|
 |
 |
 |
AB Konseyi'nin Türkiye Raporu
Tavsiyeler
20. ECRİ, nefret duyulmasının kışkırtılmasını yasaklayan Türk Ceza Kanununun 312. maddesinin, bu hükmün özüne ve lafsına uygun bir biçimde ırkçı sözleri cezalandırmak için kullanılmasına özen gösterme yönündeki çabalarını sürdürmeyi Türk yetkililere hararetle tavsiye eder. ECRİ Türk yetkilileri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ifade özgürlüğü alanındaki içtihadını dikkate alarak 312. maddenin hangi durumlarda uygulanabileceği konusunda hakim, savcı ve avukatlara eğitim programları düzenlemeyi sürdürmeye teşvik eder.
21. ECRİ, derneklere, özellikle de azınlıktaki grupların çıkarlarını temsil eden ya da savunan derneklere, daha geniş bir özgürlük tanıma yönündeki çabalarını sürdürmeyi Türk yetkililere tavsiye eder. ECRİ, Dernekler Kanununun 5. maddesinin yazılışını, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin güvenceye aldığı örgütlenme özgürlüğünü kısıtlayıcı nitelikte yorumlanmasını engelleyecek şekilde gözden geçirmeyi tavsiye eder.
22. ECRİ Türk yetkilileri, ırkçılığa ve ırk ayrımcılığına karşı mücadeledeki yasal mevzuat hakkındaki ECRI'nin 7 Numaralı Genel Politika Tavsiyelerinden esinlenerek, Ceza hukukundaki ırkçılığa karşı mücadeleye yönelik hükümleri, özellikle de umumi hukuktaki tüm ihlaller için geçerli olmak üzere, ırkçı bir gerekçenin varlığı halinde ağırlaştırıcı bir hüküm öngörecek şekilde güçlendirmeye teşvik eder.
Medeni ve İdari Kanun Hükümleri
23. İkinci raporunda ECRİ, Türk yetkilileri ırk ayrımcılığına karşı mücadele etmek üzere kapsamlı medeni veya idari kanun hükümleri benimsemeye teşvik etmiştir.
24. Türkiye'de hâlâ ırk ayrımcılığını yasaklamayı hedefleyen kapsamlı medeni veya idari kanun hükümleri yoktur. Bununla birlikte, istihdam yasasıyla ilgili olarak kayda değer ilerlemeler gerçekleştirilmiştir. İş Yasası Haziran 2003'te değiştirilmiştir ve 5. maddesi bugün artık özellikle dil, ırk, din ve bir dini gruba mensup olmaya dayalı ayrımcılığı yasaklamaktadır. Milli ya da ulusal köken bir ayrımcılık gerekçesi olarak açıkça belirtilmemekle birlikte, gerekçelerin listesi diğer unsurları dışlayıcı değildir. Ayrımcılığın yasaklanması, işe alma dışındaki tüm iş ilişkileri için geçerlidir. 5. madde ayrıca iş akdinin feshi ya da ayrımcılık konusunda şikayette bulunan kişilere karşı müeyyide uygulanması halleri için beyine külfetini paylaştıran hükümler öngörmektedir. İş Yasasının 18. maddesi ayrımcı bir gerekçeyle işten çıkarmayı yasaklamaktadır ve ırk ayrımcılığı vakaları için de geçerlidir. Ayrımcılığın cezası tazminat ya da yeniden işe alınma şeklinde uygulanabilmektedir.
25. ECRİ, istihdam alanında ayrımcılığa karşı mücadelede bir ilerleme kaydeden bu yeni hükümleri takdirler karşılamaktadır. Bununla birlikte, bu hükümlerin uygulama alanları kısıtlıdır ve istihdamda, özellikle de işe almada karşılaşılabilecek tüm ayrımcılık türlerini kapsamamaktadır. ECRİ aynı zamanda hakimlerin göründüğü kadarıyla bu hükümleri, özellikle de beyine külfetinin paylaştırılması hususunu, henüz uygulamaya koymadıklarını kaydetmiştir. Nihayet, yaşamın diğer alanları ırkçı ayrımcılık konusunda yeterince korunmamaktadır.
