Van tam 9 gün önce 7.2'lik deprem ile sarsıldı. 601 kişi hayatını kaybetti... Yaraların sarılmaya başladığı deprem bölgesinden mucize haberleri artık gelmiyor, umutlar tükeniyor... Özellikle ilk beş gün içinde enkaz altından sağ çıkarılan vatandaşlar, depremin acısını biraz dahi olsa hafifletmişti. Bununla birlikte yarım kalan mucizeler ise yürekleri dağlamıştı. Bu yüzden birçok kişinin kafasında "Mucizeler neden yarım kaldı?" sorusu belirdi. Biz de konuyu bir uzmana sorduk. İşte Medline Operasyonlardan Sorumlu Direktör Dr. Barış Mutluer'in açıklamaları...
Röportaj: Fulya UGAN / fulya.ugan@sabah.com.tr
7.2'lik depremin vurduğu Van'dan gelen mucize haberleri yarım kaldı. Öncelikle "Bu mucizeler neden yarım kalıyor?" dan başlayalım. Sizce en önemli neden nedir?
Yıkılmış, enkaz haline gelmiş olan binalar ne yazık ki çok fazla mucize yaşamamıza olanak vermemektedir. Çünkü içeride kalmış kişilere ulaşabilecek delik bile kalmamış olduğu için, özel bir şekilde ulaşmaya çalışılmaktadır. Bu son derece zorlu süreç de enkazların geçit vermemesinden dolayı uzamaktadır. Bir başka sebep de deprem bölgesi olmasına rağmen, kerpiç ve/veya betonarme yapıların depreme uygun inşa edilmemiş olmaları sebebiyle tahribat yüksek olmuştur.
Göçük altında saatlerce hayatta kalmayı başardıktan sonra dışarı çıktıktan kısa bir süre sonra hayatını kaybeden vatandaşlar oluyor. Bu ölümlere neden olan sebep nedir?
Betonarme enkaz arasında sıkışmış kişilerde çıktıklarında ilk bakışta herhangi bir yaralanma görülmese bile maalesef iç kanama durumu gerçekleşmektedir. Böyle bir afet anında triyajlama yapılarak yaralılara müdahale edildiği için, ilk etapta görünür travması olan kişilerle ilgilenilebilmektedir.
Göçük altındaki bir vatandaşı çıkarma esnasında yapılan bilinçsizce bir davranışın sonu ölüm olabilir mi?
Türkiye'de her yıl dört bin kişi bilinçsiz ilkyardım müdahalesi sebebiyle hayatını kaybediyor. Bu sayı deprem gibi doğal afetlerin yaşandığı durumlarda artıyor. Deprem gibi doğal afetlerden kurtulan kişilere yapılan bilinçli ilkyardım müdahalesi, yaralının hayatını kurtardığı gibi sakat kalmasını da önleyebiliyor. Yapılan bilinçsiz müdahaleler ise geri dönüşü olmayacak sakatlıklara hatta ölümlere neden olabiliyor. Bu nedenle göçük altından çıkarılan kişiye yapılan ilkyardım müdahalesinin bilinçli, bu konuda uzman kişiler tarafından yapılması gerekir.
Göçük altında kalan kişiler en çok sıvı kaybı yaşıyor. Bu sıvı kaybı neleri beraberinde getirir?
İnsan vücudu, su olmadan en fazla yedi gün dayanabilir. Üçüncü günden sonra sıvı kaybının organlara kalıcı zararları başlar, dördüncü günden sonra ise böbreklerde problemler görülür. Aynı zamanda göçükten kurtarılan kişinin üzerindeki enkaz kalktığı anda, o baskı altında kalan dokudaki bazı maddeler hızla kana karışır ve o da böbrek yetmezliğine neden olur. O nedenle enkaz altında kalan kişiye böbrek yetmezliğine karşı sıvı takviyesi yapılması gerekir.
