayıs 2008'de 16.6 milyon SGK'lı 7.8 milyon emekli varmış.
Aktüeryal denge 2.1'den 1.8'e düşmüş. Anlamı; Mayıs 2008'de 2.1 çalışan 1 emekliye bakarken Kasım 2009'da 1.8 çalışan 1 emekliye bakmaya başlamış.
Görünen o ki krizde denge epeyce şaştı. Özetlersek;
Krizde işten çıkarmalar, kredi kartı borcunu ödemek için tazminatı sıfırlayıp ayrılanlar, işi döndürmek için çalışanın sigortasını yatırmayan patronlar nedeniyle çalışan sayısı azaldı. Bu yüzden SGK'nın prim geliri düştü.
Yine kriz nedeniyle emekli olanların sayısı arttı ve bu da SGK'nın ödediği maaş tutarının artmasına neden oldu. Yani gelir (SGK'lı çalışandan alınan primler) azaldı, gider (emekli maaşı ve sağlık harcamaları) fırladı.
Yapılan 'reformlar' kısa vadede kendini göstermez ancak son 2 yıllık seri bize krizde bozulmayı açıkça gözler önüne seriyor. Bu bilgiyi bir kenara koyalım.
Peki dağılan denge için SGK ne yaptı?
Çareyi bütçeye başvurmakta buldu. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in açıkladığına göre devlet, sosyal güvenliğe 2009'da 29 milyar 249 milyon lira aktardı. Bu bilgiyi de bir kenara koyalım.
Krizde işsizlik oranı da hızla yükseldi. Şubat 2009'da yüzde 16.5'e ulaştı. Şimdilerde yüzde 13'lerde. Hükümetin Orta Vadeli Programı'nda (OVP) açıkladığı hedefler işsizlikte bir gerileme olmayacağı yönünde. Rakamları hatırlatayım: 2010'da yüzde 14.6, 2011'de yüzde 14.2 ve 2012'de yüzde 13.3... Yani işsizlik önümüzdeki 3 yılda düşmesi hayal. OVP'de bu konuda fazlaca bir çalışma yapılmadığı gözleniyor. Anlaşılan 2010- 2012 yılları arasında yüzde 5 büyümelerle nüfus arttıkça çalışanlar ordusuna katılacak yeni girişleri emecek ancak bu işsizlik oranını aşağı çekmeyecek. Son bilgimiz de bu olsun. Şimdi bilgileri alt alta toplayalım.
1.8 çalışanın 1 emekliye baktığı ortamda denge bozuldukça fatura Türk halkına çıkıyor.
Faturanın Türk halkına çıkmaması için işsiz sayısının azaltılması ve yaratılacak yeni işlerle SGK'lı çalışan sayısı artırılarak aktüeryal dengede yeniden 2'lerin üzerine hatta 3'lere yaklaşılması gerekiyor. Ancak OVP'den anladığımız istihdamı tetikleyecek bir politika önümüzdeki 3 yılda fazla beklememeliyiz. Açıklanan rakamlar öyle diyor.
Kayıt dışı çalışan oranının yüzde 50'lerde olduğu ülkede artık kayıt dışı azaltılacak söylemi kimse tarafından itibar görmediğine, Türkiye'de ortalama yaşamın 70'lerde olduğu bir ortamda emeklilik yaşının 65'in üzerine çıkarılmasının imkansız olduğuna göre Türkiye artık 'yaş'a bağlı reform değil istihdamdaki 'baş'a bağlı reformu yapmalı. Yani istihdam edilecek insan sayısı artırılmalı. Bunun için OVP'de vaadedilenin çok üzerinde bir ivme gerekiyor. Ne dersiniz...