Koskoca bir toplumu alkımın altından geçirmeye çalıştılar

"Kırşehir'in abdal ozanlarına bir yenisi eklendi. Çerkes Ahmet, Çekiç Ali'yle, Muharrem Ertaş'la ve Neşet'le aşık atacak kabiliyette bir âşık olduğunu gösterdi. Kırşehir'den bir Neşet çıkmıştı, şimdi bir de Ahmet çıktı. Biri tezenesini kullandı, diğeri kalemini. Biri insanın varoluş meselesini dile getirdi, diğeri ona toplumsal bir boyut ekledi."
Bu satırları yazmış Tahsin Sami, gazeteci Ahmet Tezcan'ın 40 yıl içinde sakladığı, 12 yılda yazdığı Kafirûn romanının arka sayfasına. Kafirûn Arapça'da 'kafirler' demek. "Hangi çılgın kitabına böyle bir ad koyabilir?" diye şaşırıyorsunuz önce. Ve romanı okuyunca anlıyorsunuz işin içinde işler olduğunu. Hem de ne işler...
Roman kabaca iki İsmet'le iki Hikmet'in hikayesini anlatıyor. İlk bölümde perde bir yangın sahnesiyle açılıyor ve önce Dabakların gelini 'fingirdek' İsmet'le tanışıyoruz. Kendisini kırığıyla bastılar zannedip evi ateşe veren, uçarı ve hayalperest yeni gelin... Yazar o yangını hatırlıyor, kadınların İsmet hakkında söylediklerini de. "O zamanlar beş yaşımda olmalıyım. Yüzüme vuran alevler, kulağıma dolan kelimeler aklımda. Bazı şeyleri okuyucuya ters gelecek açıklıkta yazdım. Gerçekten öyle miydi bilmiyorum. Zaten neticede bir roman bu." İkinci İsmet, olayların arka planında güçlü bir figür olarak varlığı hissedilen İsmet Paşa'dır. "İki İsmet şehveti ve şiddeti temsil ediyor," diyor Ahmet Tezcan. "Dozu artınca şiddete dönüşen şehveti ve şiddetlendikçe şehvete dönüşen şiddeti."
İkinci bölüm, yani iki Hikmet'in hikayesi, bunun panzehiri niteliğinde. Hikmetlerden biri yazarın babasıdır. Kamyon şoförü Çerkes Hikmet Usta... Dokuz çocuklu bir ailenin babası. Mahallenin sevilen insanı... Yolculukları sırasında Said Nursi'yle tanışmış ve ona kalpten bağlanmıştır. Onun kitaplarını okumuş ve sistemin ona taktığı isimle Nurcu Hikmet olmuştur. İkinci Hikmet, Türk siyasi düşünce tarihinde özgün bir yere sahip olan Dr. Hikmet Kıvılcımlı'dır. Komünist, romandaki adıyla 'Gomunis doktor'dur. Hayatının 22 yılını hapishanede geçirmiş ve nihayet 1971 muhtırasından sonra yurt dışına kaçmıştır.
Peki nedir bu ikisini bir araya getiren? Yazar Ahmet Tezcan'ın babasının vefatından sonra ailenin diğer fertlerinden duyduğu bir hikayedir. Gomunis doktor dokuz yıllık en uzun tutukluluk süresini Kırşehir'de geçirir. Annesi Münire Hanım da oğluna yakın olmak için Kırşehir'e gelir. Fakat zengin bir kadın değildir. Nurcu Hikmet Usta, uzun seyahatlerinden birinden dönüşünde sokaklarda yiyecek ararken rastladığı kadını alıp evine getirir. Münire Hanım tam iki buçuk yıl o evde kalır. Yaşanmış bir hikaye...
Nurcu Hikmet, annesinin emin ellerde olduğunu ifade etmek için komünist Hikmet'le tanışır ve aralarında ilginç bir diyalog başlar. Konuşarak sürdürülen bir diyalog değildir bu. Şoför Hikmet, komünist Hikmet'e gönderdiği bazlamaların içine Üstad'ının risalelerinden bölümler koyar. Kömünist Hikmet, yıkanması için gönderdiği çamaşırların ceplerine kendi eserlerinden pasajlar... "Babanız size hiç Dr. Hikmet Kıvılcımlı ile olan tanışıklığından söz etmiş miydi?" diye soruyorum. "Etmedi. Sadece bir kez, o da Kıvılcımlı yurt dışına kaçtığında haberleri birlikte dinlerken 'Türkiye'deki en dürüst komünist bu adamdır,' demişti. Babam övünmeyi sevmezdi. Ama ablam Münire Hanım'ın kendisine Rumeli ağzıyla ilahiler öğrettiğini hatırlıyor: Âşık oldum ben Allah'ın adına/ Doyamadım lezzetine tadına."
İki İsmet'ten yayılan şehvet ve şiddetin karşısına iki Hikmet'in sergilediği uhuvvet ve muhabbeti koymuş Ahmet Tezcan. "Uhuvvet yani kardeşlik şiddeti, muhabbet şehveti öldürür. Bunlar birbirinin panzehiridir."

