Kweku Adoboli, işvereni olan küresel banka UBS'i 2.3 milyar dolar zarara sokan bir dizi yasadışı borsa işleminden dolayı gözaltına alındı. UBS ise onu derhal "kanunsuz iş yapan bir borsa işlemcisi" ilan ederek, kendi başına hareket eden ilkesiz bir soyguncu olduğunu iddia etti. Bir başka deyişle, ona hemen sırtını döndü. Banka, Adoboli'nin "yetkisini aşarak UBS risk limitlerini ihlal ettiğini" ve "hileli" işlemlerde bulunduğunu belirten bir açıklama yaptı. Adoboli halen hapiste, yaptığı işlemler de soruşturuluyor iken 24 Eylül'de şirketin İcra Başkanı Oswald Grübel istifa etti. UBS hiç şüphesiz iddia konusu işlemlerin bir sapma, dünya çapında 65 bini bulan çalışanları arasındaki münferit bir vaka olduğunun ispatlanmasını umuyor. Fakat söz konusu yetkisiz işlem, bankanın bir zamanlar sahip olduğu sarsılmaz ününe fena halde zarar veren ağır ahlaki ve kanuni kusurların sadece sonuncusu. Daha geniş bir açıdan bakınca, Adoboli'nin iddia konusu kusuru nereye kadar münferit bir sapma? UBS bankasındaki kültürün hiç mi suçu yok? UBS yönetim kurulu bu konuda bir şey yapacak mı? 31 yaşındaki Ganalı Adoboli, UBS'in göklere çıkarılan Delta One türev işlemler masasında çalışmaya başlaması kolay olmadı. Ona bakınca Fransız bankası Société Générale'den Jérôme Kerviel akla geliyor. Kerviel bankasını 7 milyar dolar kadar zarara sokan yetkisiz işlemler yapmaktan dolayı üç yıllık bir mahkûmiyetle karşı karşıya. Kerviel gibi Adoboli'nin de yaptığı işlemlerden doğrudan çıkar sağladığına ilişkin bir kanıt yok. Fakat sabık yatırım bankacılarına göre Adoboli'nin yetkisiz işlemleri, bireyi takım çalışmasının üstüne çıkaran UBS'teki kültürle uyumlu görünüyor. "Sorun kültür değil, kültürsüzlük. Herkes kendi kuyusunda diğerlerinden ayrı çalışıyor. İşlem yaparken herkes kendi başına" diyor onlardan biri. Mali kriz dünyadaki birçok bankanın gözünü korkutsa da UBS'in tutumu dikkat çekiciydi. Banka Ağustos 2008'de New York Başsavcısı Andrew Cuomo'nun yönelttiği suçlamalar karşısında bir anlaşmaya varmıştı. Cuomo, riski çok düşük değişken oranlı menkul değer olarak tanımladığı kâğıtları almaları için bankanın müşterilerini yanlış yönlendirdiğini, oysa yöneticilerin piyasanın çökmekte olduğunu bildiğini savunuyordu. Piyasa kilitlenip yatırımcılar da kâğıtlarını satamaz hale gelince düzenleyici kurumlar dava açmış ve UBS 19.4 milyar dolar geri ödemeye ve 150 milyon dolarlık bir cezaya razı gelmişti. UBS bu yılın Mayıs ayında da çalışanlarının eyalet bonosu türev piyasasına fesat karıştırdığını ve bundan dolayı 160 milyon dolar ödemeyi kabul etti. 2009'da Adalet Bakanlığı, UBS'in 17 bin zengin Amerikalının vergi kaçırmasına kolaylık sağladığını ileri sürmüş ve bankayı kovuşturma başlatmakla tehdit etmişti. Bunun üstüne banka takibatın ertelenmesi karşılığında 781 milyon dolar ödemeyi ve hesap sahiplerinin adını açıklamayı kabul etmiş, İsviçre bankacılığının gizlilik geleneğini fiilen sona erdirmişti. UBS'nin batmaya mahkûm ipoteğe dayalı menkul değerler piyasasına 2008'deki çöküşten önce pervasızca girişi, bankacılık tarihinin en büyük gaflarından biri olarak hatırlanacak. Banka bu yüzden 38 milyar dolar zarara uğramış ve İsviçre hükümetince kurtarılması gerekmişti. Fikrimce Adoboli skandalı, UBS yönetim kuruluna cesur reformlar için bir fırsat sundu. UBS'teki sorun Adoboli'nin baypas ettiği yetersiz risk denetimi veya kimi banka yöneticilerinin yasaları hiçe saymasına engel olmayan düzenleme eksikliği değil. Yönetim kurulunun sorunu, UBS kültürünün kişisel hırsa dayalı olup olmadığı. UBS yalnızca ahlaki ve hukuki ilkeleri şüpheli olan yöneticileri değil, kişisel çıkarlarını müşterilerin önüne koyan (profesyonel olduğunu iddia eden herkes için bu bir uyarı olmalıdır) herkesi istisnasızca ve açıkça uzaklaştırmalıdır.
