Pek çok anne-babanın hayatındaki en zorlu deneyimlerden biridir, çocuğunun ameliyat süreci. Üstelik yeterli ve doğru bilgilendirme yapılmadıysa endişe, yerini büsbütün paniğe bırakabilir. Ameliyat sonrasında yara yerinin ağrısı, pansuman ve dikiş alma sırasındaki acı ve ağrı da cabasıdır! Psikolog Dr. Senem Zeytinoğlu, çocuğun ameliyat öncesi ve sonrasındaki psikolojisinin ailenin tutumundan fazlasıyla etkilendiğini belirterek, bunun özellikle ameliyat ağrılarını işin içinden çıkılmaz bir hale getirebildiğini söylüyor. Bu süreçte hayali kahramanların da büyük katkı sağlayabildiğini belirten Psikolog Dr. Senem Zeytinoğlu, ameliyat sonrası ağrılarla baş etmede anne-babalara önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.

Çocuğunuzu ameliyata hazırlamanın yolları

-Önce siz sakin olun ki çocuğunuz da sakin kalabilsin.
-Gereksiz endişelerden kurtulmak için aklınıza gelen soruları yazarak doktora sormak ve cevapları da not almak yardımcı olur.
-Sizin kaygınız öfke patlamalarına ve ağlama krizlerine yol açıyor, ailenizle ilişkinizi olumsuz etkiliyorsa destek alın.
-Ameliyatı hayatınızın odağına yerleştirmeyin. Başka konulardan konuşmaya çalışın.
-Ameliyat ile iyileşeceğini yaşına uygun bir dille anlatın.
-Onu dinleyin, tepkilerini anlayışla karşılayın ve soru sormasına fırsat verin.
-Cevabını bilmediğiniz sorulara cevap vermeye çalışmayın. Doktora veya hemşireye sorarak cevabını öğreneceğinizi söyleyin.
-Çocuğunuzu korkutacak kelimeler kullanmaktan kaçının.
-Canının acımayacağını söylemek yerine, iğnenin acısıyla baş edebilmek için yöntemler öğretin. Derin ve doğru nefes alması gibi.
-Onu rahatlatacak müzikler dinletin.
-Ergenlik çağında ise, arkadaşları tarafından ziyaret edilmesini ya da arkadaşlarıyla iletişimde olmasını sağlayın.

Yaşına göre ameliyata hazırlayın…

0-2 yaş;

-En sevdiği oyuncağını ve/veya battaniyesini hastaneye yanında götürün.
-Hastane odasında onu rahatlatan müzik çalın.
-Çocuğunuzun sizin kokunuzu ve sesinizi duyması, dokunuşunuzu hissetmesi ona iyi gelecektir.

2-3 yaş;

-Ameliyattan bir -iki gün önce ameliyat dönemi ile ilgili kendi yaş grubuna uygun, basit bir dille bir kitap okuyun.
-Ona, ameliyatın bir ceza olmadığını ve bu süre zarfında mümkün olduğu kadar kendisinin yanında olacağınızı anlatın. Sevin, dokunun, güven verin.
-En sevdiği oyuncağını hastaneye götürün.
-Oyuncak doktor çantası alarak, duygularını oyun ile ifade etmeye teşvik edebilirsiniz.

4-6 yaş;

-Ameliyattan üç -dört gün önce ameliyat sürecini yaşına uygun bir hikaye kitabı, oyuncak doktor çantası ya da bilgisayarda oynayabileceği bir ameliyat oyununu kullanarak anlatabilirsiniz.
-Onu korkutacak ya da sizin kendisinden bir şey sakladığınızı düşündürecek yaklaşımlardan kaçının. Örneğin, "Doktor seni uyutacak" yerine "Sana ameliyat süresince uyumanı sağlayan bir ilaç verecekler, sonra uyanacaksın" diyebilirsiniz.
-Ameliyatın bir ceza olmadığını anlatın, duygularını ifade etmesi ve soru sorması için fırsat verin.

Okul çağında;

-Ameliyatın bir -iki hafta öncesinden konuşarak neden ameliyat olması gerektiğini açık bir şekilde anlatın.
-Konuşmanız sırasında öfkelenebilir ya da içine kapanabilir. Bu normal bir tepkidir. Tepkilerini yargılamayın, sakinleşmesini bekleyin.
-Sakinleştikten sonra onu duyguları hakkında konuşmaya teşvik edin.
-Ameliyat sürecini yaşına uygun bir hikaye kitabı ya da bilgisayarda oynayabileceği bir ameliyat oyununu kullanarak anlatabilirsiniz.
-Soruları olup olmadığını öğrenin.
-Arkadaşları ile iletişimde olmasını sağlayın.
-Ameliyat öncesinde kendi çantasını hazırlamasına izin verin.

