Dünya Kupası tarihine yolculuk

Olimpiyatlardan sonra dünyanın en büyük spor organizasyonu olarak görülen Dünya Kupası'na sayılı günler kaldı. "Başkasının atlayıp hoplayıp zıplamasından bana ne yahu" diyen Olimpiyat sevmez katı futbolseverler başta olmak üzere tüm sporseverler için dört yılda bir gelen futbolun en büyük bayramı Dünya Kupası. Bu kez futbol topunun durağı, dünyanın hemen hemen tüm coğrafyalarına futbolcu ihraç eden ülke olan Brezilya olacak. Bir ay boyunca 32 ülke kupaya uzanmak için yarışacak. Futbolseverler, Brezilya'daki stadyumlar ve televizyonlarının başında bu heyecana tanıklık edecekler. Kupa ile en son 2010 senesinde Güney Amerika'da yollarımız ayrılmıştı. Yoğun vuvuzela sesi altındaki finalde Hollanda'yı uzatmalarda geçen İspanya noktayı koymuştu. Her Dünya Kupası sürpriz yapan ülkeler, yıldızı parlayan futbolcular, kupanın önüne geçen olaylarıyla akıllarda yer eder. Biz de bu yazı dizisinde Dünya Kupası'nın nasıl ortaya çıktığından başlayıp, 2014'ün maskotu Armadillo'ya kadar 19 Dünya Kupası'nı hatırlatıp turnuvaların geride nasıl bir tortu bıraktığını hatırlatıp okuyucularımızı 2014 Dünya Kupası'na hazırlamak istedik. Bu yazı dizisi boyunca futbolun Dünya Kupası özelinde serüvenini okurken, siyasetin, darbelerin, ekonominin, televizyon yayıncılığının bu basit oyuna tesirine tanıklık edeceksiniz. Keyifli okumalar...

HER ŞEYİ BAŞLATAN NE TOPÇU, NE BANKER...

1900'lerin başında Belçikalı futbol hastası Count van der Straten Pouthoy, dünya ülkelerini bir araya toplayıp bir turnuva düzenlemek için bir arayışa girer. Yanına da Hollandalı banker Cornelius Hirschmann alır. Yıllar içinde oluşacak futbol ekonomisinin belki de geleceği noktayı gören Hollandalı banker, İngiltere Futbol Federasyonu ve 1904 yılında kurulan Uluslararası Futbol Federasyonu Birliği -yani bilindik kısa adıyla FIFA- nezdinde girişimlerde bulunur. Ancak sonuç alamaz. Çünkü futbol tarihinin akışını değiştirmek bir bankere değil bir hukukçuya nasip olacaktır. Fransız Jules Rimet, 1921 yılında FIFA'nın başına geçer. Günümüze kadar sadece 8 başkan gören FIFA'da tam 33 yıl görev yaparak bir rekora imza atar. Ancak tarihe, oluşumuna sağladığı katkı ile 1970 yılına dek adını taşıyacak Dünya Kupası ile geçer. Rimet, FIFA'nın 1929 yılında Barselona'da yaptığı toplantıda Dünya Kupası organizasyonunu dünyaya ilan eder. Kupa için Uruguay'a gemiyle giden Rimet burada futbolseverler tarafından coşkuyla karşılandığında yaktığı ateşin dünyayı sardığını fark eder.

