Gülhane Parkı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Topkapı Sarayı'nın dış bahçesiydi ve içinde bir koru ve gül bahçelerini barındırırdı. Türk tarihinde demokratikleşmenin ilk somut adımı olan Tanzimat Fermanı, 3 Kasım 1839'da Abdülmecit döneminde Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkı'nda okunmuştur ve bu nedenle Gülhane Hatt-ı Hümayunu da denir.[1]

İstanbul şehremini operatör Cemil Paşa (Topuzlu) zamanında düzenlenerek 1912 yılında park haline getirildi ve halka açıldı. Toplam alanı 163 dönüm kadardır. Parkın girişinde sağ tarafta İstanbul şehremini ve belediye başkanlarının büstleri vardır. Parkın ortasından iki yanı ağaçlı yol geçer. Bu yolun sağında ve solunda dinlenme yerleri, çocuk bahçesi bulunmaktadır. Boğaza doğru kıvrılarak inen yokuşun hemen sağında bir Aşık Veysel heykeli, yokuşun sonuna doğru biraz üst kısımda ise Romalılardan kalma Gotlar Sütunu vardır.

Sarayburnu Parkı kısmı eskiden Sirkeci demiryolu hattı üstünden bir köprüyle ana parka bağlıydı. Bu kısım sonradan sahilyolu (1958) ile parktan ayrıldı. Sarayburnu kısmında Atatürk'ün Cumhuriyetten sonra dikilen ilk heykeli (3 Ekim 1926) bulunur. Heykel, Avusturalyalı mimar Kripel tarafından yapılmıştır. Atatürk, halka latin harflerini halka ilk defa bu parkta 1 Eylül 1928 tarihinde gösterdi. Atatürk'ün naaşı Ankara'ya gönderilirken, İstanbul'daki son tören Gülhane Parkı'nın Sarayburnu bölümünde 19 Kasım 1938 tarihinde yapıldı. Tabut, top arabasından 12 general tarafından alınarak Yavuz zırhlısına götürülmek üzere rıhtımdaki bir dubaya yanaşan Zafer destroyerine konuldu.

Korunun içinde cins bitkilerin yanı sıra bazı yapılar da vardır. Bunun yanında İshak Paşa köşkü I. Selim'in iki Mermer Köşkü bunların arasındadır. Ayrıca I. Abdülhamit taralından yaptırılan Gülhane Kasrı da önemli yapılardandı. Bunların şimdi kalıntıları vardır.

Parkın Alemdar yönündeki Soğukçeşme kapısının yanında I. Ahmet Çeşmesi, parkın dışında Zeynep Sultan Camisi koruyu çevreleyen tarihi yapılardır. Gene Alemdar tarafında Gülhane Parkı'nı çevreleyen duvarın sağ köşesindeki Alay Köşkü tarihi önemi olan bir yerdir. Sarayburnu rıhtımında eskiden Bizanslılar'dan kalma Aya Barbaro kapısı vardı.

II. Mahmut bu kapıyı yıktırıp yerine topların koruduğu güzel bir saray yaptırdı. Bu saray 1862′de yanmıştır. Gene bu burun çevresinde Gotlar Anıtı, birçok kapılar, bodrumlar vardı ki en büyükleri Bizanslılar'dan kalma Aya Sotiri Manastırı'na aitti. Burada ayrıca Sinan Paşa tarafından yaptırılıp III. Murat'a hediye edilen köşkün kalıntıları da göze çarpar.

Topkapı Sarayı ile Gülhane Parkı arasında hem Sarayburnu hem de Alemdar ve Ayasofya yönlerinde yollar vardır. Padişahlar ve saray halkı koruya bu yollardan gidip gelirlerdi. Ayrıca padişahın dairesinden koruya giden gizli bir yol da vardı. Bu yol eskiden Sarayburnu yönünde olan köşklere çıkardı.

Parkın sağ tarafından Topkapı Sarayı'na giden yolda şimdi müzeler bulunmaktadır. Bu müzelerin altında bazı büyük bodrumlar vardır. Bunların Bizans İmparatoru Arcadius tarafından yaptırılan hamamlara ait olduğu sanılmaktadır.

Osmanlı Sarayı'nın 400 yıldan fazla bahçesi olan Gülhane Parkı 1912′de İstanbul Şehremini (Belediye Başkanı) Cemil Paşa (Topuzlu) zamanında düzenlenerek bir park haline getirildi ve halka açıldı. Gene aynı yıl içinde Cemil Paşa'nın çalışmaları ile Sultanahmet Parkı, Kısıklı Parkı, Yıldız Korusu halka açılmıştı.

Cumhuriyet devrinde Gülhane Parkı Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı'ndan sonra İstanbul semtinde ilk ayak bastığı yer olarak ayrı bir önem kazandı. Sarayburnu'nda bunu anmak için 1927′de Atatürk'ün ilk heykeli dikildi. Park o tarihten beri, halkın çok sevdiği bir gezinti yeridir. 1950′den 1958′e kadar İstanbul Belediyesi tarafından düzenlenen «Bahar ve Çiçek Bayramı» Gülhane Parkı'nda açıldı. Burada küçük çapta bir de «Hayvanat Bahçesi» kurulmuştu. Deniz kıyısında oluşu, parka ayrı bir özellik verir.

Gülhane Parkı'nın tarihe geçen bir önemli yönü de Tanzimat hareketinin başlangıcı sayılan Islahat Fermanı'nın 1839′da burada okunmasıdır. 3 Kasım tarihli olan Ferman Padişah I. Abdülmecit'le devlet büyükleri'nin, elçilerin önünde 101 pare top atıldıktan sonra o zaman Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) olan Mustafa Reşit Paşa tarafından okundu. Türkiye'nin Batılılaşma hareketinde ilk adımın atıldığı yer olarak da Gülhane adı önemli bir yer tutar.

Gülhane parkı 2003 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilerek, eski görkemli günlerini aratmayacak bir duruma getirildi.