Çağı anlamak için gençlerle beraber olmalıyım

"Geçen ay Öğretmenler Günü'nde benden de bir konuşma yapmamı istediler, 60 yıllık öğretmenlik hayatımın bir hesabını verdim. Bu bir tutku. Bildiklerimi başkalarıyla paylaşmayı seviyorum. Bu beni mutlu ediyor" derken sesindeki heyecan o kadar iyi hissediliyor ki onun öğrencisi olabilmek için bir kez daha üniversiteye gitmeyi göze alabilir insan... Dile kolay tam 60 yıldır bıkıp usanmadan ders veriyor. O hocaların hocası... Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nin ilk kadın asistanı, ilk kadın doçenti, ilk kadın profesörü, ilk kadın kürsü başkanı... 50 yıldır göçmen kadınlar üstüne araştırmalar yapıyor, akademik çevrelerde bu konuyu ondan iyi bilen de yok! Üstelik kendisi de sadece eğitim alabilmek için göç eden bir idealist! Henüz 14 yaşındayken, hiç Türkçe bilmediği halde sırf okumak için elinde bir bavulla Budapeşte'den Türkiye'ye geliyor. Annesi Alman, erken yaşta kaybettiği babası ise Türk. Zorluklarla geçen lise yılları ve ardından Hukuk Fakültesi'ndeki eğitiminden sonra o da kendini gençleri eğitmeye adıyor. Gerçek bir adanmışlık işte Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'ın hayatı... Çevresindekilerle bildiklerini paylaşmaktan hiç yorulmuyor. Onu önce her dilden kitaplarla dolu evinde, sonra da Boğaziçi Üniversitesi'nde ders verdiği sınıfında dinledik. 20 master öğrencisinin arasında Alman, Fransız, İspanyol öğrenciler çoğunlukta... Hepsi de böylesine birikimli bir hocaları olduğu için ne kadar şanslı olduklarının farkında. Hocalarının onları evine yemeğe davet ettiğini, hatta derslere kek, börek bile getirdiğini anlatırlarken, onun öğrencisi olmaktan duydukları gurur anlaşılıyor. 92 yaşındaki Prof. Dr. Nermin Abadan Unat, yaşadığı sürece yeni bilgiler öğrenmeye, öğretmeye, araştırmaya ve beynini yenilemeye kararlı. Biz de onun bu kadar sağlıklı ve gençlere taş çıkartacak kadar enerjik oluşunun sırlarını, bizzat kendisine sorduk.
- Bazı meslekler hiç bitmez. Hocalık da onlardan biri mi?
- Hayatımda elime oyun kağıdını sürmedim, kadınların yaptığı gibi çay saatim de yok. Bunun için, yaşadığım çağı anlamak için gençlerle beraber olmam lazım.
- Dersleri İngilizce mi veriyorsunuz?
- Evet. Aslında annemin Alman oluşu nedeniyle anadilim Almanca ama dünyada egemen olan dil 50 yıldır İngilizce. Ama Almanya çok önemli. Almanya da Avrupa için çok önemli bir ülke. AB kurulduktan sonra Almanya büsbütün önem kazandı. Bana sorarsanız AB eşittir Almanya. Bunun için Almanya'ya ait gelişmeleri izlemek lazım. Boğaziçi Üniversitesi'nde genç ve Almanca bilen arkadaşlar var ama Almanya'nın çok acı bir geçmişi var. Bu acı geçmişi gençliğimden beri bizzat yaşadığım için bunu aktarmak istiyorum. Benden sonra gelenler bunu yapamaz.

