1339-1521 yılları arasında inşa edildiği ve aynı zamanda ibadethanenin yanında bir medrese olduğu bilinen cami, 1947'de dönemin hükümeti tarafından satılınca, uzun yıllar amacının dışında hizmet verdi. Mehmet Vakıf Efendi, Muallim Rıfat Bilge gibi bir çok ilim adamının yetişmesine vesile olan caminin yeniden ibadete açılması için başlatılan çalışmalar sürüyor.
Kilisli bir grup hayırsever tarafından kurulan Hacı Derviş Camisi Yapma, Yaşatma ve Koruma Derneği'nce satın alınarak, geçen yıl Vakıflar Bölge Müdürlüğü'ne devredilen caminin gelecek yıl hizmete girmesi planlanıyor.
500 bin liraya satın alındı
Dernek başkanı Mehmet Tatarcık, yaptığı açıklamada, Vakıflar Bölge Müdürlüğü'ne devredilen camide restorasyon çalışmalarının sürdüğünü söyledi.
Yaklaşık 500 yıllık geçmişe sahip caminin 1947 yılında dönemin hükümeti tarafından satıldığını savunan Tatarcık, ''1947 yılında dönemin idarecileri tarafından cami olmaktan çıkarılarak, özel kişilere satılmıştır. Yine aynı yıllarda caminin tasarrufunu ellerinde bulunduranlar tarafından minaresinin yıkılması ile halk galeyana gelmiş, bu nedenle bazı Kilisliler cezaevine girmişlerdir'' dedi.
Camiyi, yeniden ibadete açılması için başlattıkları girişim neticesinde, geçen yıl satın aldıklarını anımsatan Tatarcık, şöyle devam etti:
''Caminin mülkiyetini satın almak için dönemin ileri gelenleri kendi aralarında para toplamışlar. Evlerinde bulunan yataklarını, yorganlarını satarak para toplamışlar. Bu camiyi satın almada eski Kilis Valisi Turhan Ayvaz'ın çok büyük katkısı oldu. Neticede Hacı Derviş Camisi Yaptırma ve Yaşatma Derneği olarak caminin ibadete açılması için geçen yıl tasarruf sahibinden 500 bin liraya satın aldık. Restorasyon çalışmaları devam eden camiyi gelecek yılın başında ibadete açmak için yoğun şekilde çalışıyoruz.''
''Emekli müezzin, biriktirdiği 8 milyar lirayı verdi''
Cami ile ilgili ilginç bulduğu bir anısını da anlatan Tatarcık, ''Emekli bir müezzin vardı. Bize gelerek 'Oğlum bizim eve kadar uğrar mısınız? Bir emanetiniz var' dedi. Müsait olamadığım için dernek üyesi arkadaşları yönledirdim. Bu vatandaşımız emeklilik maaşından mezar yeri, kefen parası için biriktirdiği 8 milyar lirayı bir gazeteye sarılı şekilde 'Ama bu daha hayırlı bir iş' diyerek arkadaşlarımıza vermiş. Bu davranış bizi çok duygulandırdı'' diye konuştu.
Beyaz eşya ticareti yapan Hacı Derviş Camisi Yapma, Yaşatma ve Koruma Derneği üyesi Mehmet Evran da camiyi satın almak için yardım eden Kilisli iş adamlarına teşekkür etti.
Caminin manevi değerinin yüksek olduğunu belirten Evran, ''Cami eski bir medreseydi. Daha sonra camiye dönüştürüldü. Kilis'teki bu camide birçok ilim adamı yetişti. Camide kazı çalışmaları yapılırken yaklaşık 7-8 türbe bulundu. Vakıflar Bölge Müdürlüğü, bu türbelerin kimlere ait olduğunu bulmak için çalışmalarını sürdürüyor'' dedi.
Evran, temennisinin caminin en kısa sürede yeniden ibadete açılması olduğunu dile getirdi.
Hacı Derviş Cami
Kilis İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'nden alınan bilgiye göre, Büyükkütah Mahallesi Cumhuriyet Caddesi'nde bulunan bu camiyi Abdullah oğlu Hacı Mustafa yaptırmıştır.
Kıbleye paralel uzanan bir harimi ve son cemaat yeri gibi bölümleri olan cami, dikdörtgen planlıdır. Üç kemerli son cemaat yeri çapraz tonozlarla örtülmüştür. Kemerler ile çapraz tonozlar ortada ve yanlarda bulunan ayaklara binmektedir.
Mihrabı ve minberi hakkında bilgi yoktur. Harimin batı yönünde olan minarenin kaidesi kare planlı, köşeleri pahlıdır. Günümüze kaidesi ile gövdesinin bir kısmı kalmıştır. Harimi üçer eyvanla genişletilmiş cami, çapraz tonozlarıyla örtülü kıbleye uzanan tek sahınlı harimi ile özgün bir örnektir.