1930: Avrupalılar gelmedi, ev sahibi şampiyon oldu

Her şey Güney Amerika'da başladı. 1924 Paris ve 1928 Amsterdam Olimpiyatlarında futbolda şampiyon olan Uruguay'ın dünyaya 'Herkes gelsin, bir de evimde şampiyon olmak istiyorum' dercesine yaptığı davete sadece 13 ülke olumlu yanıt vermişti. 1929 yılında New York Borsası'nın çökmesi tüm dünyaya yayılan ekonomik kriz, Güney Amerika'ya ulaşımın aylar sürecek olması katılımın çok olmasını engelledi. Üç hafta sürecek gemi yolculuğunu göze alan 4 Avrupa ülkesi Fransa, Belçika, Romanya ve artık var olmayan Yugoslavya Uruguay'a gelebildiler. Bugün bırakın ünlü olanlarını Avrupa'daki herhangi bir futbolcunun üç aylık bir gemi yolculuğu ifadesini duyduğunda yüzünün alacağı şekli düşünebiliyor musunuz? Amerika kıtasından ise kupaya 9 ülke katıldı. Davet usulü ile düzenlenen elemesiz tek Dünya Kupası'ndaki maçların tamamı başkent Montevideo'da oynandı. Dünyanın en şanslı başkenti, 18 Dünya Kupası maçına ev sahipliği yaptı.

Uruguay'ın kuruluşunun 100. yılı için yeni inşa edilen 90 bin kişilik Centerario Stadı'ndaki finalde Arjantin'i 4-2 yenen Uruguay, o zamanki adıyla 'Jules Rimet Kupası'nı alarak ilk dünya şampiyonu oldu. İlk kupada finale yükselen Arjantin ikinci finali için tam 48 yıl bekledi.

#Sayfa#

1934: Mussolini'yi sevindirdiler

1922 ile 1943 yılları arasında İtalya'da faşizmin rüzgarını estiren Mussolini'nin gölgesi altındaki Dünya Kupası bu kez 8 kente yayıldı. İlkinden farklı olarak bu kez Dünya Kupası'na katılım elemelerle gerçekleşti. Öyle ki ev sahibi İtalya bile turnuvaya katılmak için elemelerde Yunanistan'ı elemek zorunda kalacaktı. Katılım hakkı kazanan 16 ülkeden tam 12'si Avrupa kıtasındandı. İlk şampiyon Uruguay kendi şampiyonasına gelmeyen Avrupa ülkelerini protesto ederek şampiyonaya katılmadı. Tüm dünya kupalarına katılacak olan Brezilya, bu şampiyonaya gelmek için 11 günlük gemi yolculuğundan da çekinmedi. Çeyrek finallerde ev sahibi İtalya, diğer bir Akdeniz ülkesi İspanya ile eşleşti. 1-1 biten maçın uzatılarak 120 dakikası oynansa da eşitlik bozulmadı. O yıllarda penaltı atışı ve kura çekme olmadığı için FIFA tekrar maçı oynanmasına karar verdi. Ertesi gün yeniden oynanan maçı, bugün adı İnter ve Milan'ın kullandığı stadyuma verilen Giuseppe Meazza'nın attığı golle İtalya 1-0 kazanıp yarı finale yükseldi. Finalde Çekoslavakya'yı 2-1 yenen İtalyanlar hem Mussolini'nin hem de tüm İtalya'nın yüzünü güldürdüler. Ancak kadrolarındaki 4 Arjantin asıllı oyuncu kupalarını gölgelemişti. Hele de 1930'da Arjantin milli formasıyla finalde kupayı Uruguay'a kaptıran Luis Monti'nin bu kez 1934'te İtalya ile kupaya uzanması unutulmayacaktı.

1938: Brezilya golcüsünü saklayınca...

Eleme sisteminin artık oturduğu turnuvada 32 ülkeden 16'sı katılım hakkı kazanmıştı. Ancak son anda Hitler'in Avusturya'yı işgali ile ülke sayısı 15'e düşünce İsveç kurayla maç yapmadan çeyrek finale yükseldi. Yarı finalde İsveç'i 5-1'lik skorla gole boğan Macaristan da finale kalmakta zorlanmadı. Diğer bir çeyrek final maçında ev sahibi Fransa, İtalya'ya boyun eğince 'Fransız kalmak' deyiminin de temelleri atılmış oldu. Turnuvanın dikkat çeken takımı Brezilya, 11 golle kupanın gol kralı olacak Leonidis'i yarı finalde son şampiyon İtalya karşısında oynatmayıp finale saklayınca finali de takım halinde izlemek zorunda kaldılar. Finalde İtalya, Macarlar'ı 4-2 yenerek 4 yıl sonra ikinci kez dünya şampiyonu olurken, teknik direktör Vittorio Pozzo da iki Dünya Kupası kazanan teknik adam olarak tarihe geçti. Bu turnuvada futbol dünyasındaki önemli bir uygulamaya da son verildi. O güne kadar kupada berabere sonuçlanan maçlarda uzatma oynanıyor, eşitlik bozulmaz ise takımlar birkaç gün sonra tekrar karşılaşıyorlardı. Ancak bu kupada 3 maçta 120 dakikalar sonucunda eşitlik bozulmayınca fazladan 3 maç 5'er gün sonra yeniden oynanmış, bu da bütün kupa fikstürünü alt üst etmişti. Bu yüzden eşitlik halinde yeni bir maç prensibine burada son verildi.