RADYODAN HITLER'İ DİNLERDİM
- Öğrencileriniz çok şanslı, 2. Dünya Savaşı'nın, Almanya'nın dönüşümünün, AB'nin kuruluşunun tanığısınız...
- Evet. Mesela ben Hitler'in sesini duymuş bir insanım. İzmir'de liseye giderken fırsat buldukça radyodan Hitler'i dinlerdim. O dönemin propogandası tamamen sese dayalıydı. Hitler'in meşhur propaganda bakanı bir Goebbels kitabında hiç tahsili olmayan Hitler'in nasıl o pozisyona geldiğini anlatır.
- 'Öğrenmenin yaşı yoktur' denir. Siz öğretmenin de yaşının olmayacağını mı kanıtlamak istiyorsunuz?
- Geçen ay Öğretmenler Günü'nde bir konuşma yapıp 60 yıllık öğretmenlik hayatımın bir hesabını verdim. Bu benim için bir tutku. Bildiklerimi başkalarıyla paylaşmayı seviyorum. Bu beni mutlu ediyor. Size bir örnek vereyim. 50 yıldır göç üzerine çalışıyorum. Benden göçmenlerde ev düzeni üzerine bir yazı yazmamı istemişlerdi. Ben de 'Almanya'da göçmenin uyum gösterip bir merdiven daha yukarıya çıkması, sehpadan masaya geçiş oluyor. Çünkü geldikleri zaman en ucuz konutu seçiyorlar. O küçük oturma odasında bir masaya yer yok. O zaman da sehpa kullanıyorlar. Fakat biraz zaman geçip daha iyi bir duruma gelince, masaya geçiyorlar' şeklinde bir yazı yazdım. Bunu ilk defa da ben söylemiyorum. Prof. Ayşe Çağlar buna işaret etmişti. Ben ondan esinlendim. Geçenlerde Karadeniz Üniversitesi'nden bir öğrenci, bu yazımı okumuş olmalı ki 'Sizin kitaplarınıza çok geç ulaştım. Bana yeni bir bakış kazandırdınız' yazmış. Bu beni çok mutlu etti. Nereden nereye... Göçmen sorunu hiç bitmedi. Bu konu beni hâlâ çok düşündürüyor.

Aç bilgisayarı git Louvre Müzesi'ne
- Emekli olup yapacak bir şey bulamayanlara neler önerirsiniz?
- Emekli olduktan sonra evde oturup bir şey yapmayan kadınlara çok kızarım. Bir gün emekli bir kadının evine gittim. Yatak odasında tuvalet masasının önünde 10 çeşit renkte oje gördüm. 'Ne yapıyorsun bu kadar çok ojeyle?' dedim, 'Yapabileceğin 100 bin iş var.' Kadınlar mutlaka bir şeyle meşgul olmalı. El işi, yardım, çocuk okutmak... Ben en çok bilgisini kendine saklayanlara kızıyorum. Hiçbir şey yapamazsan birine bilgisayar kullanmayı öğret. Evde oturmak zorunda kalıp sıkılanlara da kızıyorum. Aç bilgisayarı Louvre Müzesi'ne git. Safariyi aç, hayvanları seyret. Çin'i görmek istiyorsan, açıp bak. Dünya evinizin içinde. Bugünkü kuşaklar çok şanslı.
- Sizin konukseverliğiniz de çok ünlü... Evinizde hâlâ sık sık yurtdışından gelen akademisyenleri, öğrencilerinizi ağırlıyorsunuz.
- Bu bizim geleneğimiz. Ben de çok severek yapıyorum. 1969-70'de misafir hoca olarak Münih'e davet edilmiştim. Dersler verdim, evimde misafirlerimi ağırladım. Sonra duydum ki Alman öğrenciler birbirlerine 'Türkler o kadar misafirperver ki Türkiye'ye bedava geçinirsiniz' diyomuş. Bunu duyunca çok kızdım, ne kadar çirkin. Bu işi böyle ucuza getirmemek lazım. Almanlar bir evin çok misafirinin olmasının belki de sadece evsahibinin sevilmesi olduğunu anlamıyor.

Hafızam için bilmece çözerim
- Gençler bile unutkanlıktan şikayet ederken siz hafızanızın bu kadar güçlü kalmasını neye borçlusunuz?
- Bilmeceye... Sabahları erken kalkarsam, ayılmak için mutlaka bir süre bilmece çözerim.

Venedik'te karnaval görmek istiyorum
- Derslerden, kitaplardan, araştırmalarınızdan biraz vaktiniz kalsa, gerçekleştirmek istediğiniz hayalleriniz var mı?
- Seyahat etmek isterim. Venedik'te karnaval görmek istiyorum. Bir de rahmetli Yavuz'un ailesinin memleketi olan Kırım'a ve benim baba memleketim Bosna Hersek'e gitmek istiyorum. Oğlum 'Bir yere gideceksen öyle çekirge gibi sıçramak yok. Git, ne yapacaksan orada yap ve geri dön' diyor. Gerçi uçak seyahatinde kan pıhtılaşmasının olmaması için ilaç almam gerekiyor. Yılda bir kez ABD'ye oğlumu ve ailesini görmeye gidiyorum. 18 yaşındaki torunum benim için her şeyden önemli. O bizim ailede hiç kimsede olmayan bir merakla, matematik ve fizikle ilgileniyor, robotlara çok meraklı. Torunumla sadece e-mail aracılığıyla iletişim kuruyoruz.

