Bir bebeğin ilk altı ay sadece anne sütüyle beslenmesi gerekir ancak belirli aralıklarla tartılan bebeklerde büyümenin duraklaması; ek besinlere başlanması gerektiğine işaret eder. Çocuğun iyi beslendiğinin en iyi göstergesi; yaşına uygun kilo artışıdır. 1 yaşına kadar her ay bebeklerin kilo ve boy gelişimi ölçülmelidir.
ORTALAMA EMZİRME SÜRESİ 12 AY
Ülkemizde bebeğini emziren annelerin oranı yüzde 95 civarındadır ve ortalama emzirme süresi 12 aydır. Ancak iki-üç aylık bebeklerde bile ek gıdalara başlandığı görülmüştür. İdeal olan; altı aya kadar bebeğe sadece anne sütü verilmesidir. Bu süreden sonra anne sütü, miktar ve içerik olarak bebeğe yetmeyeceği için uygun ek gıdalara başlanabilir. Sağlıklı bir nesil yetişebilmesinde; dengeli, sağlıklı ve düzenli beslenmenin çok önemli olduğu unutulmamalıdır. Prof. Dr. Hilal Mocan; 0-1 yaş arası bebekler için tercih edilebilecek beslenme şekillerini şöyle anlattı:
TEK BAŞINA ANNE SÜTÜ İLE BESLENME: Yenidoğan bebekler için en uygun beslenme şekli; anne sütüdür. Bu yöntem; uygun ek gıdaların, uygun zamanda beslenmeye eklenmesi ile bir yıl ve daha uzun süre devam ettirilebilir. Bu beslenme şeklinde, bebek sadece annesinin sütünü alır ve su dahil hiçbir sıvı verilmez. Sadece gerekli vitamin desteği yapılır. Her annenin sütü çocuğuna özgüdür. Anne sütünün yaklaşık yüzde 80'i sudur. Bu, bebeğin su ihtiyacını karşılar. Bu nedenle ilk aylarda bebeğe su verilmesi gereksizdir. Anne sütü tek başına verilirse, içindeki hücrelerin fonksiyonu olumsuz etkilenmez. Altıncı aydan sonra bebeğe su ve gerekli ek besinler verilmeye başlanabilir.
AĞIRLIKLI OLARAK ANNE SÜTÜ İLE BESLENME: Temel besin kaynağı anne sütüdür. Bunun yanı sıra bebeğe su, sulu içecekler ve bitki çayları da verilir ancak bu tarz bir beslenme önerilmemektedir. Bebeğin ilk aylarda sadece anne sütü alması, ona gelecek hayatında birçok avantaj sağlar.
KARIŞIK BESLENME: Anne sütünün yetmediği durumlarda, ek olarak bebeğe mama da verilir. Bu gibi durumlarda, anne sütünün bileşimine en yakın içeriğe sahip mamalar seçilmelidir.
EK GIDALARA BAŞLAMA DÖNEMİ: Bu beslenme şeklinde, anne sütü yeterli gelen bebeklere; altı aydan sonra anne sütüyle birlikte, çocuğun gereksinimlerini karşılayacak şekilde ek gıdalar verilmeye başlanır.
YAPAY BESLENME: Bebeğe anne sütü verilemeyen durumlarda tercih edilen beslenme şeklidir.
ÇOCUKLARIN İHTİYAÇ DUYDUĞU TEMEL BESİN GRUPLARI
ET VE YUMURTA: Kaliteli protein kaynaklarındandır. Özellikle demir ve B vitamini bakımından zengindir. Balık etinde ise bol miktarda iyot bulunur. Küçük balıklar, kılçığıyla birlikte yenildiğinde yüksek kalsiyum sağlar. Balık ayrıca, çoklu doymamış yağlar yönünden zengindir. Yumurta, anne sütünden sonra biyolojik değeri en yüksek besindir. Ayrıca yumurta; demir ile A ve B vitamini bakımından zengindir. Bir yumurtada yaklaşık 6 gram protein vardır.
