Kolonoskopi neden yapılır, hangi hastalıklar teşhis edilir?
Kolonoskopi sayesinde bağırsak divertikülü, iltihabi bağırsak hastalığı, bağırsak kanseri vb. hastalıkların tanısı konulup, parça alınarak patolojik tetkikle ayırımı da gerçekleştirilebilir. Bu işlem sırasında, gerekiyorsa iç organların fotoğraflarının alınması mümkündür.
Kolonoskopi iki amaçka kullanılır. Birincisi teşhis amacıyla; kalın bağırsağın içinde tümörel bir kitleden şüphelenildiğinde yada makattan gelen kanamanın basit bir lezyon mu yoksa bir kanser oluşumu olup olmadığının teşhisinde yardımcı olmaktadır.
Kalın bağırsak kanserlerine büyük ölçüde polip denilen küçük ve iyi huylu olan urların yol açtığı bilinmektedir. Ancak, bu urlar zaman içinde kötü özellikler kazanabilmekte, yani kanserleşebilmektedirler. Kolonoskopi yardımı ile bunları çıkartmak ve hastayı takip etmek mümkün olmaktadır.
Kolonoskopi işlemine neden ihtiyaç duyulur?
Kolonoskopi ne zaman gereklidir?
Kolonoskopi tüm kolonun en uygun ve kesin incelenme yoludur. Sıklıkla 2 büyük sebepten dolayı kolonoskopi istenir;
- Kalın Bağırsak Kanserinin erken tanısı ve önlenmesi için. Eğer yaşınız 50 ile 80 arasındaysa her 5 senede bir kolonoskopi yaptırmalısınız. Böylece, ileride kansere dönüşebilecek polip adı verilen lezyonların bulunması ve çıkarılması ile kolonoskopi doktora yardımcı olur. Kolonoskopi ayrıca kanseröz gelişimlerinin erken tanı ve tedavisine yardımcı olur çünkü erken saptanmış kanserin tedavisi daha kolaydır.
- Hastalıkların tanısı için. Eğer doktorunuzun izah etmekte zorluk çektiği hastalık bulguları varsa, şikâyetlerinizin sebebinin bulunması için bu tetkik sizden istenebilir. Örneğin, sizde izah edilemeyen karın ağrısı veya anormal kan test neticeleri varsa.
Doktorunuz aşağıdaki durumlarda kolonoskopi önerebilir:
• Bağırsaklardaki belirtileri araştırmak için. Kolonoskopi ile doktorunuz karın ağrısı, rektal kanama, kronik kabızlık, kronik ishal ve diğer bağırsak sorunlarının olası nedenleri tespit edebilir.
• Kolon kanseri araması için. Eğer 50 veya daha büyük yaştaysanız, kolon kanseri riski taşıyorsanız ve yaş dışında başka bir kolon kanseri risk faktörü taşımıyorsanız, doktorunuz kolon kanseri taraması için her 10 yılda bir ya da gerektiğinde daha erken bir sürede kolonoskopi olmanızı önerebilir. Kolonoskopi kolon kanseri taraması için bir seçenektir. Diğer seçenekler için doktorunuza danışınız.
RİSKLER NELERDİR?
Kolonoskopi birkaç risk içermektedir: Nadir olarak görülebilen kolonoskopi komplikasyonları şunlardır:
• Test sırasında kullanılan uyutucu maddeye karşı olumsuz tepki,
• Doku örneği (biyopsi) alınması veya bir polip ya da diğer anormal doku alınması sırasında kolonda oluşan kanama,
• Kolon veya rektum duvarında gözyaşı gibi sulanma (perforasyon).
Doktorunuz kolonoskopi risklerini sizinle paylaştıktan sonra, belirlenen prosedürü içeren formu onaylamanız istenecektir.
NASIL HAZIRLANMALISINIZ?
Kolonoskopiden önce, kalın bağırsağınızın boşaltılması ve temizlenmesi gerekir. Kolonda kalan herhangi bir kalıntı test sırasında kolon ve rektum görünümü gizleyebilir.
Kolonu boşaltmak için, doktorunuz aşağıdaki önerileri uygulamanızı isteyecektir:
• Testin bir gün öncesinde ayrı bir diyet uygulayın. Genellikle, testten bir gün öncesinden itibaren katı yemekler yememeniz gerekir. İçinde krema olmayan sütlü kahve, çay, normal su ve gazlı içecekler gibi bazı sıvılara izin verilebilir. Kolonoskopi sırasında kan ile karıştırılabilecek kırmızı sıvılar almaktan da kaçınmalısınız. Kolonoskopiden bir önceki akşam gece yarısından sonra hiçbir şey yiyip içmemeniz gerekir.
• Müshil alımı. Doktorunuz hap veya sıvı şeklinde bir müshil almanızı da önerebilir. Müshili kolonoskopiden önceki gece veya hem gece hem de sabah almanız istenebilir.
• Lavman kiti kullanımı. Kolonu boşaltmak için bazı durumlarda testten önceki gece veya testten birkaç saat önce reçetesiz bir lavman kiti kullanmanız gerekebilir.
• İlaçlarınızı ayarlayın. Testten en az bir hafta öncesinden kullandığınız ilaçları doktorunuza hatırlatın. Eğer şeker hastalığı, kalp ve yüksek tansiyon gibi problemleriniz varsa doktorunuza mutlaka bildiriniz. Ayrıca eğer demir içeren takviyeler, aspirin veya diğer kan inceltici ilaçlar olan "varfarin" veya klopidogrel (Plavix) gibi ilaçlar alıyorsanız bunu da doktorunuza bildirmelisiniz. Çünkü kan inceltici bu ilaçları bir süre kesmeniz gerekebilir.
