Vücutta;en önemli organlardan biri olan karaciğer, karmaşık bir kimyasal fabrika konumundadır. Tüketilen tüm besinler karaciğerin daha sağlıklı çalışmasını yakından ilgilendirmektedir.
Karaciğer vücutta kendini en iyi gizleyen organdır. Bu nedenle hastaları karaciğer yetmezliğine götüren süreç, hastanın tüm karaciğer fonksiyonlarının bozulmasına kadar belirti vermeyebilir.
Dekompanse karaciğer yetmezliğinin (sirozun) en etkili ve kesin tedavisi karaciğer naklidir. Karaciğer, vücuttaki diğer bütün organlardan farklı olarak tekrar yenilenme ve büyüme özelliğine sahiptir.
Bu nedenle canlı vericiden karaciğer nakilleri, nakil olmadığı takdirde yaşamı tehdit altında olan birçok hasta için sağlıklı bir yaşam olanağı sunmakta, organın kendini yenileme özelliği vericinin ameliyat sonrası yaşamını sağlıklı bir şekilde sürdürmesini sağlamaktadır.
Karaciğer yetmezliği bir anda gelişebilir
Kişiyi karaciğer yetmezliğine götüren nedenler arasında; doğuştan gelen karaciğer hastalıkları, safra yolları olmaması, bazı genetik geçişli karaciğer hastalıkları, yetişkinlerde Hepatit B veya C'ye bağlı gelişen siroz ve ona bağlı rahatsızlıklar, karaciğer tümörleri, alkole bağlı siroz, ani karaciğer yetmezlikleri bulunmaktadır.
Bilinçsiz ilaç kullanımına, yabani mantar tüketimine, çocukların çatapat yutmalarına bağlı ani karaciğer yetmezlikleri ölümcül sonuçlar doğurabilmektedir.
Bu hastaların mutlaka canlıdan karaciğer nakli yapabilen merkezlerde takibi gerekmektedir.
En önemli sebep Hepatit B ve C
Hepatit B ve C, karaciğer kanseri ve karaciğer yetmezliğinin ortaya çıkmasında en önemli nedenler olarak gösterilmektedir.
Türkiye'de en çok Hepatit B hastalığına bağlı olarak gelişen karaciğer yetmezliği, batı ülkelerinde aşırı alkol tüketimine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Hepatit B hastalarının % 15'inde ileri evrede tümör ya da yetmezlik gelişebilir.
Nakil kaçınılmaz
Karaciğer yetmezliğinin son evresinde olan hastalar için nakil kaçınılmazdır.
Ancak karaciğer nakil olmazsa hayatını kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya olan hastalar, nakil için hastalıkların son aşamasını beklememelidir.
Yani karaciğer nakli artık ölmek üzere olan hastalara sunulması gereken bir tedavi değildir.
Karaciğer bir insanın hayatını devam ettirmesi için gereken işlevleri yapamıyorsa, nakil zamanı gelmiştir. "Son devre organ hastalığı" olanlarda en iyi tedavi, nakildir.
Ancak son devrenin anlamı, kesinleşmiş teşhisi olan hastanın son günlerini ya da saatleri değildir.
Çünkü hasta nakil acil olarak geldiğinde, hemen nakil yapılamıyor.
Hasta için uygun organ eğer canlıdan alınacaksa donörün bulunması, ameliyat hazırlıkları, tahliller yapılması gerekli.
Canlıdan nakillerin süresi 15 gün, 1 ayı bulabilir.
Başarılı bir karaciğer nakli ameliyatı ve hastanın düzenli olarak takip edilmesi ile normal yaşamını sağlıklı bir şekilde devam ettirmesine hiçbir engel bulunmamaktadır. Karaciğer nakli olduktan sonra mesleki, sosyal ve aile yaşantısında hiçbir değişiklik olmadan, başarıyla yaşamını sürdüren hasta sayısı oldukça fazladır.
Doktor yönlendirmesi
Karaciğer hastaları, özellikle Türkiye'de de yaygın olan Hepatit gibi hastalıkları bulunanlar mutlaka karaciğer nakil merkezlerinde tedavi olmalıdır. Çünkü karaciğer nakil zamanlamasını bilen, bu konuda yöntemler geliştiren yerler karaciğer nakil merkezleridir.
Eğer bir hastaya "Senin için nakil zamanı gelmiş" deniyorsa bir an önce nakil listesine girmeli, akraba ve yakınlarıyla konuşmalı, destek istemelidir.
Nakil sonrası ilk bir yıl çok önemli
Nakil sonrası çoğu hasta yapmakta olduğu işe geri dönerek günlük yaşantısına devam edebilmektedir. Ancak ameliyat sonrası dönemde dikkat edilmesi gereken bazı durumlar vardır.
Nakil sonrası ilk bir yıl çok önemlidir. Gerek enfeksiyonlar, gerekse organ reddi bu dönemde sık görülür. İlk 6 hafta, hastanın karın duvarı iyileşene kadar özellikle ağır kaldırmamaya özen göstermelidir.
12. hafta sonunda istenilen yere istenilen şekilde seyahat edilebilir.
Ameliyat sonrası eğer şeker ve yüksek kolesterol gibi özel durumlar yoksa özel bir diyet uygulamadan normal beslenme alışkanlıklarına dönülebilir.
Prof. Dr. Münci Kalayoğlu
