Aralıklı Patlayıcı Bozukluk Tekrarlı olarak saldırganlık dürtülerine karşı koyamama sonucunda mala zarar verme ya da ciddi saldırı eylemlerinde bulunmayla belirli bir bozukluktur.Saldırganlığın derecesi ise bunu hazırlayan psikososyal streslerle orantısızdır. Agresif dönemler başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz ve madde kullanımı ya da genel tıbbi durumun doğrudan fizyolojik etkisine bağlı değildir. Bu bozukluk genellikle çocukluk ve 20'li yaşların başlarında başlar, dönemsel ya da kronik bir gidiş sergiler. Tedavide öfkenin tanınıp kontrol becerilerinin kazandırılması oldukça önemlidir. Psikofarmakolojik ilaçlardan da yararlanılabilmektedir.
Kleptomani (Çalma)
Tekrarlı olarak gereksinilmeyen nesneleri çalma davranışları ile karakterizedir. Çalma davranışından önce gerginlik ya da duygusal uyarılma; çalma esnasında ise rahatlama ve doyum yaşanır. Çalma davranışları kızgınlık ya da intikam duygusunu yansıtma amaçlı değildir ve tanı koymak için diğer bazı ruhsal durumların (hezeyan/halüsinasyonlara cevap, manik dönem, davranım bozukluğu ya da antisosyal kişilik bozukluğu) dışlanması gerekmektedir. Kleptomanlar çalma eylemini genelde planlı olarak ya da başkaları ile işbirliği içinde yapmazlar. Çaldıkları nesneye gereksinim duymadıkları için bunları başkalarına dağıtabilir ya da atabilirler. Davranışlarının yanlış ve benliğe yabacı olarak değerlendirir ve sıklıkla suçluluk hissederler. Hastalığın başlangıç yaşı değişkendir ve erkeklerde daha az sıklıkta görülür. Kleptomaniye diğer dürtü denetim bozuklukları, kaygı ve duygudurum bozuklukları, kişilik bozuklukları, sürekli satın alma davranışları ve yeme bozuklukları da eşlik edebilir. Psikoterapi ve Psikofarmakolojik tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Piromani (Yangın çıkarma)
Tekrarlı ve kasıtlı olarak yangın çıkarma davranışları, yangın ve yangınla ilişkili olaylara yönelik duyulan ilgi, merak, çekim ve büyülenmişlik hisleri ile karakterizedir. Eylem öncesi kişi gerginlik ya da duygusal uyarılma yaşar ve yangın esnasında ve sonrasında ise haz ve rahatlama hisseder. Ancak çıkarılan yangın intikam-kızgınlık duygusunu göstermek, sosyopolitik bir eylem, hezeyan/hallüsanasyonlara yanıt, maddi kazanç sağlama gibi amaçlar taşımaz ve bu bozukluk başka bir ruhsal bozuklukla (yargılama bozukluğu, manik dönem, davranım bozukluğu ya da antisosyal kişilik bozukluğu) daha iyi açıklanamaz. Bu hastalık çok sık görülmez ancak genelde erkeklerde, toplumsal becerileri zayıf kişilerde ve öğrenme güçlüğü olanlardagörülmektedir. Piromanisi olanların çoğunda alkol kötüye kullanımı ya da bağımlılığı öyküsü bulunur. Tedavide psikoterapi içinde daha çok davranışçı yaklaşımlar uygulanır. Tetikleyici faktörlerin belirlenmesi, farkındalık ve daha sağlıklı başa çıkma becerilerinin kazandırılması ile çalışılır.
Trikotillomani (Saç yolma)
Farkedilir derecede tekrarlı saç yolma davranışı, yolma öncesinde yaşanan gerginlik ve eylem sırasında sağlanan rahatlama-haz ile karakterizedir. Bu bozukluk belirgin sıkıntı ya da işlevsellikte ciddi bir bozulma yaratır, başka bir mental bozukluk ya da genel tıbbi durumla daha iyi açıklanamaz ve belirgin bir saç kaybına neden olur. Yolma eylemi tüy çıkan her bölgede gerçekleşebilse de en sık kirpik, kafa derisi ve kaşlar yolunmaktadır. Yolunan bölge zamanla değişebilir. Bazı kişilerde başkalarının saçını/tüyünü yolma isteği de görülebilir. Görülme oranı cinsiyete göre çocuklarda yaklaşık olarak eşittir ancak yetişkinler için kadınlarda daha sık görülür. Bu bozukluğu olanlarda tırnak yeme, tırmalama gibi davranışlar, kaygı bozuklukları (özellikle OKB), duygudurum bozuklukları, madde kullanım bozukları, kişilik bozuklukları, yeme bozuklukları ya da zihinsel gerilik bulunabilir. Tedavide psikoterapi ve psikofarmakolojik ilaç tedavisinden yararlanılabilir.
Patoljik Kumar Oynama
Manik dönemle açıklanamayan, tekrarlı ve sürekli bir şekilde uygunsuz kumar oynama davranışı ile karakterizedir ve aşağıdaki belirtilerden en az beşinin görülmesi gerekir: Kumar oynama üzerine aşırı kafa yorma Giderek artan miktarda para ile kumar oynama ihtiyacı Başarısızlıkla sonuçlanan kumar oynamayı azaltma, bırakma girişimleri Azaltma-bırakma girişimlerinde huzursuzluk hissetme Sorunlardan ya da olumsuz duygulardan kaçmak için kumar oynama Kumar oynama ölçüsü hakkında etrafına yalan söyleme Kaybedileni kazanmak için çoğu kez tekrar kumar oynama Kumar oynamak için gereken parayı sağlamak adına yasa dışı eylemlerde bulunma (dolandırma, sahtekarlık, çalma vb.) Kumar oynama yüzünden ilişkisini, işini ya da eğitim veya meslekle ilgili bir fırsatı tehlikeye atma ya da kaybetme Kumara bağlı ekonomik zorluklarda para sağlamak adına başkalarına güvenme Bu bozukluk erkeklerde daha sık görülür ve genelde kadınlardan daha önce,ergenlik yıllarının başında başlar. Bozukluğa diğer dürtü denetim bozuklukları, madde kullanım bozukları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, depresyon, kişilik bozuklukları gibi farklı ruhsal bozukluklar eşlik edebilmekte hatta intihar girişimleri görülebilmektedir. Bu nedenle mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Tedavide psikofarmakolojik ilaçlar ve psikoterapiden yararlanılır. Kişi ve yakınlarının bilgilendirilmesi ve işbirliği kurulması oldukça önemlidir.
Kaynak: www.larapsikiyatri.com
