Ülkemizde 500 bin kişiye yakın emeklikte yaş takılma mağduriyeti yaşayan insamızı kapsayan ve TBMM Başkanlığı'na sunulan teklife göre, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanlar istisna sayılacak. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra sigortalı olanların bu kanun yürürlüğe girdikten sonra 360 gün içinde bu istisna ile emekli olmaları amaçlanıyor.
Emeklilikte yaşa takılanlarda son durum nedir? bu sorunun yanıtına istinaden TBMM'ye sunulan teklifle 8 Eylül 1999'dan sonra Emeklilikte yaşa takılanları kapsayacak şekilde düzenleme yapılması için düğmeye basıldı.
Sigorta ve prim gün süresini doldurmuş fakat emeklilik yaşının dolmasını bekleyen kişilerin bir an önce emekli olabilmesi için kanun teklifi hazırlandı. CHP Sinop Milletvekili Barış Karadeniz, Sosyal sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Kanunu'na Geçici Bir Madde Eklenmesi Hakkında Kanun Teklifi'ni TBMM Başkanlığı'na sundu. Teklif, sosyal güvenlik kanunlarına göre sigorta süresi ve prim gün sayısını doldurmuş ve yaşlılık aylığının bağlanması için yaş koşulunu bekleyenlerin emekli olmasını amaçlıyor. Teklife göre; 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanlar istisna sayılacak. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra sigortalı olanların bu kanun yürürlüğe girdikten sonra 360 gün içinde bu istisna ile emekli olmaları amaçlanıyor.
ARANAN 500 BİN KİŞİ MAĞDUR
Söz konusu teklif, yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre sigorta süresi ve prim gün sayısını doldurmuş ancak yaşlılık aylığının bağlanması için yaş koşulu bekleyen 500 bini aşkın çalışanın mağduriyetinin giderilmesini amaçlıyor.
ŞARTLAR
Kadın 50, erkek 55 yaşını doldurmamış olmalı. Kadında 20, erkekte 25 yıllık sigorta süresi bulunmalı ve en az beş bin gün prim ödemesi şart. Ya da kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olanda en az beş bin gün veya 15 yıldan beri sigortası olanlarda en az üç bin altı yüz gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olması şartı aranıyor.
PRİM ŞARTINA TAKILANLAR İÇİN BAKANLIKLARIN ANLAŞMASI GEREKİYOR
Emeklilik için tüm şartları sağladığı halde sadece prim günü eksikleri bulunan vatandaşlarımız için de düzenleme yapılması ve mağduriyetlerinin giderilmesi gündemde. Eksik prim günlerini borçlanmaları sağlanarak emeklilik yollarının açılması için çalışmalar sürüyor fakat bu konuda yasal düzenleme yapılabilmesi için ilgili bakanlıklar arasında uzlaşma sağlanması şart. Prim günü şartına takılan 100 bine yakın kişi bulunuyor.
EYT MAĞDURU BAĞ-KUR'LULAR İÇİN YENİ DÜZENLEME GÜNDEMDE
Prim günü ve yaşını tamamlayıp yine de borcu kalan Bağ-Kur mağdurları için bu borcun ödenmesine yönelik düzenleme yapılacak ve vatandaşlar kredi çekerek bu borcu kapatacak ve emekli olabilecek. Üzerinde çalışmların devam ettiği yeni torba yasa da borçların yapılandırmasına yönelik yeni düzenlemeler olacak. Bu da yüzbinlerce vatandaşın emeklilik haklarını almaları demek. Özellikle Bağ-Kur'lu esnaflar emeklilik için tüm şartları yerine getirmesine rağmen borcu olduğu için emekli olamıyordu. Yeni yasa yüklü borçların faizlerini silip taksit imkanı getiriyor. Borcun tamamını ödeyip emekli olacaklar kredi alabilecek.
Öte yandan geçtiğimiz günlerde Yargıtay, yüz binlerce Bağ-Kur'luya erken emelilik müjdesi sayılabilecek emsal bir karar verdi. Yargıtay, yüz binlerce Bağ-Kur'luya emsal olacak bir karar verdi. Kararla 2000 yılından önce vergi kaydı, esnaf odası kaydı bulunan ve bu dönemden önce belli bir süre kaydı olup silinenlere ikinci bir fırsat kapısı aralandı. Bağ-Kur'lular yıllardır bu kararı bekliyordu.
YOK SAYDILAR
Olay neydi? 4 Ekim 2000'de çıkan bir yasa ile belirlenen süre içinde (bu süre üç aydı) Bağ-Kur'a girişini yaptırmayanlara "Sizi 4 Ekim 2000'den sonra sigortalı sayalım" denildi.
Ancak bu karar büyük tepki çekti ve 'Anayasa Mahkemesi'ne kadar gitti.
Yüksek Mahkeme, kararı 8 Ağustos 2001'de iptal etti. İptal kararma karşı dönemin hükümeti yeni bir yasal düzenleme yaptı. '4956 sayılı' kanunla, 4 Ekim 2000'de çıkan yasa hükümlerine benzer bir düzenleme yapıldı. Başka bir ifadeyle 2000'den önce oda kaydı, vergi kaydı, esnaf sicil kaydı olunan dönemler yok sayıldı. Geriye dönük borçlanma sağlanamadı. Bu nedenle 500 bin esnaf ve sanatkar ile vefat eden esnaf ve sanatkarın bakmakla yükümlü olduğu kişiler bu haktan yararlanamadı.
Yani üst üste yapılan düzenlemeler, 'Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararma rağmen hak kaybma neden oldu.
SİGORTALI SAYILMALIYDI
Yargıtay ise açılan bir davada, 2000 yılından önceki dönemlerin sigortalılığa sayılması yönünde emsal niteliğinde karar verdi. Yargıtayın kararı 1985'te çıkan '3165 sayılı Kanun'a dayanıyor.
