Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı.../Şevk akşamında Endülüs üç defa kırmızı.../Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir./ İspanya neş'esiyle bu akşam bu zildedir..
Yahya Kemal ne de güzel tarif etmiş Endülüs'ü. Neredeyse 800 yıl Müslümanların idaresinde eşsiz eserlerle bezenmiş güney İspanya bölgesini... Kuzey Afrika'dan gelen Müslüman halk Berberilerin her taşta etkisinin görüldüğü bu topraklar sadece bir coğrafya değil, başlı başına bir medeniyet ve kültür mirası. Başlıca şehirleri Granada, Malaga, Sevilla, Cordoba ve Almeria olan bölgede Müslümanlık, Hıristiyanlık ve Yahudilik yüzyıllarca aynı potada eriyerek, sanata, bilime, felsefeye önemli eserler bırakmış. Bugün kelimelerle anlatmaya yetmeyecek kadar engin olan bu miras, 711 yılında Kuzey Afrika'dan gelen Emevilerle böylesi bir zenginliğine adım atmış. Tarık Bin Ziyad'ın adını verdiği, Cebelitarık'tan geçerek fethetttiği topraklarda 800 yıla yakın hüküm sürmüş Emeviler. Buraya yeni bir medeniyet kurmak üzere gelen komutan, bu isteğinde öylesine kararlıymış ki, geriye dönülmesin diye tüm gemileri yakmış. Yıllar boyunca, bütün inançlara özgürlük tanınarak, öyle ileri bir medeniyet kurulmuş ki, birçok alim tarafından Rönesans'ın temelinin o dönemlerde atıldığı söylenir. Matematik, tıp, felsefe alanında pek çok değerli insan dünya tarihine adını yazdırmış. Bugün bile eşi benzeri olmayan, mimarisi müthiş bir matematik ve ilim gerektiren eserler inşa edilmiş. Tıpkı Elhamra Sarayı gibi.. Başkenti Şam olan Emevi topraklarından buraya gelen Emeviler, Endülüs'ün başkenti olarak Cordoba'yı ilan etmişler. Gualdalquivir nehri üzerine Romalılar tarafından kurulan Cordoba, konumu itibariyle yüzyıllarca zeytinyağı, şarap ve buğday ticaretinin merkezi olmuş.
EŞSİZ KURTUBA CAMİİ
1031 yılına kadar süren Endülüs'ün en parlak döneminde Cordoba (Kurtuba) da Bağdat ve Kahire'den sonra dünyanın üçüncü önemli bilim şehri haline gelmiş. Herkesin okuma-yazma bildiği, ilk sokak aydınlatmalarının kullanıldığı, ilk üniversitenin açıldığı bir bilim merkezi olan Cordoba'nın önemi, Emevi döneminin sonu ermesiyle birlikte kaybolmuş. Bir günde yürüyerek gezilebilen bu şehrin dünyaya kazandırdığı en önemli eser Kurtuba Cami. İspanyolların La Mezquita adını verdikleri eserin yapımına 786 yılında başlanmış. Fetih esnasında yarısı kilise olarak Hıristiyanlara bırakılan ve diğer yarısı camiye çevrilen Saint Vicente Kilisesi'ni, I. Abdurrahman 100 bin dinar ödeyerek satın almış ve ileride eşsiz bir esere dönüşecek caminin inşasına başlamış. Hazır bir kilisenin üzerine inşa edildiği için, bir yıl gibi kısa bir sürede ana hatlarıyla tamamlanmış. 200 yıl boyunca her gelen hakimiyet ile camiye bir şeyler eklenmiş, yıkılan bölümleri olmuş. Bugün 24 dönüm üzerindeki caminin temelini at nalı şeklindeki sütunlar oluşturuyor. Sütun sayısı zamanla 1093'e ulaşmış ancak katedral yapımı sırasında birçoğu yıkılınca bugün 856'sı ayakta kalmış. III. Fernando, Cordoba'yı işgal ettiğinde, pek çok eser gibi camiye de dokunmamış. Ferdinand ile Isabel'in iktidarına kadar bu saygı böyle devam etmiş. Ancak onların hükümdarlığı döneminde hurma ağaçları sökülüp yerine portakal ağaçları dikilmiş. Minare yıkılıp yerine çan kulesi yapılmış. Caminin şadırvanları yok edilmiş. 16. yüzyılda V. Carlos camiyi ortadan ikiye bölerek katedrale dönüştürmüş ancak güneydoğu duvarında bulunan ve görenlerin nefesini kesen mihrap kısmını bozmamış. Eser o günkü ihtişamı ile günümüze ulaşabilmiş. Bugün tüm gezginler için, muhteşem işçilik ve detaylara sahip olan mihrap, tüm yapının en çok ziyaret edilen ve fotoğraflanan bölümü. Ancak mihrabın nişi Kabe'ye dönmesi gerekirken, yanlışlıkla güneye bakıyor. Belki de bu yüzden olsa gerek, camide namaz kılmak yasak.
