Uyku, bebeklerin sağlıklı gelişimi için kilit noktalardan biri. Aynı zamanda anne karnı dışında yaşamaya adapte olma sürecindeki yenidoğanların bocalayabileceği bir konu... Özellikle de yeni anne-babalar bebeklerinin uyku süreleri ve uyku sorunları konusunda amatör günler ve geceler geçirebilirler. Ancak bu mesele büyütülmeden bebeklere düzenli bir uyku alışkanlığı kazandırılabilir. Konuyla ilgili bilgi aldığımız Medical Park Antalya Hastanesi'nden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Seda Özer ve Medical Park Göztepe Hastanesi'nden Çocuk Cerrahisi Uzmanı Dr. Mustafa Akman, size adım adım yol gösterecek taktikler önerdiler. Dosyamızda bebeklerin uykuya geçiş süreci, uyku sorunları ve bebeğinize nasıl kaliteli bir uyku düzeni kazandırabileceğinizle ilgili bilgileri bulabileceksiniz. İyi şanslar!
Yenidoğan döneminde uyku
Hayatın ilk 1 ayında bebekler, beslenme dışında kalan tüm süreyi uyuyarak geçirme eğiliminde olurlar. Yeni doğan bebeklerin özelikle 15. günden sonra, aydınlık-karanlık döngüleri ve çevresel uyaranların etkisiyle gündüz uyanık kalma süreleri giderek artar. Yine de hayatın en hassas dönemlerinden biri olan yenidoğan döneminde, özellikle sık beslenme ihtiyacı ve beslenme periyodunun yarattığı yorgunluk nedeniyle bebekten gerçek bir uyku düzeni beklemek doğru olmaz.
Bebeklerin uyku süresi
Yeni doğan bebeklerin uyku düzeni, aydınlık-karanlık döngüsüyle ve sosyal iletişimle şekillenir. İlk 3 ayda kesintisiz uyku periyotları günün her saatinde 3-4 saat iken, bu günlük rutin uyuma hali 6. aydan itibaren gece saatlerine kayar ve geceleri 6 saatlik kesintisiz uyku periyotları başlar. Tıpkı gece uykusu gibi, gündüz uykuları da çocuk için fiziksel ve zihinsel dinlenme periyotlarıdır. Gündüz uykusunun süresi ve sıklığı; çocuğun yaşı, fiziksel ve zihinsel aktivitesiyle ilişkili olarak değişkenlik gösterir. Yani çocuk gündüz uykusunu dinlenme ihtiyacına göre kendisi düzenler. Ancak gündüz uykusu, gece uykusunun süresini ve kalitesini etkileyecek kadar uzun süreli ve çok sayıda ise, kısıtlama getirilmesi gerekebilir. Bebeklerin 1 yaş civarında gündüz uykusu günde 2 kez iken, 2 yaşa doğru günde 1'e iner ve alışkanlık şeklinde ömür boyunca devam eder. Bebek ve çocukların yaş aralığına göre uyku dağılımı şöyledir;
Uyku sorunlarına yardımcı yöntemler
Bebek ve çocuklarda en sık karşılaşılan uyku sorunları; uykuya dalmada güçlük ve sık uyanmadır. Uykuya dalmada güçlük 7 ve 9. aylar arasında başlar ve genellikle bebeğin uyuyabilmek için, denge sistemini yoracak uyaranlara ihtiyaç duyması ile ilgilidir; uzun süre sallanmak gibi... Ayrılık korkusunun başladığı 10-12. aylarda uykuya dalma sorunu zirve yapar. 13-18 aylar arasında aşırı hareketlilik ve fazlaca çevresel uyarana maruz kalma, uyku sorunları ile ilişkilidir. 19 ve 24. aydan itibaren uykuya dalma sorunları azalırken, geceleri sık uyanmalar başlar. Buraya kadar olan uyku bozukluklarının ortadan kaldırılması, çok da mümkün olmayan nedenlere bağlıdır. Öte yandan ortamın uygun olmayan ısısı, gürültü ve ışık düzeyi gibi fiziksel ve bebeğin açlık durumunu etkileyen nedenler, müdahale etmesi kolay olan faktörler arasındadır. Dolayısıyla bebeğin uyuduğu ortama ve bakımına dikkat etmelisiniz.
