Yazın getirdiği en ciddi hastalıklardan biri de güneş çarpması. Özellikle çocukların, kronik hastalıkları olanların güneşle ve sıcak havalarla olan temasına dikkat etmesi gerekiyor. Liv Hospital İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Alev Özsarı, güneş çarpmasına karşı alınabilecek önlemleri ve güneş çarpması durumunda yapılabilecekleri anlattı...
Güneş çarpması denilen durum nedir?
Yazın getirdiği en ciddi hastalık güneş çarpmasıdır. Güneş çarpması, aşırı sıcak nedeniyle beden ısısını ayarlayan mekanizmanın (termoregülasyon sisteminin) bozulması sonucu ortaya çıkan bir hastalık tablosudur. Vücudun kendi ısısını düzenlemek için olan terlemeyi yeterince gerçekleştirememesi durumudur. Ayrıca sıcaklarda aşırı terleme sonucu fazla miktarda sıvı ve elektrolit kayıpları sonucunda da vücut sıcaklığı yükselmeye başlayabilir.
Güneş çapması en çok kimleri etkiler?
Bu durumdan en çok çocuklar, yaşlılar, kronik hastalıkları olanlar ve aşırı alkol alanlar etkilenir.
Güneş çarpmasının en önemli belirtileri nelerdir?
Yüksek ateş, baş ağrısı, nabız hızında artma, solunum sayısında artma, tansiyon düşüklüğü, aşırı yorgunluk ve bitkinlik halidir. Güneşe maruz kalma uzadıkça ve müdahale edilmedikçe; ağrılı kramplar, kalpte ritim bozukluğu, bulantı, kusma, ishal, huzursuzluk, havale, bilinç bulanıklığı, koma ve ölüm gelişebilir.
SU VE MADEN SUYU İÇİN
Güneş çarpmasına karşı ne tür önlemler alınabilir?
En başta fazla güneşte kalınmamalıdır.
Susamayı beklemeden bol su ve maden suyu içilmelidir.
Yiyeceklere dikkat edilmeli, ağır ve yağlı yiyeceklerden kaçınılmalı, sık aralıklarla ve sebze ve meyveden zengin beslenilmelidir. Proteinden zengin gıdalar azaltılmalı, alkol ve kafeinden kaçınılmalıdır.
Giyeceklere dikkat edilmeli, mevsime uygun, vücudun sıcaklığını çok yükseltmeyecek (pamuklu ve keten gibi), terletmeyecek kumaşlar tercih edilmeli, açık renkli kıyafetler giyilmelidir.
Güneşten korunmak için geniş kenarlı şapkalar takılmalıdır.
Ultraviyole ışınlarının en yoğun olduğu 11.00-15.00 saatleri arasında, güneş altında spor faaliyetleri yapmaktan özellikle kaçınılmalıdır.
Sık sık duş alınmalıdır.
ILIK DUŞ VEYA SOĞUK KOMPRES
Güneş çarpması geçiren bir kişiye nasıl yardım etmek gerekir?
Hemen serin ve hava akımı olan bir yere alınmalı, giysileri çıkarılmalı, düz yatırılmalı, bacakları yukarı kaldırılmalı ve ciltten buharlaşma sağlayacak şekilde soğutulmalıdır.
Ilık, çok soğuk olmayan su banyosu yaptırılabilir veya koltuk altı, boyun ve kalçalarına soğuk kompres uygulanabilir.
Bilinci açıksa bol su ve tuzlu ayran verilmeli. Şuur bulanıklığı, havale geçirme gibi belirtiler varsa vakit geçirmeden hastaneye götürülmelidir.
Kas krampları, serin bir yerde dinlenme ve bol sıvı almaya rağmen bir saatten uzun sürerse yine doktora başvurulmalıdır. Hastanın soğutulması ve yeterli sıvının verilmesi önemlidir.
Ateş düşürücülerin faydası yoktur, hatta verilmesi sakıncalı olabilir
Güneş çarpması sonucunda neler oluşabilir?
Hafif güneş çarpmasında; tansiyon düşüklüğü, ateş, bitkinlik olur. İlerledikçe bilinç bulanıklığı, baş ağrısı, koma ve ölümle sonuçlanabilir. Sıvı kaybı ve ateş artışı devam ederse, bilinç kaybı ve nörolojik bozukluklar ortaya çıkar, koma ve ölümle sonuçlanabilir.
