Osman Hamdi Bey'in Huzur resminin satılmaması her ne kadar onu satmak isteyenlerde huzursuzluk yarattıysa da Osman Hamdi Bey'le ilgili ne kadar az şey bildiğimizi bir kez daha ortaya çıkardı.
Belki de sanat tarihinin hakkında en çok kültürel spekülasyon yapılan ressamlarından Osman Hamdi Bey... 1970'lere kadar pek önemsenmedi. Hatta eleştirildi. 1930'larda örneğin meşhur gazeteci yazar Fikret Adil onu otantik olmamakla suçlayacaktı. D grubu kurucusu ressam ve sanat tarihçiliğine de soyunan Nurullah Berk, Osman Hamdi Bey'in resmini yozlaşmış bir resim olarak ilan edecekti. Ahmet Muhip Dranas ise yine aynı yıllarda Osman Hamdi Bey resmi için "dekadan" tabirini kullanacaktı.
1971'de Mustafa Cezar'ın yazdığı biyografi sanat dünyasının tekrar Osman Hamdi Bey üzerine düşünmesini sağladı. Bu biyografi pek çok bilgiyi gündeme getirdiği gibi sanatçının oryantalistliğini masaya yatırdı. Tipik bir oryantalist miydi yoksa Batı'lı oryantalistlere ders veren Doğu'lu ve gururlu bir oryantalist mi? Bu tartışmalar Osman Hamdi Bey'in feminist olduğuna kadar varacaktı. Feminist sanatçı İpek Duben örneğin onu radikal ve isyankar bir sanatçı olarak tanımladı, Sezer Tansuğ, ekstrem bir oryantalist.
Osman Hamdi Bey günümüze doğru geldikçe laikliğin temsilcisi, feministlerin öncüsü olarak anılmakta gecikmedi. Bugünse sanatçıyı, on milyon dolara satılmamakla ama sadece dokuz milyon küsur etmekle anıyoruz. Bunu telafi etmek içinse acil Pera Müzesi'ne gitmek iyi gelebilir. Sanatçıyı müzeci olarak da hatırlamak için iyi bir fırsat yaratabilir. 'Osman Hamdi Bey ve Amerikalılar' sergisi arkeoloji, diplomasi ve sanat üçgeninde, sanatçının hiç görülmemiş iki resmini de görmeye davet ediyor. Bu iki resim bildiğimiz resimlerinden değil. O yüzden yeni spekülatif söylemler için fırsat yaratıyorlar.
Öte yandan serginin katalogundaki Emine Fetvacı'nın yazısının Cezar biyografisini güncellediği hiç şüphesiz. Oğluyla Fransızca mektuplaştığı gibi mesela... Ya da onun için giysilerin kültürel kodlar taşıması gibi. Yine bu makalede akademideki derslere Fransız gibi giyinen, akademi için resmi fotoğraf içinse fes takan Osman Hamdi Bey'in daha Doğu'ya; Irak' a doğru gittikçe, nasıl oryantalistleştiğini okumak büyük keyif.
