Hrant Dink'ten Türk milliyetçilerinin öğreneceği çok şey var. Ben kendimi öncelikle milliyetçi olarak tanımlamam. Fakat benim de şahsen Türk ve İslam kimliğimle kurduğum manevi bağ Hrant Dink'in Ermeni kimliğiyle kurduğu bağa çok benziyor. Dün Dink'in Ermeni kimlik hassasiyetini yazmıştım. Türk- İslam kimliğine ve kültürüne önem veren Türklük ve Müslümanlık ile ilgili bir şey konuşulduğu zaman heyecanlanan, yeryüzünde yaşayan tüm Türklerin ve Müslümanların derdiyle hemhal olan, Türk dilinin çeşitli lehçelerinden birini bile işittiğinde kalbi küt küt atan Türklerin Hrant Dink'ten öğreneceği çok şey var...

***
Ermeni kimliği ve toplumuyla manevi bağı Hrant'ın evrensel insanlık idealine bağlılığını zayıflatmak bir yana bilakis güçlendiriyordu... Çünkü ahlak evrenseldi... Vicdan evrenseldi... Hangi kimlikten, dilden, dinden gelirsek gelelim insanlık onuru evrenseldi...
***
İşte bugünün milliyetçilerinin Hrant Dink'ten öğrenmesi gereken temel ders budur. Milliyetçilik var olacaksa eğer, böyle olmalıdır. Bir insanın annesini ve babasını sokakta karşılaşacağı herhangi bir insandan daha çok sevmesi, anne ve babasına daha kuvvetle bağlı olması doğaldır. Bir insan ailesini her şeye rağmen ve her yönüyle sever. Baba katil de olsa babadır. O katil babadan Pinochet ya da Polpot'tan bahseder gibi bahsedemeyiz...
***
Fakat ailemizi sevmek, babamızı sevmek o babanın cinayet işlediğini bize inkâr ettirtmemelidir. O sevgi, insani bir sevgi değildir. Tam aksine kendi babamızın katilliğini kabul ederiz, herkesten önce onu vicdanımızda biz yargılarız, işlediği suçlarla herkesten önce biz yüzleşiriz. Ama sonra yine sevmeye devam ederiz. İnsani ve vicdani olan sevgi budur. İnsani olan milliyetçilik de ancak böyle olur...
***
Türk dili, Türk kimliği, Türk geçmişi ve Türk milleti ancak böyle onurlanır. Ancak böyle Türkler ve böyle Türkçüler artarsa Türk milleti gerçekten muasır medeniyetler seviyesinin üstüne çıkabilir. Hrant ahlakına sahip bir Türk milliyetçiliği benim de benimseyeceğim bir düşünce akımı olur. Çünkü böyle bir milliyetçilik akımı aynı zamanda tüm insanlığa hitap edebilecek evrensel dile sahip bir akım olur...
***
Bir entelektüelin kendi ulusal ve dinsel kimliğine sıkı sıkıya bağlı olmasının evrensel bir ahlaka sahip olmasına asla engel olmadığının abidesiydi Hrant Dink. Tam aksine "Bana ne bütün kimliklerden, dillerden, dinlerden. Tümü birden mezarı boylasın!" diyen modernist evrenselliğin sahte ve içi boş bir ideal olduğunu en iyi kanıtlayan figürlerden biriydi. Sahici, içi dolu ve derinlikli bir evrensel insanlık ve uygarlık tasavvurunun örneğiydi Hrant Dink. Seni çok özlüyoruz bu toprakların bilgesi... Çok özlüyoruz...