MEŞHUR ÇİÇEK SOKAĞI
1328'de Hıristiyanlar tarafından yapılan Alkazar Sarayı ya da tam adıyla Alcazar de los Reyes Cristianos, Sevilla'daki Alkazar Sarayı'nın kardeşi niteliğinde ve Kral XI. Alfonso'nun yaptırdığı avlular ve çiçek bahçeleriyle ünlü. Pek çok tarihi olaya tanıklık yapmış sarayda yaşanan en önemli olaylardan biri Kristof Kolomb'un Kral Fernando ve Kraliçe İsabel'in yeni dünyayı keşfetmesi için görevlendirilmesi diyebilirim. Bu anı ölümsüzleştiren heykel, halen sarayın bahçesinde. (Sabah 08.30 ile 09.30 arasında Kurtuba Camisi ve Alkazar sarayını ücretsiz gezebilirsiniz.) Cordoba, beyaz badanalı duvarları, Arnavut kaldırımlı dar sokakları ve duvarlarına mavi saksılar içinde asılan çiçeklerle tanımlanabilir. Cordaba'nın bu haline en çok tanık olunan yer La Juderia adı verilen Yahudi mahallesi. Bu mahalle de, 1984 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiş. Çiçek sokağı Calleja de las Flores, mavi saksılı duvarlarıyla Cordoba'nın simgesi. Bu mahallede neredeyse her evin kendine ait, içinde yüzlerce çiçeğin olduğu bir avlusu var. Her yıl mayıs ayında yapılan En Güzel Avlu yarışmasında bu avlular, ziyaretçilerin görebilmesi için kapılarını açıyorlar. Yine aynı sokakta, Cordoba Sinagogu ve hemen karşısında yer alan Sefarad Müzesi ziyaret edilebilir. Cordoba'nın en güzel meydanlarından Plaza Corredera ise ilk boğa güreşinin gerçekleştirildiği yer. Bugünlerde ise etrafı kafelerle dolu ve gezginlerin soluklanma noktası. Tendillas Meydanı da, Yahudi mahallesi ile modern şehir arasındaki yine çok ziyaret alan bir meydan. Şehrin ufaklığına rağmen, içinde birçok müze bulundurması, zamanındaki medeniyet başkenti olmasının izi olsa gerek. Plaza de Maimonides'teki Boğa Güreşi Müzesi de, İspanyolların gelenekselleşen gösterilerinin tarihine göz atabileceğiniz ufak bir müze. Guadalquivir Köprüsü üzerindeki Roman köprüsü, Barrio Katedrali ile Campo de la Verdad bölgesini birbirine bağlıyor.
YİYİN, İÇİN, DANS EDİN
İspanyolların meşhur dansı Flamenko'yu izleyin.
Plaza Corredera'da bir kafede oturun. Meşhur tarçınlı tatlı churros'unuzu isteyin. İspanyollar gibi kahvenize batırırak yiyin.
Tapaslarından deneyin.
Soğuk domates çorbası gazpacho için.
Cordoba'yı anlatan seramiklerden alın.