TELEVİZYON İZLEMEYE HİÇ VAKTİM YOK
- Bu kadar yaşam enerjisiyle dolu ve sağlıklı olmanızın sırrı nedir? Özel bir beslenme reçeteniz var mı?
- En önemlisi şu, hayatımda hiç sigara içmedim. Ara sıra içki içerim. Meyveyi ve sebzeyi çok seviyorum. Yaşlanınca giderek etten uzaklaştım, aramıyorum. Ama ıspanak, kereviz ve havucu çok seviyorum. Düzenli olarak doktor kontrolü yaptırıyorum. Yazın her gün Boğaziçi Üniversitesi'nin olimpik havuzunda yüzerim. Kışın kapalı havuzuna da başlamak niyetindeyim ama üşütmemek için havuzdan çıktıktan sonra biraz dinlenmek lazım. Ama inanın benim havuzdan sonra dinlenmeye bile vaktim yok. Bu yüzden henüz başlayamadım.
- Başka hiçbir şikayetiniz yok mu?
- Sadece troidim az çalıştığı için hormon almak zorundayım. Karaciğerimi korumam lazım. Varislerim var, özel çorap giymek zorundayım. Biraz da denge sorunum var sanırım. Çevremdekiler ısrarla bana baston kullanmamı söylüyorlar ama ben hiç sevmiyorum, belki de o yüzden ikide bir bastonu kaybediyorum.
- Günde kaç saat kitap okuyorsunuz?
- Ne zaman boş vaktim kalırsa okuyorum. Eve üç gazete alıyorum, bilgisayardan da diğerlerine bakıyorum. Oğlum bana Economist ve New Yorker yolluyor. Ara sıra Der Spiegel'i alıyorum. Bunlara bakmak lazım, çünkü güncel politikayı takip etmem gerekiyor. Bir de yazılar, kitaplar var. Televizyona hiç vakit kalmıyor.
- Takip ettiğiniz bir dizi olmadı mı hiç?
- Hayır. En son Aşk-ı Memnu'yu izledim, onu da öfkemden takip ettim. Çünkü bence o diziyle Halit Ziya'ya büyük haksızlık yaptılar. O, Osmanlı'nın son döneminde ne kadar çifte bir yaşam olduğunu, geleneksel gibi görünen hayatların öyle olmadığını anlattı. Ama dizide Boğaziçi'nde amcasıyla yaşayan bir yeğen vardı. Şimdi nerede kaldı böyle hayatlar? Artık kimse annesiyle babasıyla bile yaşamıyor. Ama Beren Saat iyi bir oyuncu, onu takdir ettim. Başka bir diziye başlamaya da vakit bulamadım. Gazetelerde birtakım dizi karakterlerinden söz ediliyor ama ben izlemediğim için onları hiç anlamıyorum.

Bilgisayar benim için en hayati araç, her gün internetteyim
- Güne saat kaçta başlıyorsunuz?
- Yaşla değişiyor. Eskiden 05.00'te kalkar, bir daha da yatmazdım. Şimdi bazen gece 03.00'te kalkıyorum, bir şeylerle meşgul olup tekrar yatıyorum. Şaşmaz şekilde saat 07.00'de kalkarım. Aslında normal olarak 05.00'te kalkmam lazım. Bu yeni değil, 60 yaşımdan sonra hep böyle oldu. Geceleri de bilgisayarın başından kaçta kalkabilirsem, o zaman uyuyorum. Genelde 23.00'te ya da 24.00'te yatarım
- O saate kadar bilgisayar karşısında çalışıyor musunuz?
- Bilgisayar benim için en hayati araç. Çünkü oğlum Mustafa Kemal Abadan ABD'de yaşıyor, gelinim ABD'li, torunum orada. Yani benim hayatımın yarısı orada. Onlarla her gün irtibat içindeyiz, internetten yazışıyoruz.
- Skype'la da görüşüyor musunuz?
- Her zaman kullanamıyoruz. Çünkü oğlum çok meşgul. Annesi olduğum için söylemiyorum ama dünya çapında bir mimar. Yılda üç-dört kez dünyayı turluyor, değişik yerlerde tasarımları var. Ben de onu internet üzerinden nerede yakalarsam, orada görüşebiliyoruz.
- Evinde ilk bilgisayar kullananlardansınız anladığım kadarıyla... Bilgisayar hayatınıza nasıl girdi?
- Oğlum 1991'de evlendi. Yaş günümde eşiyle bana 'Ne hediye istersin?' dediler. Ben elektrikli bir daktilo makinesi istedim. Gelinim 'Ne? Olur mu hiç? Bilgisayar alacağız' dedi. 'Ben bilgisayar kullanmayı bilmiyorum' dedim. Bu kez gelinim 'Öğrenirsiniz' dedi. O zaman ABD'de Türkçe klavye yoktu. 'Türkiye'ye git, ısmarla ve öğren' dediler. İlk bilgisayarım küçük Sony marka bir bilgisayardı. Onu saklamadığıma çok pişmanım, müzelikti aslında. Şimdi beşinci bilgisayarımı kullanıyorum. Bir masa üstü bilgisayarım bir de iPad, bir tane de Mac'im var. Ama ben en çok masa üstündeki bilgisayarda rahat edebiliyorum.