Uykuya direnme
Bebek ve çocuklarda ilk gözlenmesi gereken nokta, çocuğun genel hali ve keyfidir. Eğer çocuk uyumak istemiyor ve huzursuz da görünmüyorsa, bu durum onun henüz uykusunun gelmediği ya da uyumak isteyecek kadar yorulmadığı anlamına gelir. Sa bah uyanma saati geç, gün boyunca uyuma sayısı ve süresi fazla ya da gün içinde fiziksel aktivitesi az olması uyumasını geciktirir. Öte yandan çocuk uyumamakta direniyor, huzursuz ve hırçın görünüyorsa; ebeveynden ayrılma korkusu gibi psikolojik nedenler, uyumaya imkan vermeyen soğuk-sıcak, gürültü, fazla ışık gibi çevresel faktörler ya da gaz sancısı, ağrılı enfeksiyonlar, diş çıkarma, reflü ve uyku apnesi gibi pek çok sayıdaki sağlık nedenlerinden biri de düşünülmelidir.
Yatağını mutlaka ayırın
En sık yapılan hata, bebek her ortamda uyumaya alışsın mantığı ile davranmaktır. Ses ve ışık gibi çevresel uyaranların uyku kalitesini ve dolayısıyla çocuğun gelişimini olumsuz etkileyeceği unutulmamalıdır. Sık yapılan bir diğer hata, çocuğun ebeveyn ile aynı yatakta uyumasına izin verilmesi durumudur. 3 yaşından sonra bu alışkanlığın devam etmesi; ebeveyn için sınır koyma ve disiplin sağlamada güçlüklere, çocuk için karanlık ve yalnızlıkla baş etme duygusunun gelişiminde aksamaya ve özellikle daha ileri yaşlarda tensel uyarılma gibi çeşitli dürtülerin yaşanmasına yol açabilir.
Uygun ortamı sağlayın
Kaliteli bir uyku için çocuğun uyuduğu odanın; mümkün olduğunca sessiz, karanlığa yakın düzeyde loş ve üşüme ya da terlemeyi önleyecek ısıda olması sağlanmalıdır. Uyku giysilerinin ve örtülerin, çocuğun uyku sırasında rahat hareket etmesini kısıtlayıcı olmamasına dikkat edilmelidir. Çoğu çocukta hafif bir müzik, uyku öncesi masal, sevdiği bir oyuncağın yanında olması gibi uyumaya yardımcı materyaller, çocuktaki kaygıyı azaltarak uykuya geçişi kolaylaştırabilir.
Uyku, çocuğu kanserden korur
İyi uyku; bir çocuğun bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişimi için en az iyi beslenme ve hastalıklardan korunması kadar önemlidir. Büyüme hormonunun ve kanserden koruyucu etkileri gösterilmiş olan melatonin maddesinin gece uykusu sırasında salgılandığı bilinir. Uyku; çocuğun sadece gün boyu aşırı hareketle yorulan kaslarını dinlendirdiği bir zaman dilimi değil, ayrıca duyusal ve duygusal uyaranlarla yorulan beynini ve zihnini tazelediği, yeni uyaranlara hazırladığı ve öğrendiklerini kaydettiği bir yenilenme sürecidir.
"Pes ettim" dediğiniz anda!..
Çocuk uykuya dalma ve geçiş esnasında sorun yaşıyorsa, ya fiziksel bir rahatsızlıktan şüphe edilmeli veya mutlaka detaylı bir muayene için çocuk doktoruna başvurulmalıdır. Altta yatan sebepler enfeksiyondan gaz sancısına, diş çıkarmadan nörolojik sorunlara kadar geniş bir dağılım gösterebilir. Uyku sorunu yaratan bedensel bir sebebin bulunamadığı bazı durumlarda çocuğun ailesiyle birlikte psikiyatrik değerlendirme, destek ve tedaviye yönlendirilmesi gerekebilir.
BEBEĞİNİZE 7 GÜNDE UYKU DÜZENİ KAZANDIRIN
Bebekler uyku denildiğinde huysuz olma bahanesiyle anne-babalarına oyun oynarlar. Oysa gelişimin en önemli anahtarı olan uykunun kaliteli geçmesi için bazı önlemler alınması şart. İşte Çocuk Cerrahisi Uzmanı Dr. Mustafa Akman, bebeğinize 7 günde uyku düzeni kazandırabilmeniz için size adım adım yardımcı olacak yöntemler önerdi…
1.Gün
Yeni bir düzen kurun
Son araştırmalar, bebeklerin geceyle gündüzü ayırt edebildiğini ortaya koyuyor. Bunun için bebeğinize yardımcı olup gerekli ipuçlarını vermeniz yeterli. Hiç ertelemeden yarından başlayarak onu sabah erkenden kaldırın ve her gün aynı saatte uyandırmaya özen gösterin. Yatağını pencerenin yakınına koyun ve perdeleri aralık bırakın. Gün ışığı onun uyanmasına yardımcı olacaktır. Öğle uykusuna yatırdığınız zaman bile hava kararmadan önce onu uyandırın. Böylece gün ışığında uyanması gerektiğini, geceyse uyuması gerektiğini anlayacaktır. Akşamları da aynı saatte yatağına yatırın.
