Amerikan kaynaklı dünya mali krizinin üzerinden iki yıl geçti. Peki 2008'in sonbaharında önce ABD'yi sonra bütün dünyayı sarsan mali krizle ilgili iki yıl boyunca neler yapıldı? Bu soruya, on gün önce, Kenneth Rogoff, David Scharfstein, Brigitte Madrian gibi ekonomistlerin katılımıyla Harvard Üniversitesi'nde yapılan tartışmalarda cevap arandı. İki yılın ardından yapılan ilk tespitler şöyle sıralanıyor.
Birincisi, son otuz yılda büyük değişime uğrayan bankacılığın artık klasik mevduat- kredi bankacılığı olmadığı anlaşıldı. Menkul kıymete dayalı borçlar ve bu borçların ticaretine bağlı yeni bir bankacılık sisteminin geliştiği kabul edildi. Dolayısıyla bankaların ve banka olmayan finansal kuruluşların bundan böyle bu yeni sisteme göre kontrol edilmesi gerekecek.
Aksi takdirde finansal sistemin sürdürülmesi mümkün olamayacak. Eski kontrol sistemi artık tamamıyla iflas etti. Ama ortaya çıkacak yeni banka polisinin yetkilerinin neler olacağı da henüz tam olarak belirlenmedi. Bir tehlike de şu. Banka polisine fazla yetki verilirse serbest piyasa ekonomisine dayalı bankacılık çalışmayabilir.
İkinci tespit şu: Kriz nedeniyle artan kamu borçları, önümüzdeki dönemde vergileri yükseltecek. Kamu harcamalarını azaltacak.
Üçüncü tespit, konut sektörüyle ilgili. Krizin ardından artık mortgage ya da ipotek kredisiyle konut almak pek akıllıca bir davranış olarak görünmüyor. Ev kiralamak daha mantıklı olacak. Çünkü kredili konut alımında, ödemeler çeşitli nedenlerle aksadığı takdirde hem ödenen tutar hem de konut elinizden gidiyor.
Dördüncüsü, krizin maliyeti, Amerikan devleti için beklenenden daha az oldu. Çünkü sorunlu varlıkların satın alınması için harcanan para, öyle çok büyük tutarlara ulaşmadı.
Amerikan kaynaklı küresel mali krizle ilgili son ve beşinci tespite gelince... Krizin ardından ekonomistlerin önemi arttı. Çünkü sıradan vatandaşlar, ekonomik krizle ilgili işaretlerin ancak çok azını önceden hissedip tedbir alabiliyorlar. Oysa borsalardaki gelişmeleri ve ekonomik krizin diğer sinyallerini ekonomistler görebiliyor. Eğer ekonomistler işbirliği içinde çalışırsa, bundan sonraki mali krizleri önceden bilip önlemek daha kolay olacak ve vatandaşın bütün birikimi krizle yok olmayacak.
