Hastalıkları boyunca bir bardak su bile içemeyen, sosyal hayattan kopma noktasına gelen hastalar; canlıdan ya da kadavradan yapılan böbrek nakli sonrası beslenme ve spor programlarına, iş ve sosyal yaşamlarına sağlıklı birer birey olarak devam edip çocuk sahibi bile olabiliyor. Doç. Dr. Burak Koçak, 3-9 Kasım Organ Nakli ve Bağışı Haftası'nda böbrek nakli konusunda bilinmesi gerekenler hakkında bilgi verdi...
İdrarda köpürme böbrek hastalığı habercisi olabilir
Dünya genelinde 2 milyon, ülkemizde ise 60 binin üzerinde hasta diyalize bağlı yaşamakta ve nakil için sıra beklemektedir. Kronik böbrek yetmezliklerinin en önemli sebepleri diyabet, yüksek tansiyon ve böbrek iltihabı (nefrit) olarak sıralanmaktadır. Hiçbir belirti vermeden ilerleyen hastalık, böbreklerin 85-100'lerde olması gereken süzme fonksiyonunun 30'un altına düşmesi ile belirti vermeğe başlar. Sabah uyanıldığında göz kapaklarının altında şişme, ellerde ve ayaklarda hafif ödem, halsizlik ve idrar yaparken meydana gelen aşırı miktardaki köpürme; belirtilerin en önemlisidir. Kişinin idrarında önemli bir miktarda protein bulunması köpüklü idrar oluşmasına neden olur. İdrardaki köpürme; böbrek hastalığının başladığını, hatta hastalığın ilerlediğini göstermektedir.
NAKİLLİ ÇOCUĞUN GELİŞİMİ DURMAZ
7 aylıktan 70 yaşına kadar her hastaya böbrek nakli yapılabilir
Gerekli önlemler alınmadığı için hızla
ilerleyen hastalık, 10-20 sene düzgün çalışabilecek
böbreğin işlevini iki-üç sene içinde
bozmaktadır. Süzme fonksiyon hızı
10'un altına düştüğünde kronik böbrek
yetmezliği hastalarının bir destek tedavisi
olmadan yaşama tutunmaları zorlaşır.
Diyaliz ve nakilden başka hiçbir tedavi
imkanı kalmayan hastalara yaşam kalitesini
artırması ve kısa sürede kalıcı iyileşme
sağlaması için genel olarak böbrek nakli
tavsiye edilir. İlerleyen tıbbi imkanlar ve
hekim tecrübeleri artık 5 yaşın altındaki
çocuklara ve 65 yaş üstü insanlara da nakil
yapılabildiğini göstermiştir. Bu nedenle
imkanı olan 7'den 70'e her hastanın böbrek
nakli olması gerekmektedir.
Çocuklar böbrek nakli sonrası minyon kalmıyor
Çocukluk dönemindeki böbrek yetmezlikleri
genellikle doğumsal nedenlerden
kaynaklanır. Çocuklarda böbrek yetmezliği
milyon nüfusta 10-15 oranında görülmektedir.
Bu nedenle doğum sonrasında diyalize
ve nakle ihtiyaç duyan ciddi bir çocuk
hasta grubu bulunmaktadır. Böbrek yetersizliği
hastası olan çocuklar gelişme geriliği
nedeniyle yaşıtlarına göre beden gelişimini
tamamlayamıyor. Düşük kilo ve kısa
boy sorunları nedeniyle hayatı olumsuz
etkilenir. Bu nedenle özellikle de 5 yaşın
altındaki kronik böbrek yetmezliği olan
çocuklara mutlaka nakil yapılması gerekir.
Geçmişte çocukların düşük kilosu, kısa
boyu böbrek nakline engel teşkil ederken,
gelişen teknoloji, alternatif ilaçların üretimi
ve cerrahi tecrübeler sayesinde artık 6-7
kilo olan çocuklara da böbrek nakli yapılmasının
yolunu açmıştır. Nakilden sonraki
ilk bir yılını sağlıklı bir şekilde geçiren
çocuklar, yaşıtları gibi büyümeye başlar,
okuluna, sporuna devam edebilir.
NAKİLLER ARTIK DAHA BAŞARILI
Çapraz böbrek naklinde 'hibrit yöntem' başarıyı artırıyor
Geçmiş yıllarda sadece kan uyumsuzluğu
olan çiftlere çapraz nakil yapılması
düşüncesi bulunmaktayken, gelişen teknoloji
sayesinde günümüz şartlarında olaya
daha farklı bir pencereden yaklaşılmaktadır.