BİRİ KIRMIZI DİĞERİ YEŞİL
Şüphesiz sadece bir tesadüf değil bu iki farklı karakteri bir araya getiren. Ki yazara sorarsanız bu ikisi zannettiğimiz kadar farklı değildir. "İki Hikmet'ten biri kırmızı, diğeri yeşil. Karşılıklı iki kişinin birinin sağ gözünün diğerinin sol gözünün üzerine denk gelmesi gibi."
Romanın derdini şöyle anlatıyor Tezcan: "Gomunis doktor kesinlikle Allahsız değil ama eyvallahsız bir adamdı. 1954'te Vatan Partisi'ni kurdu. 1956'da Eyüp Meydanı'nda yaptığı bir mitingde dini argümanlar kullandığı, Peygamber ve dört halife dönemine atıf yaptığı için iki yıl hapse mahkum edildi. İktidarda ezanı Arapça aslına döndüren Menderes vardı. Aynı dönemde Nurcuların evlerine baskınlar yapılıyor, kitaplar yakılıyor, okuyanlar hapse atılıyordu. Said Nursi yine sürgündeydi. Kitap yazamasın diye kağıt bile verilmiyordu kendisine, aynı benim romanımdaki Hikmet Kıvılcımlı'ya yapıldığı gibi. Şunu söylemeye çalışıyorum: Hangi iktidar gelirse gelsin, hangi zihniyet iş başında olursa olsun Komünist Hikmet için de Nurcu Hikmet için de kader değişmiyor. Çünkü oluşturulan sistemin farklı renklere tahammülü yok. Mekanizmayı değiştirmediğiniz sürece sistem kim iş başına gelirse geldin aynı malı üretmeye devam ediyor. Siz ancak iplerin kalitesiyle oynayabiliyor ya da desen değiştirebiliyorsunuz. Kurucu meclis üyelerinden Müfit Hoca'nın romanda dediği gibi 'Sistem değişmedikçe 80 yıl geçse de bu böyle olacak.' Günümüzde bile bu temel yapı değişmedi."
Romanın bir diğer mesajını ise şöyle özetliyor: "Bu sistem sadece Anadolu'nun doğusunda ya da güneydoğusunda yaşayan halka zulmetmiş, baskılar yapmış gibi bir hava oluşturulmaya çalışılıyor. Yok böyle bir şey. Tamamında bu yapıldı. Bunu gösterebilmek için de Anadolu'nun göbeğindeki bir şehirde geçiyor romanım."
Yazarın da söylediği gibi bu bir kırılmanın romanı. Kırılmanın ardından kaosun, onun ardından da dağılmanın romanı gelecek. Anladığımız kadarıyla onlar da ideolojinin inanç derecesine yükselmesinin ve inancın ideolojiye dönüştürülmesinin tehlikelerini anlatacak.

ŞIKKALİ DESTANI YAZILMALI
Yerel ağızların edebi eserlerde hangi ölçüde kullanılabileceği bitmek bilmeyen bir tartışmadır. Ahmet Tezcan bu konudaki tercihini kullanmaktan yana yapmış: "Anadolu'nun göbeğinde geçen bir hikayede insanlar İstanbul lehçesiyle konuşsalardı yapmacık dururdu." İyi de yapmış. Kitap adeta bir kelime sandığına dönüşmüş. Tezcan bazıları sözlüklerde bile yer almayan 50'den fazla kelimeyi kaybolma ve unutulma tehlikesinden korumaya çalışmış. "Yaramaz çocuk için söylenen başangı, şımarmak anlamında yelikmek... Çarşıdan 'ârı' gelmek... Devramel, şemsaver, günebakan, gündöndü... Türkçenin son derece güzel kelimeleri bunlar."
Bir diğer kelime ise alkım. Eleğimsağma ya da ebemkuşağı. Günümüzdeki söylenişiyle gökkuşağı. Romanın alt başlığı: Alkım'ın Altından Kimse Geçemez. Taşrada yaşayan çocukların en büyük fantezilerinden biridir alkımın altından geçmek. Bütün dileklerinin kabul olacağını; hatta kızsalar erkek, erkekseler kız olacaklarını duymuşlardır. "Çocukluğumda alkımın altından geçmek için saatlerce yürüdüğümü hatırlarım." Ama geçmek mümkün değildir. Romanın politik mesajı da burada gizli. "İyi niyetlerle de olsa koskoca bir toplumu, dilini, kültürünü, hukukunu, iktisadiyatını, mahallesini alkımın altından geçirmeye çalıştılar. Bünyesine aykırı birçok şeyi alıp burada uygulamaya; onu, fıtratına aykırı bir şeye dönüştürmeye kalkıştılar. Toplum bunu kabul etmedi ve yorulup acı çekti haliyle."
Bir bakışla yanan kalplerin, karşılıksız yahut imkansız sevgilerin de anlatıldığı bu romanda bir de Şıkkali Divanı var. Ağzından, 'Gül cemali nurdan güzel/ Nefesi buhurdan güzel/ Seni bana yar vermezler/ Kalk gidelim burdan güzel' gibi deyişler dökülen bir kara sevdalı. O şiirleri de lise birinci sınıftayken aruz vezniyle yazdığı şiir Savaş Barkçın tarafından bestelenen Ahmet Tezcan yazmış. "Gidip de Şıkkali Destanı'nı halk kütüphanesinde aramaya kalkan olmaz inşallah," diyor Tezcan. Biz de kendisine diyoruz ki "Kimse aramaya kalkmadan o destanı yazıp halk kütüphanesine koymak boynunun borcudur."