Kablosuz mouse almak istiyorum
- Yeni makinelere de meraklısınız anladığım kadarıyla...
- Evet. Bir de kablosuz mouse almak istiyorum ama henüz gidip almaya zaman bulamadım.
- iPhone kullanıyor musunuz?
- Hayır, çünkü iyi duyamadığım için telefon düşmanı oldum. İkide bir başkasına verip anlaşmaya çalışıyorum. Öğrencilerimle ve dostlarımla bütün iletişimimi e-mailler aracılığıyla yapıyorum.

İlk eşim Yavuz Abadan'ın hayatını yazacağım
- Üzerinde çalıştığınız, bitirmek istediğiniz kitaplarınız var mı?
- 92 yaşımı bitirdim. Bu dünya kimseye kalmamış, bana da kalmayacak. İlk eşim Prof. Dr. Yavuz Abadan hakkında bir kitap yazıyorum, elim ayağım ve kafam elverdiği sürece de bitirmek istiyorum.
- Yavuz Abadan'ın unutulmamasını mı istiyorsunuz?
- Evet. Çünkü Yavuz, İstanbul Üniversitesi'nde hocalık yaptığı yıllarda çok etkiliydi. Fakat insanlar dünyaya veda edince unutulur. Ben onu unutturmamayı vazife sayıyorum. Çünkü benim gözümde o, olağanüstü biri. Fevkalade fakir bir ailede büyüyor. Eskişehir'de ders çalışmak için umumi tuvaletlere gitmek zorunda kalıyor. Bir yetim. Acı bir talih ki benim oğlum babasını dokuz yaşında kaybetti, ben de babamı kaybettiğimde aynı yaştaydım. Yavuz, sonra kendi gayretiyle Hitler iktidara gelmeden önce Almanya'da doktora yapıyor. Heidelberg şehri Yavuz'a onursal hemşerilik vermişti. Tezinde Weimar Anayasası ile Türk Anayasası arasında devlet başkanının rolünü inceliyor. Ben bu tezin de yarısından fazlasını tercüme ettim. Onu da yayımlamak istiyorum.

Bir köşeye çekilmeyi asla düşünmedim
- Uzun yıllar yurtiçinde ve yurtdışında çalıştıktan sonra 70'li, 80'li yaşlarınızın başında sakin bir kasaba ya da köye yerleşip, doğayla iç içe bir hayat geçirme hayaliniz olmadı mı hiç?
- Asla ve asla bir köşeye çekilmeyi düşünmedim. Ama 'Bir insan hakkı var, o da denize bakabilme' dedim. Ben denizi çok seviyorum. Çocukluğumun bir bölümü İstanbul'da geçtiği için Ankara'dan İstanbul'a gelmek istedim. Önce Bebek'te minicik bir çatı katına yerleştim. Ankara'dan öğrencim, sonra Boğaziçi Üniversitesi'nde rektör olan Üstün Ergüder bir gün beni gördü ve 'Ne olursunuz, gelin bir ders verin, ne verirseniz verin, hepsi makbulümüzdür' dedi. Ben de başladım. İlk lisans dersleri verdim, artık master dersleri veriyorum. 21 yıldır da bu derslerim devam ediyor.
- Hangi dersleri veriyorsunuz?
- Bu sömestr master öğrencileriyle üç saat göçmenlik üzerine, üç saat de Weimar'dan Berlin'e başlıklı dersim var. Öğrencilerime bu hafta Doğu Almanya'nın nasıl bir devlet olduğunu anlatacağım. Bana sorarsanız ne Hitler Almanyası ne de Stalin'in Rusya'nın tam bir totaliter devletti. Bence yüzde 100 totaliter olan Doğu Almanya'ydı. Bunun delili de var. Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra ilk STASI, yani devlet güvenlik mahkemesinin arşivleri açıldı. O arşivdeki dosyaları yan yana koyarsanız uzunluğu yaklaşık 16 kilometre kadar var. Ortaya şu çıktı ki aile içindeki herkes, koca karısını, baba oğulunu ihbar etmiş. İçinde incir çekirdeğini doldurmayacak şeyler. Devlet ne yaptıklarını yazmalarını istemiş. Onlar da Alman metodik kafasıyla annelerinin lahana aldığını bile yazmışlar.