Yapılan tetkiklerle, hastanın kanında
vericisinin böbreğine karşı olan antikor
maddeler belirleniyor. Bu şekilde yapılan
naklin başarısız olma ihtimali yüksektir.
Bu hastalara belli bir ilaç tedavisi
verilip antikor düzeyleri düşürülerek de
nakil işlemi yapılabilir. Ancak bu antikorlar
belli bir düzeyin üstündeyse nakil yine
başarılı olmaz ya da bir süre sonra vücut
yine de böbreği reddedebilir. Bu nedenle
hibrit yöntem uygulanmaktadır. Yine
bu şekilde olan bir çift bulunmakta ve iki
uygun çift birbirleri ile çaprazlanmaktadır.
Bu kişilerin kanlarındaki antikor düzeyleri
daha tedavi edilebilir noktalara getirilmektedir.
Daha sonra da uygulanan ilaç
tedavisi ile antikor düzeyleri tamamıyla
ameliyat için güvenli bir noktaya getirildiğinde
nakil başarılı bir şekilde yapılmaktadır.
Hibrit yöntem ile birbirlerine uygun
olan hastalara yapılan böbrek nakilleri bu
sayede daha risksiz daha başarılı ve uzun
ömürlü olmaktadır.
Nakil sonrası anne-baba olabilirsiniz
Böbrek nakli sonrası eskiden hastanın
yaşamını kısıtlayıcı engeller konulmaktaydı.
Hastaların evinden dışarı çıkmaması,
sürekli maske ile dolaşması ve sosyal
yaşamdan uzak durması önerilirdi. Modern
yöntemlerin kullanılması, tıbbi tecrübenin
artması ile artık bunların hiçbirine gerek
olmadığı ortayı çıktı. Artık hastalara nakilden
önce nasıl yaşıyorsa, nakilden sonra da
aynı şekilde yaşamaları gerektiği belirtilerek
kısıtlayıcı önlem getirilmemektedir. Maske
takmadan toplu ulaşım araçlarını kullanabilecekleri,
işlerine, eğitimlerine devam etmeleri
ve günlük tüm aktivitelerini rahatlıkla
yerine getirebilmeleri söyleniyor. Evli çiftler
doğru zamanda çocuk yapabilmekte, anneler
çocuklarını emzirebilmektedir. Hastalığı
sırasında sperm kalitesi düşerek üreme
fonksiyonları azalan erkek hastaların nakil
sonrası sperm parametrelerinde düzelmeler
meydana gelmektedir. Kadınların üreme
fonksiyonları normale döndüğü için nakilden
bir-iki yıl sonra rahatlıkla hamile kalarak
çocuk sahibi olabilmektedirler.
Bir böbrekle uzun bir hayat mümkün
Hastaya nakledilen bir böbrek ile hayatı boyunca sağlıklı yaşaması ana hedef haline gelmiştir. Nakledilen böbreğin ömrü geçtiğimiz yıllara göre çok daha iyi bir seviyededir. Önümüzdeki yıllarda gelişecek teknoloji ve ilaçlarla hastaların nakledilen tek böbrek ile yaşam kalitesi ve süresinin daha da artmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Nakil sonrası hastalara kullanacakları ilaçların dışında hiçbir kısıtlama yapılmamaktadır. Ayrıca bir yakınına böbreklerinden birisini vererek tek böbreği kalan kişiler de nakilden sonra hiçbir sıkıntı yaşamamaktadır. Hiçbir ilaç kullanmadan ve diyet uygulamadan tek böbrek ile hayatının geri kalanını kaldığı yerden sağlıklı bir şekilde geçirmektedir.
Böbrek nakli sonrası nelere dikkat edilmeli?
Az tuzlu beslenerek tansiyon takibi yapılmalı
Karbonhidrat ve yağlı besinlerden uzak durarak beslenmeli
Nakil sonrası kullandığı ilaçların mide emilimine zarar vermemesi için greyfurt tüketmemeli
Düzenli egzersiz yapmalı, yürüyüş programları hazırlanmalı
Şeker hastaları kan şekerini kontrol altında tutmalı
Evcil hayvan besleyebilirler
Kadın hastalar çocuk doğurabilir, emzirebilir
Nakil olduktan bir ay sonra araç kullanabilir
Ağır işler dışında her iş kolunda çalışabilir