Ergenlikte;

-Endişelerini paylaşmasına yardımcı olun.
-Sakin ve net cümleler kurun, bilmediğiniz konularda yorum yapmaktan kaçının. Öğrenip kendisini bilgilendireceğinizi söyleyin, kararlara dahil edin.
-Kendisinden bir şey sakladığınız izlenimi yaratmayın, soru sormaya teşvik edin.
-Arkadaşlarının onu ziyaret etmesini ya da telefon ve/veya internet gibi yollarla iletişimde kalmalarını sağlayın.
-Duygularını ve düşüncelerini günlük tutarak yazıya dökmesini önerin.
-Sabırlı olun, zira bu süreçte çocuğunuz, içe dönebilir, konuşmak istemeyebilir, duygu değişimleri yaşayabilir. Yalnız kalmak isteyebilir ya da normalden daha fazla ilgi talep edebilir. İhtiyaçlarını anında karşılayın.

Ameliyat sonrası 10 önemli nokta

1. Rota çizin

Ameliyat sonrası ağrılarla baş edebilmesinin temel yolu, ameliyat öncesi anne-babanın doğru yaklaşımda bulunmasından geçiyor. Çocuğunuza bu süreçte başına gelebilecek durumları yaşına uygun ve anlayabileceği bir şekilde anlatın. Gerekirse renkli kalemlerle eğlenceli bir şekilde resmedin.

2. Bırakmayın

Ameliyat sonrası süreçte de mümkün olduğunca çocuğunuzun yanında olmaya özen gösterin. Yakınında oturun ve elini tutmak gibi fiziksel temaslarda bulunun. Yataktan kalkması, duş alması ve yemek yemesi gibi günlük aktivitelerinde yardımcı olun. İlaç tedavilerini geciktirmeyin.

3. Nefes egzersizini öğretin

Çocuğunuzun nefes egzersizlerini kullanarak rahatlamasına ve ilgisinin dağılmasına özen gösterin. Örneğin "Derin bir nefes al. Aldığın nefes karnını şişirsin. Şimdi aldığın nefesi yavaşça dışarı ver, karnın aşağı insin" gibi yönlendirmelerde bulunun.

4. Ödüllendirin

Çocuğunuzun ağrılarıyla başa çıkabilmesi sonucunda onu sözel bir şekilde ödüllendirin ve ona ödül niteliğinde küçük hediyeler verin. Örneğin sevdiği bir kitabı alın, sevdiği çikolatalardan getirin. Ameliyat süreci bittikten sonra ailece yapabileceğiniz çocuğunuzun sevdiği bir aktivite planlayın.

5. Hayali kahramanları devreye sokun

Özellikle okul öncesi dönemde ve ilkokul çağında çocuklar belli hayali kahramanlara hayranlık duyarlar. Örneğin; Süpermen, Örümcek Adam, X-Men gibi. Bu karakterlerin ağrı ve acıyla nasıl baş ettiklerini gösterir bir film, video izletmek faydalı olacaktır.

6. Hayali senaryolar kurun

Çocuğunuzla birlikte onun ilgisini çekebilecek ve ona yardımcı olabilecek hayali senaryolar oluşturun. Kendisini mutlu ve huzurlu hissedeceği bir yerde hayal etmesine çalışın. Bu senaryoyu da önceden belirleyebilirsiniz. Çocuğunuza canının acıdığı zaman düşünebileceği güzel bir yer hayal etmesini söyleyebilirsiniz ve bu senaryoyu detaylandırmasına yardımcı olabilirsiniz. Örneğin çocuğunuz ormana gitmek istiyorsa, "Öyle mi? Nasıl bir yermiş bu orman? Hangi ağaçlar hangi hayvanlar varmış? Çiçekler nasıl kokuyormuş?" gibi sorularla onun bu hayalin içine daha fazla girmesine yardımcı olabilirsiniz.

7. İlgisini yönlendirin

Çocuğunuzun ilgisini başka yerlere çekecek aktivitelere yer verin. Konsantrasyonunun başka tarafa yönelmesi acısını daha az düşünmesine yardımcı olacaktır. Örneğin; televizyonda sevdiği bir diziyi/ müziği açmak, sevdiği bir oyunu oynatmak, sevdiği bir parçayı telefondan dinletmek gibi.

8. Sevdiği eşyasını yanında bulundurun

Kendisini rahat hissedebilmesi için gereken ortamı hazırlayın, onun özel eşyalarını yanınızda bulundurun. Örneğin; en sevdiği battaniyeyi, oyuncağı hastaneye götürün. Evde de oda sıcaklığını onun isteğine göre ayarlayın, rahatsızlık verecek gürültülerden uzak durmasını sağlayın.

9. Kararlara dahil edin

Kendisiyle ilgili verilen kararlarda yer almak ağrılarının üzerindeki kontrol hissinin artmasına yardımcı olacağından, yara bandının hangi renk veya şekil olmasını istemesinden ilgisini dağıtmak için hangi aktiviteyi tercih edeceğine dek sözü ona bırakın.

10. Uyuması ve dinlenmesi konusunda hassas olun

Özellikle ilk gece uykusu olmak üzere çocuğunuzun uykularının rahat geçmesi için, evindekine benzer uygun ortamı oluşturmaya çalışın. Örneğin, hastane odasını kendi odasına benzer bir şekle dönüştürebilirsiniz. Ziyaretçilerin kaygılı konuşmaları ve tutumları da çocuğu olumsuz etkilediği için ziyarete gelenlere mutlaka motive edici konuşmaları konusunda ricada bulunun.

Hazırlayan: Aytülike KESKİN