İslam İşbirliği Teşkilatı zirvesine Suudi Arabistan-İran gerginliği damga vurdu. İran'ın bölgedeki bir çok ülkenin iç işlerine karışması nedeniyle eleştirilmesi, Türkiye'nin ev sahipliğindeki zirvenin bölgesel etkisinin ilk kez bu kadar yankı uyandırıyor olması, sabah.com.tr'nin yazarı Taha Dağlı'nın analizleriyle zirvede ön plana çıkan gelişmelerdi. 1-İRAN-SUUDİ ARABİSTAN GERİLİMİ ZİRVEYE NASIL YANSIDI? İki ülke yeni yıla krizle girmişti. Suudi Arabistan'ın Şii lider Şeyh Nimr'i idam etmesinin ardından İran agresif tepkiler göstermişti. Zirvedeki gerginlik kameralara bile yansıdı. Bununla birlikte İran'ın bir çok ülkenin iç işlerine müdahale etmesi nedeniyle kınanması, İran açısından soğuk duş niteliğindeydi. 2-İRAN NE YAPTI DA BU KADAR TEPKİ ALDI? Suriye'de genel anlamda Arap ülkelerinin çoğunluğunun durduğu yer muhaliflerin safı en azından bir çoğu Esat'ın yanında değil. Bu anlamda İran, Suriye konusunda başından beri hem finansal hem de askeri desteğiyle Şam rejiminin yanında yer alıyor ve Rusya ile ittifak halinde. 3-İRAN'IN YAYILMACI POLİTİKASININ BOYUTLARI NEDİR? Sadece Suriye meselesi değil Suudi Arabistan'ın burnunun dibindeki Yemen'de de Husilerin darbe girişiminde İran desteği var, Lübnan'da siyasi krizde yine İran var, Irak'ta iktidar ve ordu denince de akla yine İran geliyor. Ve Bahreyn'in de aralarında bulunduğu bir çok ülkede yine İran etkisine rastlıyorsunuz. Tahran yönetiminin Ortadoğu'da böylesine yayılmacı ve mezhepçi politika güdüyor olması başta Suudi Arabistan olmak üzere bir çok ülkenin tepkisini alıyor. Zaten İran ile Suudi Arabistan arasında 1979'daki devrimden itibaren bir gerilim söz konusu. 4-SUUDİ ARABİSTAN'IN İRAN HAMLELERİ NELER? Suudi Arabistan'ın İran'ın yayılmacı politikasına karşı 34 ülkenin yer aldığı İslam İttifakı ve İslam Ordusu oluşumlarıyla attığı adımlar var. Bu iki hamle terörle mücadele başlığında buluşuyor olsalar da İran'ın mezhepsel yayılma eğilimine karşı bir denge özelliği taşıyor. 5-HİZBULLAH'A DA TEPKİ VERİLİYOR, NEDEN? Lübnan merkezli Hizbullah oluşumu İran kontrolündeki bir hareket ve Suriye'de İran'ın kontrolünde rejimle birlikte yer alıyor. Hizbullah'ın Lübnan siyasetine yön veren aslında yönden ziyade daha çok siyasi mekanizmayı kilitleyip, krize yol açan hamlelerin de de İran etkisi söz konusu. 6-ZİRVENİN ÖNCEKİLERDEN FARKI NEYDİ? İslam İşbirliği Teşkilatı ve Arap Birliği, yıllardır genellikle hantal yapılarıyla ön plana çıkar. Ancak bu son zirvede açık bir Türkiye etkisi görüldü. İslam zirvesine Türkiye'nin ev sahipliğinde bambaşka bir vizyon kazandırıldı. Özellikle bölgesel konulardaki ihtiyaçlara göre hareket edildi, yani bugün Suriye merkezli krizde İran'ın durduğu yer ve diğer bölgelerdeki faaliyetlerinin Ortadoğu'daki bölünmüşlüğe katkı sağladığı gerçeği varken, İran konusunda eyyam yapılmadı, söylenmesi gerekenler bizzat İran Cumhurbaşkanının yüzüne söylendi. 7-TÜRKİYE-İRAN İLİŞKİLERİ NE DURUMDA? 2013'ten itibaren yani Hasan Ruhani'nin Cumhurbaşkanlığından itibaren Türkiye'ye yönelik agresif bir politika izliyorlar. Ancak Türkiye'nin İran'la arası, Rusya ya da Mısır'la olduğu gibi değil. Üstelik sınır komşusu olarak ambargo sonrası İran-Türkiye ilişkileri farklı bir boyut kazandı. Bu Ruhan'nin ziyaretiyle de ticari anlaşmalarla hayata geçiriliyor. 8-TÜRKİYE ARADA KALIR MI? Türkiye çok yönlü bir dış politika uyguluyor, elmalarla armutları aynı sepete koymuyor. Yoksa Türkiye'nin İran'la köprüleri atması için bir çok sebep var ortada. Ancak devletler arası ilişkilerin devam ediyor olması ve özellikle de böyle kriz ortamlarına karşın gelişebiliyor olması Türk dış politikasının verimliliğinin bir göstergesi. 9-KÜS ÜLKELER ARASINDA TÜRKİYE'NİN ROLÜ NE? Türkiye, bu zirveyle Ortadoğu'daki kapsayıcı rolünün ne denli etkili olduğunu da göstermiş oldu. Suudi Arabistan ile İran arasında ciddi bir kriz var. Ve bu kriz zirveye özellikle İran'ın kınanmasıyla direk yansıdı. Ancak hem Kral Selman hem de Hasan Ruhani, zirve için geldikleri Türkiye'de resmi ziyarette de bulundular. 10-FİLİSTİN MESELESİNE NEDEN EĞİLMİYORLAR? İran genel politika olarak İsrail karşıtlığı ve Filistin duyarlılığıyla Ortadoğu'da popülerlik kazanan bir ülke, Hizbullah da bu iki kaynaktan besleniyor. Ancak Suriye krizi İran ile Hizbullah'ı öyle bir noktaya getirdi ki, yıllardır bir numaralı politik söylemleri olan Filistin'i unuttular.