Biz yeni nesil, gelenek ve göreneklerimizi genelde düğün, bayram ya da doğum gibi durumlar başımıza geldiğinde öğreniyoruz. Düğün adetlerimiz şu sıralar TV programlarında sıkça işleniyor. Gelin görün ki, hamile kaldığımdan beri anne olma durumuyla ilgili pek çok adetimizi yeni yeni öğrenmeye başladım. Bazıları tamamen hurafe olsa da Anadolu'da yüzyıllardır yapılan çeşitli ritüeller çok hoşuma gitti. Bunlar ailelerin toplanmasına, dost ziyaretlerinin sıklaşmasına, hediyeleşerek gönlün hoş tutulmasına vesile oluyor.
Her zaman duyduğum ama içine girmeden ayrıntılarından haberdar olmadığım bir geleneğimizde 40 uçurmaktı. Kızım doğalı 40 gün oldu ve bir hafta öncesinden ablamın ve annemin hazırlıkları başladı. Bunların başında 40 mevlidi geliyor. Mevlidi sonraki yazılarıma bırakarak 40 banyosundan bahsedeceğim. Sadece bebeğin değil annenin de 40'ı çıkıyor. Bu yüzden bu 40 banyosunu hem anne hem de bebek yapıyor. Sıradan bir banyo değil tabii. Kızımı annem, ben ve ablamdan oluşan ritüel topluluğu olarak yıkadık. Yıkarken bolca dua ediliyor. Tatlı dilli, güler yüzlü olsun diye suyuna şeker kattı annem. Başka yörelerde suya altın atanlar da varmış. Hatta 40 adet fasulye ya da taş atıp o suyla yıkayanlar da var. Biz de ise 40 kaşık su sayılıp başka bir kaba konuluyor. Son yıkama suyu bu oluyor ve bebeğin üzerindeki nazar gitsin diye dua edilerek bu suyla yıkama sonlanıyor.
Bebekten sonra annenin de yıkanması gerekiyor. Annenin de son suyu, 40 çorba kaşığı sayıp ayırdığı su oluyor. Küçük bir detayda bu ritüellerin güneş batmadan önce mutlaka yapılmış olması gerektiği. Nedenini bilmiyorum ama adı üstünde gelenek görenek...
TIRNAKLARI KESME VAKTİ
Bir de bebeğin 40'ı çıkmadan tırnakları ve saçı kesilmez inanışı vardır. Bunlar kulağa oldukça saçma geliyor ama mantıklı bir anne de olsanız o tırnakları 40'ından önce kesmeye cesaret edemiyorsunuz. Bir de aile baskısı var tabii. Durum böyle olunca ben de kızımın uzamış tırnaklarını 40 banyosundan sonra kestim. Böylece rahat bir nefes almış oldum.
GEZMELERE ÇIKTIK
40. gün gezmeye gitmek neredeyse bu toprakların değişmez geleneği. Eskiden bebek ve anne 40 gün boyunca evden çıkmadığı için 40 gezmesi oldukça özel bir hal almış. Şimdilerde evden çıkmamak mümkün değil haliyle... Biz de bebeğimle sevdiğim bir arkadaşıma misafirliğe gittik. Özenle hazırlanmış ikramlarımızı yedik. Ev sahibinin kızıma aldığı hediyeleri kabul ettik.
DİNDE YERİ YOK
Yazımın başında da belirttiğim gibi 40'lama, 40 çıkarma, 40 uçurma, gibi isimler alan bu ritüellerin dinle bir ilgisi yok. Bunlara ancak gelenek diyebiliriz. Doğum sonucu hayatına bir bebek giren annenin yaşadığı psikolojik değişimi bir nevi hafifletmek için yapılan adetler. Anne, hamilelik dönemi ve doğum sonrası bedenen bazı değişimler geçirir. Farklı hormon etkileri altında kalır. Bu yüzden lohusalık aşırı hassasiyet dönemidir. Ağrılar, yeni bebek bakımı, uykusuzluk derken annenin desteğe en çok ihtiyaç duyduğu dönemdir. Bu tür gelenekler de anneyi yalnız bırakmamak, destek olmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Duruma böyle baktığımızda, anneye sosyalleşme ve destek imkanı veren geleneklerimize çok da mesafeli durmamalıyız. Öyle ki, bu tür şeylere uzaktan bakan ben bile "Büyüklerimizin vardır bir bildiği" diyerek kendimi annemin eline bırakarak yaşadıklarımdan zevk almaya baktım. Hani eğlenceli bile sayılabilir.
Bebeğin 40'ı uçurulurken, banyo suyuna şeker katan, taş, para, nazar boncuğu, altın hatta tuz ve yumurta koyanlar da oluyor. Tüm bu malzemelerin bebeğe şans getireceğine inanılıyor.
