Geçtiğimiz hafta Türkiye'de bir dizi görüşme yapan Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Başbakanı'nın Başdanışmanı Dr. Khalid Salih halen bölgede imzalanmamış kontartlar ve yatırım fırsatları bulunduğunu dile getirdi. SABAH'ın sorularını yanıtlayan Salih şöyle konuştu:
Türkiye'de herkes Genel Enerji'nin yerinde olmayı hayal ediyor. Halen bu pazara girmek için kolaylıklar ve fırsatlar var mı sizce?
Evet halen birçok fırsat bulunuyor. Mevcut birçok şirketle ortaklık kurma gibi opsiyonlar ve fırsatlar var. Veya mevcut bir kontrattan pay alabilirsiniz. Veya finans konusunda bu şirketlere destek vererek bir ortaklık kurabilirsiniz. Azınlık hissesi alabilirsiniz. Veyahut da (mid stream) petrol ve gaz taşıma nakliye veya boru hattı kurma gibi konularda yatırım fırsatları halen bulunuyor. Veya (down stream) rafinasyon, petro kimya ve dağıtım gibi alanlarda da önemli yatırım fırsatları bulunuyor. Bu bölgeyi kaynaklar bakımından çok zengin bir bölge olarak görebilirsiniz. Bu konuda düşünmek ve potansiyeli hayal etmek gerekiyor. Son iki yılda bölgeye yatırım yapmak için gelen birçok şirket aslında tereddüt içinde bu bölgeye geldiler ama bugün birçok potansiyel imkanı çok rahatlıkla görebiliyorlar.
Peki petrol ve gaz araması yapmak için halen lisans verilmemiş boş bölgeler bulunuyor mu?
Evet aslında böyle bölgeler var. Birkaç bölge kalmış durumda.
İHRACAT İÇİN EN AZ 3-4 YIL VAR
Bu bölgeler için bir ihale mi açacaksınız veya nasıl bir süreç yürüyecek?
Bu bölgeler ile ilgilenenlerin konuyla ilgilenen bakanlığa başvurması yeterli. Buradaki riskleri araştırmaları ve teknik bazı incelemeler yapmaları gerekiyor. Daha sonra da bizimle üretim paylaşımı anlaşması yapmaları gerek. Bu anlaşmanın metni de hükümetin web sitesinde mevcut. Ve bu süreç oldukça hızlı yürüyen bir süreç, daha önce de söylediğim gibi 1,5 yıl içinde 30 kontrat imzaladık. Bu da bana göre bir rekor.
Türkiye Nabucco konusunda bazı anlaşmalara imza attı. Siz bu süreci nasıl değerlendiriyorsunuz. Türkerler ve Dana Gas gibi şirketler de yıllık 10 milyar m3'lük anlaşmalara imza attılar?
Bu konu şirketler arasında yapılan bir anlaşma. Bizim bölgemizde Dana Gas ile gaz üretimi ve bölgeye elektrik verilmesi konusunda anlaşmalarımız bulunuyor. Ama henüz bu gazı ihraç etme aşamasında değiliz. Gazı ihraç edebilecek hale gelmemiz en az 3-4 yıl alacak. Öncelikle kendi bölgemizin ihtiyaçlarını düşünmek zorundayız.
GAZ İÇİN EN DOĞRU ROTA TÜRKİYE
Irak Başbakanı Türkiye'ye geldiğinde Nabucco hattına 5-6 yıl içinde gaz verebileceklerini söylemişti.
Bu doğru bir analiz. Irak'ta gaz ihraç etmek için altyapı çok uygun durumda değil. Bu konudaki gelişmeler de henüz o aşamada değil. Bizim bölgemiz ise küçük bir bölge ama potansiyel oldukça yüksek. Ancak ilk aşamada bulduğumuz kısmını kendi ihtiyacımız için kullanmak durumundayız. Kalan kısmını endüstri ve ihracat için düşünebiliriz. Bu aşamada da Türkiye rotası bizim için mantıklı ve en efektif rota olarak gözüküyor. Aynı zamanda en yakın rota burası.
200 TRİLYON METREKÜP GAZ TAHMİN EDİLİYOR
Burada ne kadar bir gaz potansiyeli var?
Henüz çok erken ama ilk incelemelere göre sadece Kuzey Irak'taki gaz rezervinin 200 trilyon m3 olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca Irak'taki gaz potansiyelinin yüzde 80'i Kuzey Irak'ta.
Gaz ile ilgili gelecek planları nelerdir?
Bugüne kadar 1,5 yıl içinde toplam 30 kontrat imzaladık. Bunlar petrol ile ilgili kontratlar ama petrol ararken gaz bulursanız bunu da üretim ve gelir paylaşımı anlaşmasına göre işletebiliyorsunuz.
TARIM BÜYÜK FIRSAT
Başka hangi sektörler ön plana çıkabilir?
Tarım sektörü bölgede ön plana çıkan ve hükümetin odaklandığı bir diğer sektör. Bu alana önümüzdeki dönemde birkaç milyar doların yatırılması planlanıyor. Bu sektörde büyük yatırım imkanlarının olduğunu düşünüyoruz. Tarım makineleri, tarımsal eğitim gibi birçok konuya ihtiyacımız var. Şu anda tarım ürünlerinin büyük bir bölümünü ithal ediyoruz.
Yatırım bankacılığı için büyük boşluk var
Bankacılık konusunda ne tür sıkıntılar var?
Bu konuda büyük sıkıntılarımız var. Henüz uygun bir bankacılık sistemimiz yok. Döviz ofislerimiz var. Buradan işlem yapmak da sıkıntılı ve pahalı. Henüz yatırım bankacılığı da bu bölgede bulunmuyor. Bence bu alan Türk şirketleri açısından bakılması gereken çok büyük bir alan. Bu bölgeye yatırım amaçlı çok büyük paralar geliyor. Özellikle de petrol ve gaz aramaları için. Ve bu uygun bir bankacılık sisteminden geçemiyor. Hükümet olarak önlem almaya çalışıyoruz. Bu konuda yapılacak yatırımlar işimizi daha da kolaylaştırabilir.
AÇILIM TİCARETİ ARTIRIR
Kürt Açılımı işe yararsa ticaret size göre nasıl bir ivme yakalar?
Kesinlikle ekonomi üzerinde olumlu etkileri olacaktır. Türkiye'nin Irak ile 5 milyar dolarlık ticaretinin 2 milyar doları Kuzey Irak ile. Burada en önemli gelişme ilk etapta sınırdan geçiş kolaylığı olur. Bu da yerel yatırımcıların cesaretini artırır. Bölgedeki şehirler de İstanbul, Ankara veya İzmir gibi gelişebilecektir. Bu potansiyel bulunuyor.
THY İLE AVRUPA KOLAYLAŞIR
Şu anda vize problemi var mı?
Sınırda hemen vize alınabiliyor. Aynı zamanda İstanbul ile Erbil ve Süeymaniye arasında direkt uçuş var. Haftada bu havalimanlarına 100 uçuş yapılıyor. Yakında yeni havalimanı da açılacak.
Atlasjet dışında başka şirket ilgi duyuyor mu?
THY'nin hazırlık yaptığı ile ilgili duyumlarımız var. Onlar için gerçekten büyük pazar. THY'nin gelmesi durumunda Avrupa'ya daha kolay bağlantılı uçuş yapabilecekler.
