Varis, birçok anne adayının ortak sorunu. Çünkü çoğu kadının derdi varisler hamileliğin ilerleyen dönemlerinde iyice artıyor. Nedeni de bebeğin karında yaptığı basınçla birlikte, kanın yeterli derecede boşalamıyor olması ve bacaklarda birikmesi. Bunu önlemenin en etkili yollarından biri ise varis çorabı kullanmak. Damar Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Murat Aksoy varisin hamilelikte neden arttığını, tedavisini ve önlemek için neler yapılabileceğini anlattı.
Varis nedir?
Varis toplardamarların bir hastalığıdır. Varisler kılcal damarlar şeklinde olabileceği gibi normalden daha geniş, büklümlü, ciltten kabarık ve üzerine basınca sönen damarlar şeklinde de kendini gösterebilir. Diğer bir neden de, bacak damarlarının içindeki kapakçıkların yetersizliğidir. Bacaktaki toplardamarların içinde kapakçıklar vardır. Bu kapakçıklar kanın tek yönlü akmasını ve kalp yönüne doğru ilerlemesini sağlar. Eğer bu kapakçıklarda bir yetersizlik söz konusu olursa, check-valve mekanizması bozulur ve ayağa kalktığımızda kan kalp yönüne değil, bacaklara doğru akar. Bundan dolayı özellikle diz altındaki damarların içindeki kan miktarı artar ve damarlar genişlemeye ve kesecikler oluşturmaya başlar. Varisi olanların bazen hiçbir şikayeti olmayabilir. Ancak bazılarının bacaklarında, sabah hiçbir şey yokken akşama doğru artan şişlik, sızı şeklinde ağrı, yanma, kaşıntı ve gece krampları olabilir. Varis genetik geçiş özelliği olan bir durumdur, ailede varis hastası olan biri varsa, diğer bireylerin de olma ihtimali oldukça yüksektir.
Hamilelikte neden varis olur?
Hamilelikte varis oluşumunun birden fazla nedeni vardır. Öncelikle hamilelik sırasında karın içinde bebek büyüdükçe, karın içi basınç artış göstermeye başlar. Bu da kanın kalbe geri dönüşünde bir problem demektir. Kan yeterli derecede boşalamadığı için bacaklarda birikir. Bir diğer önemli neden rahim büyüdükçe karın içinde yer alan ana toplardamarın üzerine oturması ve gene kanın kalbe geri dönüşünü zorlamasıdır. Bu nedenle, anne adaylarının gece yatarken mümkünse sol taraflarına yatmaları gerekir. Hamilelikte sadece rahimde değişiklik olmaz elbette. Vücudun her bölgesinde hamileliğe bağlı değişiklikler zaman içinde oluşmaya başlar. Bunların hepsinden hormonlar sorumludur. Bu hormonların damarlar üzerine de etkisi vardır. Damarların içindeki kan miktarı arttığından ve bu da damar içi basıncını arttırdığından, hormonların etkisiyle zaten duvarı gevşemiş olan damarlar kolaylıkla genişler ve varisler oluşur. Anne adayları bacaklarında varis gördüklerinde endişelenir ve bu varislerin kalıcı olup olmadığını merak ederler. Hamile kalmadan önce, anne adayının bacağında varis yoksa muhtemelen hamilelik sonlandıktan sonra varislerden kurtulmak mümkündür. Bu durumda en az iki ay beklemek ve varisleri takip etmek gerekir. İki aydan sonra varislerde bir azalma görülmezse, bunların kalıcı olma ihtimali yüksektir. Hamile kalmadan önce varisler zaten var ise, hamilelik sonlandıktan sonra bunların geçmesi pek beklenmemelidir.
Varisi önlemek için…
Hamileliği varissiz atlamanın yolları elbette vardır. Bunlardan birincisi uzun süre ayakta durmamak. Varislerin oluşumunda yer çekimi önemlidir. Bu nedenle anne adayı uzun süre ayakta kaldığı zaman, kalp bacaklara göre daha yüksekte kaldığı için yerçekiminin etkisiyle kan daha aşağı seviyelerde toplanma eğilimi gösterir ve varislere yol açar. Hamilelik ilerledikçe kadınların kilo alması da kaçınılmaz. Ancak kilo alımının önerilenden daha fazla olması, karın içindeki ve leğen kemiğinin içindeki basıncın artmasına neden olur. Sonucunda kan basıncındaki artış, damarların genişlemesine yani varislerin oluşumuna yol açar. Bacaklarda biriken kanı kalbe geri pompalamak için bacak kasları kullanılır. Yürümek, hareket etmek ve spor yapmak, bacak kaslarının kasılmasını sağlar ve kan yukarı geri pompalanır. Bu nedenle mümkün olduğu kadar hareketli olmak hamilelerin yararınadır.
Tedavisi
Günümüz teknolojisinin sağladığı imkanlarla eskiye göre çok daha rahat ve kolay bir şekilde varis tedavilerini yapmak mümkündür. Kapakçık yetersizliği olan damarların eğer yapısı da deforme olduysa ortadan kaldırılmaları gerekir. Aksi halde varisin komplikasyonları ile karşılaşılabilir. Bu damarın ortadan kaldırılmasında; lazer ve radyo dalgalarının kullanıldığı tedaviler ön plana çıkar. Bu damarlar, su buharı kullanılarak veya yapıştırıcılarla da ortadan kaldırılır. Çoğunlukla lokal anestezi ve sedasyon denilen uyku haliyle yapılır ve genel anesteziye gerek kalmaz. Böylece hasta ameliyattan bir saat sonra yemek yiyebilir ve kalkıp dolaşabilir. Aynı gün içinde ameliyat sonrası hastalar evlerine dönebilir. Ancak hastanın hekime başvurduğu zaman önemlidir. Hastalığın başında başvuran hastalarda iyileşme süreci çok daha kolay ve hızlıdır. Sonuç olarak anne adaylarında yeni varis çıkma ihtimali veya var olan varislerin kötüleşme ihtimali vardır. Ancak alınacak basit önlemlerle bunların önüne geçmek mümkündür. Hamilelikten sonra varisler geçmezse bir doktorla görüşmek sağlık açısından gereklidir.
Hazırlayan: Başak DOĞRU