Tavsiyeler
26. ECRİ, Türk yetkililere ırk ayrımcılığına karşı mücadele etmek üzere medeni veya idari hukuku güçlendirmeyi sürdürmeyi tavsiye etmektedir. Bu bağlamda, Türk yetkilileri ECRI'nin ırkçılığa ve ırk ayrımcılığına karşı mücadeledeki yasal mevzuat hakkındaki ECRI'nin 7 Numaralı Genel Politika Tavsiyelerini dikkate almalıdırlar.
27. ECRİ, özellikle de doğrudan ve dolaylı ırk ayrımcılığın yasaklanmasının, istihdam, meslek örgütlerine üye olma, eğitim, öğrenim, konut, sağlık, sosyal güvenlik, kamuya yönelik hizmetler ve mallardan istifade etme, bir ekonomik faaliyet sürdürme ve kamu hizmetleri de dahil olmak üzere tüm alanlarda, gerek tüm kamu yetkililerine, gerekse de ister kamu alanında ister özel sektörde yer alsınlar, tüm özel ve tüzel kişilere uygulanması gereğinin altını çizer.
28. ECRİ ikinci raporunda, zorunlu din ibaresinin nüfus cüzdanlarından çıkarılması çağrısını yinelemiştir. Nüfus cüzdanlarında dinin belirtilmesi hâlâ zorunludur, üstelik bir kişinin dinsiz olduğunun belirtilmesi mümkün değildir. Türk yetkilileri, nüfus cüzdanlarındaki zorunlu din ibaresi meselesini incelemekte olduklarını ve iki çocuğunun nüfus cüzdanlarının din hanesine doğuştan zorunlu olarak konulan "İslam" ibaresinin kaldırılmasını talep eden ebeveynlerin başvurusu üzerine, 3 Numaralı Ankara Bidayet Mahkemesinin 27 Eylül 2004 tarihinde bu yönde bir karar aldığını bildirdiler. Özellikle dini azınlık gruplarına mensup okullarda kimlerin öğrenim görebileceğinin tayin edilmesi açısından bu ibarenin yararlı, hatta gerekli olduğunu söyleyenler de çıkmıştır.
Tavsiyeler
29. ECRİ, bir yandan Lozan Anlaşması kapsamına giren dini azınlık gruplarına mensup kişilerin haklarını korumakla birlikte, nüfus cüzdanlarındaki din ibaresinin çıkarılmasını sağlayan bir mekanizmayı en kısa sürede öngörüp uygulamayı Türk yetkililere tavsiye eder.
Adli Uygulamalar
30. ECRİ ikinci raporunda, Türk yetkilileri, tercüme ve avukat hizmetlerine pratikte ulaşmada karşılaşılan sorunlara ilişkin şikâyetleri soruşturmaya teşvik etmiştir.
31. ECRİ özellikle adli uygulamalar alanındaki mevzuatta önemli ilerlemeler sağlandığını kaydeder. Örneğin yasa, gözaltına alınanların, talep etmeleri halinde, ilk saatlerden itibaren avukatlarıyla görüşebileceklerini öngörmektedir, ayrıca ücretsiz bir hukuki yardım da öngörülmüştür. Sözlü tercüme hizmetleri de Devlet tarafından sağlandığı için ücretsizdir. Bununla birlikte, bu konuda bilgi veren kitapçıklar yayımlayıp dağıtan kimi baroların çabalarına rağmen, ilgili şahısların ücretsiz avukat ve tercüman hizmetlerinden yararlanma hakları konusunda yeterince bilgi sahibi olmamaları nedeniyle, bu hükümler pratikte her zaman uygulanamamaktadır.
Tavsiyeler
32. ECRİ, yetkilileri azınlıktaki grupların mensuplarının yasada öngörülen koşullarda gerçek bir hukuki danışmanlığa ulaşabildiklerinden ve belirtilen ölçütlere uymaları halinde ücretsiz hukuki danışmanlık hizmetinden gerçekten yararlanabildiklerinden emin olmaya hararetle teşvik eder. ECRİ, bir profesyonel sözlü çevirmenin hizmetlerinden tüm adli uygulamalarda ücretsiz olarak yararlanılabilmesinin önemini vurgular.
Uzman Merciler ve Başka Kurumlar
33. ECRİ bu konuya aşağıda değinmektedir. Bakınız "Özel Konular".
|
|
|
|
|