İŞLEMDEN NELER BEKLEYEBİLİRSİNİZ?
Test sırasında:
Kolonoskopi sırasında, büyük olasılıkla başka bir elbise giymeniz gerekecektir. Sedasyon (uyuşturma) genellikle tavsiye edilir. Bazen hafif bir sakinleştirici hap şeklinde verilir. Diğer durumlarda, sedatif ilaçlar herhangi bir rahatsızlığı en aza indirmek için bir ağrı kesici ile kombine edilmiştir.
Genellikle teste geçmeden önce dizlerinizi göğsünüze doğru çekmeniz ve masada yan yatmanız istenir. Daha sonra doktorunuz rektum içine kolonoskopu dahil eder. Kolonoskop bağırsağı tümünü dolaşabilecek uzunluktadır. Başında yer alan ışık ve kamera ile görüntülemeyi sağlar. Hortumun içi boştur ve bu da doktorun gerektiğinde bağırsağa hava göndermesini sağlar. Gönderilen hava kolon astarının daha iyi görünmesini sağlar ve kolonu şişirir. Kolonoskop ilerlediği zaman veya hava gönderildiği zaman karın krampları yaşayabilirsiniz. Ayrıca dışkılama dürtüsüne neden olan bağırsak hareketleri de gerçekleşebilir.
Kolonoskop ayrıca ucunda küçük bir video kamera içerir. Doktorunuz kolon içinde gerçekleştirilen işlemlerin görüntülerini kamera ile harici bir monitöre gönderir. Doktor işlem sırasında doku örnekleri (biyopsi) alabilir veya anormal bölgelerdeki polipleri kaldırmak için cihazlar kullanabilir. Kolonoskopi işleminin süresi genellikle 20 dakika ile bir saat arasında değişmektedir.
Testten sonra:
Kolonoskopi işleminden sonra, sedatif (uyutucu) ilaçlardan kurtulmanız yaklaşık bir saat sürer. Eve götürülmeniz için refakatçi birine ihtiyaç duyabilirsiniz. Çünkü uyutucu ilaçları etkisi bir güne kadar da sürebilir. Aynı gün araç kullanmayınız ve işe gitmeyiniz.
Doktorunuz kolonoskopi sırasında polip çıkarırsa, geçici olarak özel bir diyet tavsiye edilebilir.
Eğer kolonoskopi sırsında bağırsaklara salınan gaz birkaç saat içinde bitmediyse, yürüyüş yaparak giderilmesini kolaylaştırabilirsiniz. Yürüyüş aynı zamanda diğer rahatsızlıkların geçmesine de yardımcı olabilir.
Ayrıca, işlemden sonra ilk dışkılamanız esnasında dışkı içinde az bir miktarda kan fark edebilirsiniz. Bu durum genellikle ciddi bir durum işaretçisi değildir. Kanama devam ederse, kan pıhtıları geçmediyse, sürekli karın ağrısı oluşursa veya ateşiniz 37.8 dereceden yüksek olursa doktorunuza danışmanız gerekir.
SONUÇLAR
Doktorunuz kolonoskopi sonuçlarını gözden geçirdikten sonra durumu sizinle paylaşacaktır. Olası sonuçlar aşağıdaki gibi olabilir:
• Negatif sonuç. Doktor kolonda herhangi bir anormallik bulmazsa Kolonoskopi negatif kabul edilir. Eğer kolon kanseri ortalama riski altında iseniz ve kolon kanseri için yaş dışında başka bir risk faktörü yoksa doktorunuz 10 yıl gibi bir süre sonra tekrar test yapmanızı önerecektir.
• Pozitif sonuç. Doktor kolonda herhangi bir polip veya anormal doku bulursa Kolonoskopi pozitif kabul edilir. Poliplerin çoğu kanser değildir, ancak bazıları "prekanseröz (kanser öncesi) olabilir. Kolonoskopi sırasında çıkarılan polip örnekleri laboratuara gönderilir. Bu dokuların kanserli mi, kanser öncesi mi ya da kanser olmayan dokular mı oldukları laboratuar analizleri ile tespit edilir.
Poliplerin büyüklüğü ve sayısına bağlı olarak, gelecekte daha sıkı bir takip tarama programı gerekebilir. Eğer doktorunuz 0,4 inç (1 santimetre) çapından daha az boyutlarda bir veya iki polip bulursa, beş ila 10 yıl içinde tekrar kolonoskopi yaptırmanızı önerebilir. Diğer risk faktörlerinize bağlı olarak bu süre değişebilir. Eğer daha büyük çapta veya belirli hücre özelliklerine sahip polipler varsa, doktorunuz üç ila beş yıl içinde başka bir kolonoskopi yaptırmanızı önerebilir. Aynı şekilde bu sürenin belirlenmesinde diğer risk faktörlerinizin de değerlendirilmesi gerekir. Eğer kolonoskopi sırasında bir veya daha fazla kanserli polip çıkarılırsa, doktorunuz en az üç ay, altı ay veya bir yıl içinde bir takip kolonoskopi önerebilir. Kolonoskopi sırasında çıkarılamayan polipler ve diğer anormal dokular varsa, doktorunuz cerrahi işlem ve takip önerebilir.
Doktorunuz kolonoskopun görüş kalitesini yeterli görmediyse, daha sonraki bir zamana randevu verebilir. Eğer doktorunuz kolonoskop ile yeterince ilerleyemeyip tüm kolonu inceleyemediyse, kolonun geri kalanı için baryum lavman veya sanal kolonoskopi yaptırmanızı tavsiye edebilir.
