İlknur Menlik - Sabah.com.tr
imenlik@comart.com.tr
FAO Gıda Fiyatları Endeksi'nin, 2011 yılındaki tepe noktasından düşük olmakla birlikte halen yüksek seyretmesi ve yılbaşından bu yana yükselişini sürdürmesi, bu yöndeki tahminleri kuvvetlendiriyor. Bir diğer husus, belli başlı tarımsal ürünlerde küresel üretim rekorları tahminlerine ve 2014 yılına nispeten yüksek stoklarla girilmesine karşın küresel fiyatlardaki artış yönlü isteğin devam etmesi. Örneğin; mısırda, Şubat ayındaki fiyat yükselişinin ardından Mart'ta yatay bir seyir izlemesine ve üretimindeki 6,4 milyon tonluk artışa karşın, fiyat olarak güçlü bir yükseliş beklentisi hakim. Üstelik küresel pazara arz edilen miktar 3,6 milyon ton kadar yükseldi. Bunun 2 milyon tonu Brezilya'dan, 1'er milyon tonu ise Güney Afrika ve Rusya'dan geldi. Afrika Mahsul Tahminleri Komitesi'nin son yayınladığı tahminlere göre, Güney Afrika'da bu yılın mısır hasadı son 33 yılın en yüksek hasadı olacak. Aynı şekilde Uluslararası Hububat Konseyi de yeni sezonda küresel mısır üretim tahminini yükseltti. Ancak mısır fiyatlarındaki güçlü yükseliş beklentisine neden olan gelişme, Rusya – Ukrayna arasındaki kriz ve bu sebeple Karadeniz'den yapılan sevkiyatta sorunlar yaşanması ihtimali. Yine bu dönemde Ukrayna'da ihracatın buğdaydan mısıra kaydığı da görülmekte.
Küresel buğday arzı da 2012/13 döneminde AB ve Ukrayna tüketimi düştüğü için beklenenden yüksek gerçekleşen başlangıç stoğunun etkisiyle 2013/14 sezonuna 0,5 milyon ton artışla girdi. ABD Tarım Bakanlığı verilerine göre, dünya buğday ithalatı Çin'deki 1,5 milyon tonluk düşüş nedeniyle Mart ayında 1,7 milyon ton azaldı. Küresel ihracat da aynı dönemde Avustralya, Kanada, Hindistan, Ukrayna ve Brezilya'yı kapsayan 5 ülke için 2,3 milyon ton civarında azaldı. Küresel buğday tüketimi 2013/14 döneminde 2,4 milyon ton düşerken, bu düşüşteki en önemli etken Çin oldu.
Dünya pirinç üretimi ise 0,8 milyon ton artarak 475,6 milyon tonla rekor seviyeye ulaştı. Bunda Brezilya, Pakistan ve Sahra altı Afrika ülkelerinden gelen tahminlerin etkisi var. Küresel tüketim de Brezilya, Güney Kore, Sahra altı Afrika, Vietnam ve ABD'deki artışlar nedeniyle 0,5 milyon ton kadar yükseldi. Küresel 2013/14 kapanış stok tahminleri ise 0,5 milyon tonluk düşüşle 111,2 milyon tona geriledi. Ancak yine de bu miktar, bir önceki yıldan 1 milyon ton yüksek. Stok tahminleri Çin, Brezilya ve AB için artarken Pakistan, Tayland, Vietnam ve ABD için düştü.
Küresel yağlı tohum üretimi 2013/14 sezonunda 504,5 milyon tona ulaştı. Tek düşüş soya fasulyesinde yaşanırken, üretim tahmini 284 milyon ton olarak belirlendi. Düşüşe rağmen bu rekor bir seviye. Dünyanın en büyük soya üreticisi Brezilya'da verim düşüşü nedeniyle üretimin 87,5 milyon ton olacağı hesaplanıyor. Ancak Brezilya'da hasat edilen ürünün kalitesi önümüzdeki dönem soya fiyatlarında belirleyici olacak. Hindistan'da da 0,8 milyon tonluk bir düşüş var. Diğer taraftan Hindistan ve AB'de kolza, Rusya'da ayçiçek, Arjantin, Brezilya ve Hindistan'da yerfıstığı üretiminde artış var. Küresel yağlı tohum arzı ve ihracatında artış olurken, stok tahminleri ise 1,4 milyon ton düşürülerek 82,6 milyon ton şeklinde hesaplandı.
Tüm bu yüksek üretim tahminlerine karşın, dünya nüfusundaki hızlı artış ve Çin başta olmak üzere gelişen Asya'nın talebi, bunun yanında birtakım bölgesel politik risklerin getirdiği ihracatın kısıtlanması ve nakliyede yaşanması muhtemel sorunlar, fiyatların sağlamlığını korumasına neden oluyor. Yükselen fiyatlar üretici tarafında bir cazibe oluştursa da bu yükselişin gerçek anlamda çiftçilere faydalı olabilmesi için küresel pazarın daha liberalleşmesi ve serbestleşmesi, üretim ve ticaretin gereksiz bürokrasiden arındırılması, biyoteknoloji dahil yenilikçi çözümlere ilişkin gelişmelerin daha yakından takip edilmesi gerekiyor. Böylece çiftçiler varlıklarını devam ettirirken, pek çok ülke için gıda güvencesi sağlanarak, sürdürülebilir kalkınmaları devam ettirilebilir.
