Kanlı Elmasfilminde siyahilerin yaşamak için verdikleri savaşın ortasında sarı saçları ve mavi gözleriyle yer etmişti Leonardo DiCaprio'nun canlandırdığı Danny Archer. Afrika'nın güneyinde bugünkü adıyla Zimbabve olan Rodezya doğumluydu ve hayatını elmas kaçakçılığıyla kazanıyordu. Kıtada süren savaşlarda kullanılan silahlar Avrupa ve dünyanın birçok ülkesinden elmas karşılığında satın alınıyordu. Bu nedenle Afrika halkları için bu değerli taşın adı 'kanlı elmas'a dönüşmüştü. Danny Archer'ın filmde kendisini sürekli eleştiren gazeteciye söylediği şu cümle o yüzden unutulmazdı: "Çıkardığım elmasları kim alıyor sanıyorsun? Dergilerdeki reklamlarda yer alan büyük parlak taşları isteyen, rüyalarda yaşayan Amerikan kızları... Ben bir hizmet sunuyorum; dünya elimizdekileri arzuluyor ve üstüne üstlük de ucuza istiyor."
ELMAS KARŞILIĞINDA SİLAH
Afrika bir elmas cenneti. Ve yüzlerce yıldır bu elmasların hem çıkarılması hem ticarete sunulması hem de gözde mücevher mağazalarına ulaşması, insanlık tarihinin en kanlı süreçlerinden birinin yaşanmasına neden oluyor. Afrika'da egemen yönetimler ile yönetimlere isyan eden militan grupların en önemli egemenlik sahalarından biri olan elmas madenleri üstünden yapılan savaşlar, aynı zamanda ülkelerin egemenlik savaşlarının bir türü. Elmas savaşları sırasında yönetimlere isyan eden militan gruplar buldukları madenleri çoğunlukla silahla ele geçirdi. Ardından tecavüz, köpekle kontrol etme, kol ve bacak kesme, küçük yaşta çocukları kaçırma gibi türlü işkencelerle halk madenlerde çalışmaya zorlandı. Sadece Sierra Leone'de hükümet karşıtı Birleşik Devrimci Cephe'nin 20 bin kişinin dilini, kolunu, dudağını veya kulağını keserek sakatladığı ve 75 bini aşkın kişinin öldürüldüğü biliniyor. Birleşmiş Milletler 'kanlı elmas'ı şu şekilde tarf ediyor: "Uluslararası alanda tanınan veya yasal hükümetlere isyan eden grupların hâkim olduğu alanlardan çıkarılan elmaslar." Ancak insan hakları örgütlerinın bu tanıma itirazı var çünkü onlar, hükümetlerin de bu ticarete destek verdiğini söylüyor. Hatta insan hakları savunucuları bu elmasın kadınlara takılmasını sağlayan, aralarında De Beers'in de olduğu birçok şirketin de bu kana bulaşmış olduğu görüşünde. Örneğin Angola'daki iç savaş sırasında De Beers'in eski ortaklarından Joe de Deker'in ayrılıkçı örgüte 1993-1997 yılları arasında silah sağladığı bilinen bir gerçek. Araştırmalara göre Doğu Avrupa'dan getirilen silahlar karşılığında 6 milyon dolarlık elmas şirketin Belçika'daki merkezine gönderildi. Zaten De Beers de sadece 1992 yılında yasal ve yasal olmayan yollardan Angola'dan 500 milyon dolar değerinde elmas satın aldığını kabul ediyor.
ESKİ İSYANCI TAYLOR
Elmas ticaretinin en önemli hedef kitlesi, kadınlar. Çünkü kadınlar boyunlarında, parmaklarında ışıldayan o taşla gösterişlerine gösteriş, güzelliklerine güzellik kattıklarını düşünüyor. Ancak elmas ticaretinin bugün yeniden gündeme gelmesinin nedeni de yine bir kadın. Hem de çok ünlü bir kadın, Naomi Campbell. Çünkü "Evet, ben bu elması eski Liberya lideri Charles Taylor'dan aldım," dediğinde elmas ticaretinde hiçbir parmağı olmadığını söyleyen bir lider ilk kez hapse girecek. Eski bir isyancı lider olan Charles Taylor, 1997 yılında Liberya'nın devlet başkanı oldu. Onun esas olarak suçlanmasına neden olan iddia ise, Sierra Leone'de yüzbinlerce kişinin ölümüne yol açan iç savaşa silahlı destek vermek. Taylor, Sierra Leone'den satın aldığı elmaslar karşılığında isyancılara silah sağladığı iddialarını reddediyor. Kanlı elmasa karşı ilk raporu hazırlayarak ve bu konuda uluslararası duyarlılık başlatan ilk oluşum ise Global Witness adlı bir sivil inisiyatifin. Global Wittnes'ın (Global Tanık) gönüllülerinden Elly Harrowell, ilk raporu 1998 yılında Angola için hazırladıklarını söylüyor: "Taylor'un mahkemeye çıkarılması çok önemli. Bu dünyaya verilecek önemli bir mesaj olacak." 2003 yılında uluslararası alanda kanlı elmasla mücadele anlamında ilk kabul edilen anlaşma olan Kimberly (KP) ile ticaretin yakından izlenmesi sağlandı. KP Basın Sorumlusu Netta Bar-El, KP'nin ilk yürürlüğe girdiği yıl kanlı elmasın dünya elmas üretiminin yüzde 15'ini oluşturduğunu, bugünse bu rakamın yüzde 1'in altına indiğini söylüyor. Ayrıca 1990'ların sonunda Sierra Leone'den çıkan yasal elmas sıfırken, bu değer 2006 yılında 125 milyon dolara çıktı. Zimbabwe'den kaçak 'kanlı' elmas ticareti çok yaygın. Zimbabwe'den çıkan elmas sırasıyla Mozambik, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri rotalarını izleyerek Avrupa ve ABD'ye ulaşıyor. Dünyanın dört bir tarafından gelen elmas tüccarları Mozambik sahillerine oturup elmas satın almayı bekliyor. Çoğunluğu önce Hindistan'a gidiyor çünkü dünyanın en büyük kesme ve parlatma sanayii orada.
Her şey kadında bitiyor
Kanlı elmas ticaretiyle en önemli sorumluluğun kadınlara düştüğünü söyleyen Global Wittness (Global Tanık) örgütü gönüllülerinden Elly Harrowell bu konuyla ilgili şunları söylüyor: "Kadınlar satın alacakları elmasın kökenini, hangi ülkeden, hangi yıl çıkarıldığını sorarlarsa ve 'kanlı' elmas olmadığının kanıtlanmasında ısrar ederlerse bu iş çözülür. Bütün suç elmas meraklısı kadınlarda mı bilmiyorum, ancak bence tüketim dünyası çok etkili ve sorumluluk sahibi. Sanayinin tavrını onlar belirliyor. Onların bu tavrı bir mesaja dönüşebilir ve bu mesaj hem şirketlere hem de elmas ticareti yapan ülkelere kadar ulaşabilir. Bu da ülkelerin tavırlarını değiştirmesini sağlar."
