İlknur Menlik - Sabah.com.tr
imenlik@comart.com.tr
Krizin ilk etkileri emtia piyasalarında görülmeye başlanmıştı. Ukrayna krizi küresel emtia ticaretindeki gelişmeleri tehdit etmeye halen devam ediyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Gıda Fiyatları Endeksi, Mart ayında 4,8 puanla çok ciddi bir yükseliş yaşadı. Bu yükselişte Ukrayna krizinin emtia piyasalarına etkisini göz ardı etmek imkânsız.
Öte yandan Rusya'nın Avrupa için temel bir enerji tedarikçisi konumunda olması ve Ukrayna'nın enerji dağıtımı için önemli bir geçit olarak stratejik açıdan değerli konumu nedeniyle en çok endişenin küresel petrol ve doğalgaz piyasalarında duyulacağı yönünde. Nitekim Rusya Devlet Başkanı Putin, Ukrayna'nın içinde bulunduğu ekonomik ve siyasi krizi tespit eden ve çözüm önerilerini içeren bir mektup yazarak, AB liderlerine, 'doğal gazı kesebiliriz' uyarısında bulundu. Mektubun hemen ardından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Türkiye-Rusya ilişkilerinin gaz nedeniyle zedelenmeyeceğine inandığını açıkladı.
Bununla birlikte sürekli petrol ve doğal gazın konuşulduğu piyasalarda, tarımsal emtia da krizden, derinden ve hem de çok ciddi nasibini alıyor. Üstelik Ukrayna'da sular durulmuş değil. Daha önce Harkov bölgesindeki halkın Rusya'ya bağlanmak için referandum talebinden bahsetmiştim. Bu bölgedeki olaylar tırmanmaya başladı. Ülkenin tarımsal ihracatı zaten sekteye uğramıştı, ikinci ve en önemli tehlike ise ekim yapılmaması ki; karışıklıkların devam etmesine bakılırsa bu uzak bir ihtimal değil. Velhasıl, Ukrayna krizi sebebiyle tarım ürünleri küresel fiyatlarının yükselişine devam edeceğini söylemek, kehanet sayılmaz.
Tahıl ürünlerinde Ukrayna Türkiye için önemlidir, hatta sadece Türkiye için değil Karadeniz havzası ve bazı ürünlerde ise dünya için çok önemli bir ülkedir. İşin bizi ilgilendiren boyutu, Ukrayna'dan yaptığımız tarım ürünleri ithalatının yanında, Rusya ve Ukrayna ile olan meyve sebze ihracatımızda aksamalar yaşanması ihtimalidir. Kuru üzüm, fındık, domates, narenciye Ukrayna'ya ihraç ettiğimiz başlıca ürünlerden birkaçı sadece. Sonuçta Ukrayna, bugün iflasın eşiğine gelmiş bir ülke ve iflastan kurtulması için 27 milyar dolar gerekiyor. Üstelik Rus askeri tehdidi altındaki ülkeye bu parayı kimin verebileceği de meçhul. Bu da gözden uzak tutulmayacak kadar ciddi bir sorundur.
Kısacası tüm bu gelişmeler, Ukrayna krizinde en kötünün geride kalmadığını, aksine belki de krizin tüm dünya ve elbette Türkiye için daha yeni başladığını gösteriyor. Putin'in AB liderlerine mektubunu ve Rus turistlere 'Türkiye'ye gitmeyin' uyarısını bunun bir işareti olarak görüyorum. Diğer taraftan Rusya ile bir doğal gaz krizinin gündeme gelmesi şimdilik muhtemel görünmese de, Batı'nın yaptırımlarını arttırması karşısında iş nereye varır kestirmek güç değil. Bu iş Türkiye'nin elini (Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı) TANAP'ta güçlendirir ve özellikle AB ile ilişkilerde bize manevra alanı sağlar mı bu da ayrı bir soru işareti. Gazprom'un Kırgızgaz'ı 1 dolara devralması, Rusya'nın Türkmen ve Azeri gazının olduğu bu bölgede de önleyici aktif eylemlerde bulunacağını gösteriyor.