Güneş yanıklarına müdahale nasıl yapılmalıdır?
Yanan bölgeye hemen soğuk uygulama yapılır, soğuk suyla yıkanır ve nemlendirici ve onarıcı özelliği olan, doktorun önerdiği kremler sürülür. Yanık birinci derece ise ve sadece kızarıklık varsa bunlar yeterli olur. İkinci derece yanıklarda ciltte su dolu kesecikler görülür. Bunları patlatmamak gerekir. Bu ince zarlar yırtılırsa enfeksiyon riski oluşur, temiz tutmak ve gerekirse buna uygun tedavi gerekir.
ÇOCUĞU ARABADA BIRAKMAYIN!
Çocuklarla ilgili neler yapmak gekekir?
Çocuklar güneşe daha hassastırlar. Hem ciltleri hassastır, hem de susuzluğa karşı kendilerini koruyamazlar. Bu yüzden çocuklara bol su verilmelidir. 2 yaş altı çocuklar güneşe fazla çıkarılmamalı, güneş vuran araba içinde uzun süre tutulmamalıdır.
10 ADIMDA GÜNEŞTEN KORUNUN
1) Susamayı beklemeyin, bol su için.
2) Açık renk ve bol giysi giyin, şapka takın.
3) Alkol ve kafein tüketmeyin.
4) Saat 11.00-16.00 arası güneşe çıkmayın.
5) Dışarı çıkarken güneş koruyucu krem sürün. Yansıyan ışınların bile zarar verebileceğini unutmayın.
6) Kronik hastalıklarınız varsa serin bölgelere seyahat edin.
7) Spor yapıyorsanız sabah erken saatte ya da akşam yapın.
8) Bronzlaşmak için saatlerce güneş altında yatmayın.
9) Evde ve ofiste yaşam alanlarınızı serin tutun.
10) Güneşin sizi yakmadan ısıtmasını ve sağlığınıza katkı vermesini sağlayın.
KORUYUCU SÜRMEDEN DIŞARI ÇIKMAYIN
Yaş ilerledikçe kuruyan cilde güneş ışınları ve diğer çevresel faktörler daha fazla zarar verir. Güneş lekelerinin takibinin iyi yapılması gerekir. Güneş lekelerinin büyümesi, kenarlarının düzensizleşmesi kişiyi alarma geçirmelidir ve doktora başvurulmalıdır.
Bol su içilmelidir. Yaşlılarda ter bezi sayısı ve salgısının azalmasına bağlı olarak terleme azalır. Ayrıca deri damarlanması da azaldığından yaşlılarda sıcak çarpması çok yüksek ısılara ulaşılmadan da gözlenir.
Cilt enfeksiyonlarına dikkat edilmelidir. Yaşlanan deri kurur, incelir ve kaşınır. Cilt bütünlüğü kolayca bozulur. Derinin bütünlüğünün bozulması ve su içeriğinin azalması, güneş ışınlarına bağlı hasarı artırır.
Nemlendirici içeren sabunlar ve banyo sonrası ilk beş dakika içinde nemlendiricilerin kullanılması, cilt kuruluğunu giderir ve kaşıntıyı azaltır.
Yaşlandıkça kronik hastalıklar artar ve kronik hastalığı olanlarda güneşin yan etkileri daha fazla olur.
Mutlaka güneş koruyucu sürülerek dışarı çıkılmalı, gölgede bile yansıyan ışınlar olduğu, denizde su altında da güneş ışınlarının etkili olduğu unutulmamalıdır.
Güneşsiz de kalınmaması gerekir. Güneş insana moral ve mutluluk verir. D vitamini kaynağıdır. Yaşlandıkça bunlara ihtiyacımız daha da artar. D vitaminini ağızdan ilaçlarla desteklemek ve 11.00-16.00 saatleri dışında yürüyüşler yapıp açık havanın güzelliğini yaşamak gerekir.
D vitamini önemlidir. Yaş ile ihtiyaç daha da artar. Çünkü D vitamini kemik yapısını ve bağışıklık sistemini kuvvetlendirir. D vitamini için ülkemizin bulunduğu enlemlere göre öğlen saatlerinde ve güneş koruyucu sürmeden güneşlenmek gerekir. Kanser riski daha önemli olduğu için D vitaminini ağızdan ilaçlarla takviye etmek uygun olmaktadır.