Bu kanun, "Gelir Vergisi mükellefi olanlar, esnaf ve sanatkarlar siciline kayıtlı bulunanlar veya kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıtlı bulunanların kayıtlı oldukları tarihten itibaren kendiliğinden (otomatikman) sigortalı sayılacağıma" hükmediyor.
Bağ-Kur kaydı olmayan 100 binlerce esnafı heyecanlandırdı. Karara göre; 2000'den önce vergi, sicil ve oda kaydı olup da sigortasını yaptıramayanlar geçmişe dönük borçlanma yapabilecek. Ama dava açmak gerekiyor! Eş ve çocukların durumu 2000'den önce kaydı olup primi tamamlayamadan vefat edenlerin eşi, çocuğu varsa aynı haktan yararlanabilir.
Hak sahiplerinin de Yargıtay'ın kararına dayanarak dava açması gerekiyor.
Bu konuda açılan dava ve taleplerin artması halinde hükümetin yasal düzenleme yapabileceği ifade ediliyor.
'Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun kararına göre; 1985-2000 arasında oda, sicil ve vergi kaydı olanlar, ihtiyaçları varsa bu dönemleri sigortaya saydırabilecekler. Ancak bu kayıtların ispat edilmesi gerekiyor. İspat da yetmiyor.
MAHKEMEYE BAŞVURMAK ŞART
Çünkü bu durumdaki kişilerin başvurusunu SGK kabul etmiyor.
Kayıtlarını aldıkları evrakla ispatlayanlar dava açarak Yargıtay'ın bu kararını emsal olarak gösterebiliyor. Davası olumlu sonuçlanan esnaf, bugünkü basamak ve prim tutarı üzerinden gerektiği kadar süreyi borçlanıp ödeyebiliyor. Bu durum sigortalılığı geri çekeceğinden yaşı da öne alıyor. Yani erken emekliliğin yolunu açıyor. Ayrıca prim eksiği olanlar, eksik primini borçlanmayla giderebiliyor.
Örneğin; emekliliği için 7 yıllık prime ihtiyacı olan bir esnaf geçmiş dönemdeki kayıtlı zamanlarını borçlanma hakkı kazanırsa, bu döneme ilişkin ödemeyi yapıp 7 yıl erken emekli olabilecek.
SADECE SSK'LILARA ERKEN EMEKLİLİK
Yaşı beklerken emekli olamayanlardan sadece SSK'lılara (4/A'lı) erken emeklilik hakkı düşünülüyor. Bağ-Kur'lu (4/B'li) ve memurlara (4/C'li) bu hak şimdilik söz konusu değil. SSK'lı olup da emeklilik bekleyenlerin ilk planda düşünülmesi doğru ancak, Bağ-Kur'lulara ve memurlara da erken emeklilik getirilmesi yerinde olacaktır.
YAŞA TAKILANLAR KİMLER?
SSK'lı olanlardan 8.9.1999 gününe kadar emeklilik için iki şart vardı. Birincisi, sigortalılık süresi (kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl), ikincisi de 5000 günlük prim ödeme gün sayısı. Bu tarihten sonra ise üçüncü bir şart daha geldi, yaş şartı. 8.9.1999 gününden önce işe girenler için kadınlarda 40 ile 58, erkeklerde ise 44 ile 60 yaş arasında değişen yaş bekleme süresi getirildi. Memurlar ve Bağ-Kur'lular için de benzer şekilde yaş şartı getirildi.
"Emeklilikte yaşı bekleyenler" yaşlı oldukları için iş bulamıyor. Emekli olmak istediklerinde ise "Gençsin" diyorlar. Bu sebeple iki arada kalıyorlar.
ALMANYA VE FİNLANDİYA ÖRNEKLERİ
Almanya'da normal emeklilik yaşı, işe giriş ve doğum tarihlerine göre 65 veya 67'dir. Ancak 63 yaşındakiler, her eksik yaş için yüzde 2'lik daha düşük emekli aylığı bağlama oranıyla 67 yaşını beklemeden emekli de olabiliyorlar. Daha sonra çalışsalar bile emekli aylıkları artmıyor. Finlandiya'da daha güzel bir uygulama var. Eksik aylık bağlama oranıyla daha erken yaşlarda emekli olanlar, emekli olduktan sonra çalışmaya devam ederlerse her çalıştıkları yıl aldıkları emekli aylığı yüzde 2 artarak gerçek emekli aylıklarına yükseliyor.
ÇALIŞTIKÇA EMEKLİ AYLIKLARI DÜŞÜŞÜ DEĞERLENDİRİLİYOR
Hükümetler çalışanları daha geç emekli etmek için yasa çıkarıyor. "Ayrıca çalıştıkça emekli aylıklarını düşüreceğiz" diyorlar. Bu sebeple 1.1.2000 gününden sonra biraz, 1.10.2008 gününden sonra ise her prim ödenen ay için ileride alınacak emekli aylıkları 2'şer lira düşüyor. SGK Başkanı bu konuda Denizli Pamukkale Üniversitesi'nden Doç Dr. Oğuz Karadeniz'in teklifini değerlendirdiklerini belirtti. Teklife göre, aktif yaşlanma politikaları kapsamında, günü dolduktan sonra yaşı beklerken çalışmaya devam ederken, her fazla 360 gün aylık bağlama oranının (ABO) 2 değil, 3 olarak alınması ve 50 yaşından sonra çalışılan her yıl için de ABO'nun 4 olarak alınması durumunda sigortalıların daha çok aylık almak adına çalışmaya devam edecekleri beklentisi olacağı belirtilmiş.
