Sabahın 6'sı. Etraf karanlık. Hava hafif serin. Emmanuel'in kalkması gerekiyor. Daha ekmek arası bir şeyler hazırlayacak. Üstelik yolu uzun. 10 yaşında. Ama çalışmak zorunda. Bütün günü ağaç tepelerinde geçecek. Palasıyla kakao kozalarını kesecek. 110 milyar dolarlık çikolata endüstrisinin önemli bir parçası Emmanuel'in elleri. "Yolun karşısında okula giden çocukları görmezsem günüm daha iyi geçiyor" diyerek sitem ediyor hayata... Tribünler yine aynı. Tıklım tıklım. Gürültü kopuyor. Herkes heyecanlı. Gözler ringde. İşte beklenen gong. Eldivenin içinde kaybolan eller birbirine vurmaya başlıyor. Sesler artıyor. 11 yaşındaki Kou favori. Rakibinden bir yaş küçük Po direniyor. Tecrübeliler farkında, "Po çok dayanamaz." Öyle de oluyor. Tıpkı Kou gibi ailesine maddi destek olmak için küçük yaşında Kun Khmer dövüşçüsü olan Po yeniliyor... Ayaklarını kurumuş toprağa sürterek yürüyorlar. Güneş kurumuş dudaklarını yakıyor. Hepsinin gözünden uyku akıyor. Ajay Das'ın gözleri daha bir kısık. Bıraksalar akşama kadar döne döne uyur. En küçükleri o çünkü. Daha beş yıl önce doğdu. Yaşına aldanmayın sakın. Tecrübeli bir madenci kendisi. İş yerine vardıklarında soluğu dar bir delikte alıyor. Sekiz saati burada geçecek. Ama bir sorunu var. Elleri küçük. Çekici dengede tutamıyor. Zaman kaybediyor bu yüzden mika çıkarırken. 200 milyar dolarlık makyaj malzemeleri piyasasını sekteye uğratıyor!
ASYA-PASİFİK'TE ÇOK YAYGIN
Çocuk işçilere dair üç farklı hikaye. İlki çikolata endüstrisinde kilit öneme sahip Fildişi Sahilleri'nden. Diğeri çocukların para karşılığında dövüştürüldüğü Kamboçya'dan. Sonuncusu makyaj sektörünün kalbi Hindistan'dan. Çocuklar tabii ki sadece makyaj malzemeleri veya çikolata için çalıştırılmıyor. Cep telefonlarından tutun, kıyafetlere kadar birçok farklı alanda köle muamelesi yapılıyor minik vücutlara. Tahmin edeceğiniz üzere işkencelere bile maruz kalıyorlar çalıştırılırken. Minik kurbanlardan sadece birkaçının hikayesini yazdım. Ama daha milyonlarca Emmanuel, Ajay Das, Kou veya Po var. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün 2015 verilerinde dünya genelinde 168 milyon çocuk işçinin bulunduğu açıklandı. Buna göre 5 ile 14 yaş arasında dünya genelinde 120 milyon çocuk işçi var. Yaşları 15 ile 17 arasında değişen 48 milyon çocuk da tehlikeli işlerde çalıştırılıyor. 78 milyon ile Asya-Pasifik bölgesi en fazla çocuk işçinin olduğu yerken, 59 milyon ile Sahraaltı Afrika bölgesi ikinci sırada geliyor.
KIYAFETLERİNİZ NEREDEN?
Yeni Zelandalı bir grup ise çocukların işçi olarak çalıştırılmasına savaş açtı. Projenin adı "Child Labor Free / Çocuksuz İş Gücü." Mimarı Nikki Prendergast isimli bir gönüllü. "Durmadan eskittiğimiz kıyafetler vitrinlere gelene kadar hangi ellerden geçiyor?" sorusuyla yola çıktı. Çok geçmeden dünyaca ünlü markaların ürünlerini gelişmemiş ülkelerdeki fabrikalarında ürettiklerini gördü. Pamukların toplanmasında, boyaların hazırlanmasında, tişörtlerin dikilmesinde hatta kıyafetlerin satılma sürecinde bile çocukların kullanılmasından rahatsız oldu. Sivil toplum kuruluşu gibi çalışan Child Labor Free'yi kurdu. Şimdilik sadece tekstil alanını inceliyorlar. Şirketlerin üretim aşamasında çocuk işçi çalıştırıp çalıştırmadığına odaklanıyorlar. Araştırılma talebi ise firmalardan geliyor. Yani bir şirket Child Labor Free'ye başvurarak "Gelin bizim faaliyetlerimizi inceleyin" diyor. Gönüllü uzmanlardan oluşan ekip şirketin faaliyetlerini takibe alıyor. Üretim sürecinde ve kaynak bulma aşamasında çocuk sömürüsü olup olmadığı tespit ediliyor. Dünyanın en büyük denetim firmalarından Ernst&Young projeye destek veriyor. Yapılan incelemeler neticesinde şirketin çocuk işçi çalıştırıp çalıştırmadığı konusunda kesin karara varılıyor. Şirketin bu süreçten kazancı ürünlerine aldığı "Çocuksuz İş Gücü" etiketi oluyor. Child Labor Free'nin direktörü Prendergast "Çocukların fabrikalarda veya tarlalarda ezilmesini istemiyoruz. Eğitim görüp yetişmeleri konusunda tutkuyla mücadele ediyoruz. Çocuklarımızın geleceği için üreticiyle tüketici arasında şeffaf bir diyalog kurmak istiyoruz" diyor.
500 BİN ÇOCUK ASKER
Uzmanlara göre çocuk işçilerin engellemesi için Child Labor Free gibi sivil toplum kuruluşlarının sayısının artması gerekiyor. Şirketler de bu tarz oluşumlarla işbirliğine gitmeli. Devletlerin ise cezaları ve denetlemeleri artırması gerektiği görüşü hakim. Aktivistler, "Lüks tüketim malları yıllık 250 milyar dolara yükseldi. Birleşmiş Milletler verilerine göre 805 milyon aç insanın, yıllık gıda masrafı 30 milyar dolar. Her dört saniyede bir kişi açlıktan ölüyor. Böyle bir tezatlık içinde yaşıyoruz. Dolayısıyla devletler daha fazla sorumluluk almalı" diyor. Diğer taraftan Ekonomi ve Barış Enstitüsü'nün Dünya Barış İndeksi raporuna göre, geçen yıl dünyanın farklı yerlerinde devam eden savaşlar için 14.3 trilyon dolar harcandı. Çatışmalar bu kadar yoğun olunca da dünya genelinde ayrıca 500 binden fazla çocuk zorla silah altına alınıyor.