1950: Türkiye parasızlıktan, Hindistan yalın ayak olduğundan gidemedi!

Tüm dünyayı sarsan 2. Dünya Savaşı nedeniyle Dünya Kupası organizasyonunda 1942 ve 1946 yıllarında düzenlenemedi. 1950 yılında ise Brezilya kupa organizasyonunu yeniden Güney Amerika'ya taşıdı. Ancak uzun süren savaştan sonra dünya yaralarını saramamış olacak ki, 10 ülke parasızlık vb. sebeplerle Brezilya'ya gidemedi. Türkiye elemelerde Avusturya'nın çekilmesi sonrası yenmesi gereken Suriye'yi 7 golle geçti. Ancak dönemin Hükümeti, Futbol Federasyonu'na ödenek çıkarmadığı için ilk kez katılım hakkını elde ettiğimiz Dünya Kupası'na gidemedik. Biz parasızlıktan gidemezken Hindistan'ın farklı bir gerekçesi vardı. Futbolu yalın ayakla oynayan Hindistanlılar, Dünya Kupası'nda da böyle mücadele etmek istedi ancak FIFA'dan onay alamadı. Kupadaki ülke sayısı da bu sebeple 13'te kaldı. Bu sayının az olması kupada ilk kez uygulanacak grup sistemini de alt üst etti. İki tane dörderli, bir tane üçlü diğeri de ikili 4 grup oluşturuldu. Bu grupların liderleri final grubunda lig benzeri bir mücadele verdi.

Maracana mezar oldu, Barbosa'ya ömür boyu men çıktı!

Futbolun beşiği olarak anılan İngiltere katıldığı bu ilk Dünya Kupası'nda önce ABD, ardından da İspanya'ya yenilerek grup sonuncusu olup beşiğe geri döndü! Dört takımlı ilk grubundan çıkan Brezilya ile sadece Bolivya'yı yenip (8-0) final grubuna yükselen Uruguay final grubunun son maçında karşılaştı. Dünya Kupası tarihinin belki de en kötü sisteminde Brezilya'ya evindeki bu son maçta beraberlik alması bile yetecekti. Çünkü final grubunda 2 maçta 4 puan toplamıştı. Fakat 3 puanı olan Uruguay galip gelmek zorunda idi. Maç 1-1 devam ederken 79. dakikada gelen gol Uruguay'ı bir kez daha şampiyonluğa taşıdı. Maçı o zaman yeni inşa edilmiş ünlü Maracana Stadı'nda seyreden 200 bine yakın kişi, dünya futbol tarihine geçecek bir rekora imza atarken, 50 bin Brezilyalı'nın uzunca bir süre stadyumu terk edemediği, saatler süren sessizce bekleyiş yaşandığı rivayet edilir. O gün ileri çıktığı için ikinci golü yiyen kaleci Barbosa'ya olan öfke ise yıllar sürer. Öyle ki, 1994'te Dünya Kupası sırasında ABD'de milli takım kampını ziyaret etmek isteyen Barbosa içeri alınmaz. Şampiyon Uruguay ise Brezilyalıların ahını öyle almış ki, 1950'deki ikinci Dünya şampiyonluğunun ardından bir daha finale bile kalamaz.