Göçükten uzun saatler sonunda çıkarılan vatandaşa ilk yapılması gereken nedir? Çok fazla sıvı kaybettiği için öncelikle ne verilmeli, nasıl bir tedavi uygulanmalı?
Göçük altından çıkarılan kişi ilk olarak sözlü olarak uyarılmalı ve nasıl olduğu sorulmalıdır. Daha sonra solunum değerlendirmesi yapılarak gerekli ilkyardım müdahaleleri uygulanmalıdır.
Deprem kuşağında yaşıyoruz… Göçük altında kalan bir kişi nasıl hayatta kalabilir?
Göçük altından çıkarılan kişilere baktığımız zaman basitçe çömelen ve korunan, masa ya da araba gibi nesnelerin altına giren kişilerin ezildiklerini görüyoruz. Kediler, köpekler ve bebeklerin hepsi doğal bir şekilde dizlerini ana rahmindeki gibi karınlarına doğru çekerek kıvrılırlar. Hafifçe ezilecek ama yanında boşluk yaratacak bir kanepe, geniş büyük bir eşyanın yanında siz de deprem anında bu şekilde kıvrılmalısınız. Bu doğal bir güvenlik ve hayatta kalma içgüdüsüdür. Deprem anındaki en güvenli yapıların ahşap evler olmasının sebebi ahşabın esnek yapısıdır. Eğer ahşap bina çökerse geniş yaşam boşlukları oluşur. Ayrıca, ahşap binalar daha az yoğunlukta yıkılış ağırlığına sahiptir. Tuğla binalar tuğla parçalarına ayrıldıkları ve daha ağır oldukları için daha fazla yaralanmalara sebep olurlar, ama beton bloklar daha az ezilmiş vücutlara sebep olurlar. Eğer gece yataktayken deprem olursa, basitçe yuvarlanarak yataktan düşün. Yatağın çevresinde güvenli bir boşluk oluşacaktır.
Televizyon izlerken deprem olursa ve kolayca kapıdan veya pencereden dışarı kaçmak mümkün değilse, kanepe veya büyük bir koltuğun/sandalyenin yanında cenin pozisyonunda kıvrılarak yere uzanın. Bina çökerken kapı kirişlerinin altına geçen birçok kişi ölür. Eğer kapı kirişlerinin altına geçerseniz ve kapı kirişi öne veya arkaya doğru düşürse inen tavanın altında ezilirsiniz. Merdivenler farklı bir 'frekans aralığına' sahiptir; ana binadan bağımsız/ayrı olarak sarsılırlar. Merdivenler ve binanın geri kalanı devamlı olarak birbirlerine çarparlar, ta ki merdivenlerin yıkılışı gerçekleşene kadar. Bu nedenle bina yıkılmasa dahi, merdivenlerden uzak durmak gerekir. Deprem anında binanın dış duvarlarına yakın yerlerde durmaya çalışın, mümkünse dışına çıkın. Binanın iç kısımlarındansa dış kısımlarına yakın yerlerde olmak çok daha iyidir. Binanın dış çevresinden ne kadar içeride olursanız, çıkış yolunuzun kapanma ihtimali o kadar artacaktır.
Göçük altında kalan bir vatandaşın çıkarılması esnasında nelere dikkat edilmeli?
Enkaz altında kalan kişinin cenin pozisyonu alması, hayatının kurtulmasında önemli bir etkendir. İlkyardımda bulunan kişi açılan bir delikle enkaz altındaki yaralıya ulaşılır. Kişiye yardım ve tedavi enkaz altında başlamalıdır. Solunum, dolaşım ve kanama takip edilmeli, kırıklar sabitlenip, yaralının doğru taşınması sağlanmalıdır. Yaralı göçük altından çıkartılırken yaralı taşımanın mükemmel bir ekip çalışması gerektirdiği unutulmamalı, göçükteki kişiye doğru ve tam hareket komutları verilmelidir.