2.Gün
Uygulamaya devam Dün başladığınız rutin programa devam edin, hemen pes etmeyin. Yalnız geceleri karnı acıktığında ağlamaya devam edebileceğini unutmayın. Onu emzirmek veya beslemek zorunda kaldığınızda bunu hafif karanlık bir ortamda yapın. Gece yatırdığınızda müzik dinletmek gibi rutin alışkanlıklar da kazandırabilirsiniz.
3. Gün
Ağlama başlıyor Ağlamak çocukların en büyük silahı anne ve babaların da dayanamadığı bir durumdur. Ancak, sabırlı olun ve kendi kendinize şunu mırıldanın: Deneme; sonuç uyku olacak! Deneme; pes etmeyeceğim. Onu uyutmaya çalışırken ağlamaları karşısında pes etmeyin ve endişelenmeyin. Bırakın koyduğunuz kurallara alışsın. Program değişiklikleri 6 aylıktan küçük çocukları çok daha fazla üzer. Bebeğiniz en fazla 15-20 dakika kadar ağlar, ama kötü uyku alışkanlığı yıllarca sürebilir. Unutmayın ki; bu, çocuğunuzla sizin aranızdaki bir savaş! Onunla ilgilenmeyin, ama kendi merakınızı gidermek için 5-10 dakikada bir onu kontrol edin. Susması için ışıkları açmayın, yataktan çıkarmayın ya da biberon vermeyin; aksi takdirde ertesi gece de dakikalarca ağlayacağından emin olun.
4. Gün
Ağlama savaşı sürüyor Geçen gece oldukça uzun sürdü değil mi? Bu gece biraz daha rahat geçecek. Ama bilin ki o yine de ağlamaya devam edecek. Ancak, bu kez daha kısa sürecek, bize inanın. Bunun için kurallarınızın kesin olduğunu ona ispatlamanız gerekiyor. Sabırlı davranmaya devam edin. Ona karşı yumuşak olduğunuz hissini uyandırmayın. Yoksa geçen geceye göre 2 kat daha fazla ağlayacaktır. Sakın ona bu kozu vermeyin.
5. Gün
Bebeğiniz sakinleşiyor Çok özel durumların dışında bebeklerin çoğu 3-5 gün içersinde uygulanan bu programa alışıyor. Dolayısıyla, bu gece belki de şanslı geceniz! Endişeye kapılıp 5 dakikada bir onu kontrol etmeyin; en az 15 dakika aralıklarla odasına uğrayın. Bazı bebekler odaya sık sık girilmesinden rahatsız olur. Bu nedenle kapı aralığından onu izlemeniz yeterlidir. Hem unutmayın ki bu gece daha az ağlayacaktır. Uyku problemlerinin arasında sıkça rastlananların başında, gece emzirmeleri ve alt değiştirmesi gelir. Tabii ki size bunları yapmayın demiyoruz, ama mümkün olduğunca kısa ve sessiz olmaya özen gösterin. Altını değiştirirken bile kesinlikle ışıkları açmayın. Gereğinden fazla emzirmeyin. Böylece hem onu rahatsız etmemiş olursunuz, hem de yeniden altını değiştirmek zorunda kalmazsınız
6. Gün
Bebeğiniz uyuyor Mucize gibi geliyor değil mi? Kısa zamanda çok şey başardınız. Sakın, bu mutluluğu, günlerdir uyguladığınız kuralları rafa kaldırarak bozmayın. Uyumasını garip karşılayarak onu sık sık kontrol etmeyin, Gevşeyin! Ona sıcak tutan bir pijama giydirin. Böylece üstünü açmasını kendinize dert etmeyin. Bebek monitörünün sesini kısın ve sadece çok ihtiyacı olduğunda onu duyun. Başarınızı gölgeleyecek davranışlarda bulunmamaya özen gösterin.
7. Gün
Uyku sırası sizde Son 6 gündür belki çok uykusuz kaldınız ama buna değdi değil mi? Çocuğunuza düzenli uyku armağan ettiniz. Hiç şüphe yok ki, bu program hastalık ya da tatilde otel odası gibi etkenler nedeniyle zaman zaman aksaklığa uğrayacaktır. Oysa unutmayın ki, hiç uyku problemi yaşamamış bebekler bile bu durumlarda sorun çıkarıyor. Uyku problemi yeniden baş gösterecek olursa planı en baştan yeniden uygulayın, göreceksiniz ki ikinci sefer ilkinden çok daha kolay olacaktır!
Hazırlayan: Şenay ÇELİK