BAKLAGİLLER: Fasulye, nohut, mercimek, bezelye ve bakla; baklagiller sınıfına girer. Favizm rahatsızlığına neden olabileceği için erken bebeklik döneminde bakla, beslenmeye eklenmemelidir. Baklagiller, hayvansal gıdalara göre daha düşük oranda bitkisel protein içerir. Ayrıca içinde B grubu vitaminleri ve mineralleri de bulunur.
SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ: Süt, yüksek kalitede protein ve kalsiyum içerir. Ayrıca A ve B vitaminleri bakımından zengindir ancak demir ve C vitaminleri yönünden fakirdir. İnek sütüne dördüncü aydan önce başlamak, diyabet riskini yüzde 50 oranında artırır. Besin alerjilerinin yüzde 20'sine inek sütü neden olur. Bu nedenle, 1 yaşından küçük bebeklere inek sütü içirilmesi önerilmez. İnek sütünün fazla alınması, çocukluk çağında demir eksikliği anemisi riskini de artırır. Bir çocuk, zenginleştirilmemiş inek sütü almayı sürdürürse, her ay hemoglobin değeri 0.2 gram azalır.
SEBZE VE MEYVELER: Vitamin ve mineraller yönünden zengindir. Koyu yeşil yapraklı sebzeler ve parlak kabuklu meyveler özellikle tüketilmelidir. Sebze ve meyveler; posa içerdiği için mide ve barsak sistemi için de yararlıdır.
YİYECEKLER BUHARDA PİŞİRİLMELİ
Özellikle 1 yaşına kadar olan bebeklerde görülen ishaller, tüm dünyada önemli ölüm nedenlerinin başında gelir. Bu nedenle besinlerin temizliği ve saklanma koşulları son derece önemlidir. Besinler hazırlanırken; su temiz olmalı, tercihen kaynamış su kullanılmalıdır. Besin taze tüketilmeli, kalan buzdolabında uygun koşullarda saklanmalı; buzdolabı yoksa bebek beslendikten sonra artan yiyecek atılmalı veya başkası tarafından tüketilmelidir. Saklama sırasında saklama kabının üzeri kapatılmalıdır. Bebeklere besin hazırlanırken kullanılan malzeme, bir tencereye su konulup ağzı kapalı olarak kaynatılmalıdır. Kaynatma süresi beş dakikadan az olmamalıdır. Kaynatılan araç gereç, tencerenin ağzı kapalı olarak soğumaya bırakılmalıdır. Kullanılan malzemeler kolay ve iyi temizlenebilir nitelikte olmalı, girintili çıkıntılı olmamalıdır. Aşırı kaynatma besin öğelerinin kaybına neden olabileceğinden; besinlerin buharda pişirilmesi tercih edilmelidir.
TAHILAR BAĞIŞIKLIĞI GÜÇLENDİRİR
Protein kaynağı olan tahıllar, çocuk beslenmesinde önemli rol oynar. Buğday, pirinç, mısır, çavdar, yulaf ve arpa bu grupta yer alır. Tahıllarda özellikle B grubu vitaminleriyle mineral ve posa vardır. Sindirimi kolaylaştırdığı gibi, gelecekteki koroner kalp hastalıklarının gelişmesini önleyici etkiye sahiptir. İçerdiği posa sayesinde kolesterol ve kan şekeri düzeyini dengeler. Antikanserojen etkiye sahiptir ve bağışıklığı güçlendirir.
BİR DEFADA NE KADAR MAMA VERİLMELİ?
Anne sütüyle beslenen bir bebek, ilk 30-40 günde her ağladığında emzirilmelidir. Günlük beslenme sayısı başlangıçta yüksekken, 1 yaşın sonuna doğru giderek azalır. 1 yaşından sonra günlük beslenme sayısı ana öğün olarak ortalama üç kezdir. 1 yaşına kadar iki beslenme arasında geçen süre; çocuktan çocuğa değişebilmekle birlikte ortalama üç saattir.
1-2 hafta:............60-90 ml.
3 hafta-2 ay:....120-150 ml.
2-3 ay:.............150-180 ml.
3-4 ay:.............180-210 ml.
5-12 ay:...........210-240 ml.
